Το Επταήμερο του Διόδωρου

Τετραήμερη δημοσιογραφική, πενθήμερες μαθητικές

Εχει άραγε ξαναγίνει τετραήμερη απεργία στα ελληνικά μέσα επικοινωνίας; Η εξασθενημένη μνήμη μου παλεύει με τους σκληρυμένους νευρώνες, προσπαθεί να τους κάνει να λειτουργήσουν- δεν καταφέρνει σπουδαία πράγματα. Τα μόνα που ανασύρει είναι η μεγάλη απεργία των τυπογράφων του 1980 και η άλλη των δημοσιογράφων ακόμη παλαιότερα, το 1975. Κάπου 15-20 ημέρες καθεμιά. Από εκεί και πέρα μονοήμερες, το πολύ διήμερες.

Η δημοσιογραφική απεργία του 1975 είναι στο κλίμα ευφορίας της Μεταπολίτευσης: οι εργαζόμενοι διεκδικούν αυξήσεις, καλύτερους όρους εργασίας, περισσότερη ελευθερία. Οι εκδότες θα αναγκαστούν να υποχωρήσουν, θα δεχθούν όλα ουσιαστικά τα αιτήματα. Το σημερινό πλαίσιο της δημοσιογραφικής εργασίας κατοχυρώθηκε εκείνη την εποχή της ευφορίας. Μόνο βελτιώσεις ακολούθησαν, πρωτίστως μέσα από τις συλλογικές διαπραγματεύσεις της ισχυρότερης από τις δημοσιογραφικές ενώσεις, της ΕΣΗΕΑ.

Η απεργία των τυπογράφων ήταν «λουδιτική απεργία», ενάντια στην τεχνολογική αλλαγή: η οικογενειοκρατούμενη πανίσχυρη συντεχνία δεν επέτρεπε να χρησιμοποιηθεί η τότε νέα τεχνολογία (φωτοσύνθεση) στην έκδοση των εφημερίδων. Οι εκδότες δεν ήταν δυνατόν να υποχωρήσουν, θα ήταν σαν να δέχονταν οι εφοπλιστές να μείνουν τα πλοία στην εποχή των σημάτων μορς για να μη μείνουν άνεργοι οι ασυρματιστές. Ποιος θυμάται σήμερα ότι υπήρχαν τηλεγραφητές, ασυρματιστές, τηλεφωνήτριες που ένωναν καλώδια για να γίνουν οι κλήσεις;

Τελικά το κράτος (οι φορολογούμενοι και οι δανειστές της χώρας δηλαδή) ανέλαβε το κόστος της πρόωρης συνταξιοδότησης και αποζημίωσης των τυπογράφων. Τους καλοπληρωμένους αρειμάνιους λινοτύπες και μαρμαράδες αντικατέστησαν τα κακοπληρωμένα «κορίτσια της φωτοσύνθεσης».

* Ωραίες εποχές- ακόμα και όταν δεν είχαν οι εργοδότες χρήματα, είχε το κράτος να διαθέτει για λογαριασμό τους.

* Οι νευρώνες συνεργάστηκαν και έδωσαν άλλο συνειρμό: ότι κορωνίδα των σχολικών εκδρομών είναι η πενθήμερη της τελευταίας τάξης. Οι προηγούμενες είναι μονοήμερες, διήμερες. Μήπως και τούτη η κορωνίδα των ως τώρα δημοσιογραφικών απεργιών είναι ένδειξη κάποιου τέλους; Μήπως βρισκόμαστε στην τελευταία πράξη;

Γράφουν πολλοί, διαβάζουν λίγοι

Για 35 περίπου χρόνια όλα πήγαιναν καλά: αυξάνονταν και πληθύνονταν εφημερίδες, περιοδικά, ραδιοφωνικοί σταθμοί, τηλεοπτικοί σταθμοί από το 1975 ως το 2010. Ακόμα και σήμερα έχουμε περισσότερα μέντια από οποιαδήποτε άλλη χώρα της Ευρώπης: αυτή την εποχή κυκλοφορούν στην Αθήνα 17 πολιτικές ημερήσιες εφημερίδες, 5 οικονομικές, 12 αθλητικές- σύνολο 34 εφημερίδες εθνικής κυκλοφορίας. Υπάρχουν και κάπου 180, ημερήσιες πάντα, σε διάφορες πόλεις της Ελλάδας.

Παίρνω το παράδειγμα της ΒάδηςΒυρτεμβέργης, κρατιδίου πλουσιότατου με πληθυσμό ανάλογο της Ελλάδας. Υπάρχουν όλες και όλες καμιά σαρανταριά εφημερίδες και μερικοί σταθμοί- είναι αμφίβολο αν σε όλη τη Γερμανία των 80 εκατομμυρίων υπάρχουν τόσα μέντια όσα στην Ελλάδα των 12 εκατομμυρίων. Και οι Γερμανοί καταναλώνουν τρεις φορές περισσότερες εφημερίδες από τους Ελληνες.

Δηλαδή, όχι μόνο έχουμε τις περισσότερες εφημερίδες αλλά και τους λιγότερους αναγνώστες σε όλη την Ευρώπη: στη χώρα μας υπάρχουν πολλοί που γράφουν αλλά ελάχιστοι τους διαβάζουν.

* Πώς επιβίωναν όλα αυτά τα μέσα; Αφήνοντας στην άκρη εκβιασμούς, μαύρο χρήμα, πολιτικό χρήμα και άλλα αθέμιτα μέσα, οι μισές τουλάχιστον αθηναϊκές εφημερίδες και το 90% των επαρχιακών επιζούν χάρη στις υποχρεωτικές δημοσιεύσεις ισολογισμών και δικαστικών ή διοικητικών αποφάσεων, χάρη στην επιλεκτική κρατική διαφήμιση, και μη έχοντας ουσιαστικά δημοσιογράφους αφού ανακυκλώνουν κάθε έξι μήνες τους νέους που προσλαμβάνουν ως μαθητευόμενους. Οι ραδιοφωνικοί σταθμοί δουλεύουν με υπολογιστές που παίζουν συνεχώς μουσική, οι τηλεοπτικοί ξανά και ξανά τα ίδια b-movies.

* Και μόλις έγινε συζήτηση για την κατάργηση των υποχρεωτικών καταχωρίσεων, η ΕΣΗΕΑ αμέσως τάχθηκε κατά. Για να διαιωνίζεται η κατάσταση των εφημερίδων χωρίς κυκλοφορία, χωρίς αναγνώστες, χωρίς δημοσιογράφους. Για να μην πληγούν και τα ασφαλιστικά ταμεία των εργαζομένων στα μέντια, υποστήριξε η ΕΣΗΕΑ. Από τα 40 εκατομμύρια που κοστίζει στις επιχειρήσεις το χαράτσι των ισολογισμών, παίρνουν περίπου 8 εκατομμύρια τα Ταμεία. Αλλά από το σύνολο της διαφημιστικής δαπάνης, κάπου 2 δισεκατομμύρια ευρώ το 2009, στα ασφαλιστικά ταμεία πήγαν περίπου 400 εκατομμύρια ευρώ- τα οποία το 2010 μειώθηκαν κατά 15%, 60 εκατομμύρια, λόγω της μείωσης των διαφημίσεων. Τα 8 εκατομμύρια μάραναν την ΕΣΗΕΑ; Μήπως έπρεπε να την απασχολεί η κρίση του κλάδου που εργάζονται τα μέλη της και όχι τα κέρδη καμιά δεκαριά εντύπων;

Θρήσκευμα και αγγελιόσημο

* Τα ασφαλιστικά ταμεία των εργαζομένων στα μέντια παίρνουν το 20% της τιμής της διαφήμισης στα έντυπα Αθηνών- Θεσσαλονίκης και περίπου το ίδιο από τους σταθμούς, όπου και αν βρίσκονται. Πρόκειται για το περίφημο «αγγελιόσημο», άλλη πονεμένη ιστορία. Καθιερώθηκε επί Κατοχής, το 1941-πρέπει μάλλον να είναι ο τελευταίος κατοχικός θεσμός που εξακολουθεί να ισχύει, αφότου καταργήθηκε η αναγραφή του θρησκεύματος στις ταυτότητες. Αντικαθιστά τις εργοδοτικές εισφορές, οι επιχειρήσεις μέσων στη χώρα μας ελάχιστα πληρώνουν για την ασφάλιση των εργαζομένων.

Στην ουσία αυτό σημαίνει ότι οι 10-20 μεγάλες επιτυχημένες μεντιακές επιχειρήσεις, που δημοσιεύουν τις περισσότερες διαφημίσεις, πληρώνουν τις εργοδοτικές εισφορές για όλους τους λαθρόβιους ανταγωνιστές τους. Αλλά και κάθε μικρό και επιτυχημένο μέσο (που έχει συντάκτες, καλό περιεχόμενο, κοινό και επομένως διαφήμιση) επιδοτεί τα αποτυχημένα αεριτζίδικα μέσα, απαλλάσσοντάς τα από εργοδοτικές εισφορές.

* Επιπλέον, η διαφήμιση μειώνεται και κινείται προς το ιντερνέτ όπου εκεί δεν υπάρχει αγγελιόσημο- στην Αμερική η διαφήμιση στο ιντερνέτ ξεπέρασε το 2010 τη διαφήμιση σε όλες τις εφημερίδες. Δεν είμαστε Αμερική, αλλά τι έσοδα θα έχουν τα δημοσιογραφικά ταμεία σε 5-10 χρόνια; Να επιβληθεί αγγελιόσημο και στο Δίκτυο; Να δούμε ποιος θα καταφέρει να πείσει την Google και τις άλλες διεθνείς εταιρείες, που είναι οι μεγαλύτεροι ιντερνετικοί διαφημιστές, να το πληρώσουν.

* Για τούτο και όσοι εργάζονται σε δικτυακούς τόπους δεν ασφαλίζονται σε δημοσιογραφικά ταμεία, δεν γίνονται μέλη των δημοσιογραφικών ενώσεων. Και αφού αδικούνται τόσο κατάφωρα, μάλλον δεν θα απεργήσουν το τετραήμερο, όπως δεν έκαναν και στην προηγούμενη απεργία. Αρα οι δικτυακοί τόποι θα αποκτήσουν περισσότερους αναγνώστες, περισσότερη διαφήμιση που θα φύγει από τα παραδοσιακά μέσα. Υπάρχει καλύτερος τρόπος να πριονίζεις το- σάπιο, είναι αλήθεια- κλαδί πάνω στο οποίο κάθεσαι;

Θα έπρεπε να κοιτάξεις να αλλάξεις κλαδί, αλλά αντ΄ αυτού έχουμε μετωπική σύγκρουση μεντιακών επιχειρήσεων – συνδικάτων, τη στιγμή που είναι γνωστό ότι δεν υπάρχει επιχείρηση που να μην έχει μεγάλα, δυσεπίλυτα, οικονομικά προβλήματα. Η αντιπαράθεση θα τα οξύνει και ίσως τα κάνει καταστροφικά για κάποιες, αν συνεχιστούν οι απεργίες. «Αλλο κλαδί» θα σήμαινε σοβαρή διαπραγμάτευση στη βάση των πραγματικών δεδομένων κάθε μέσου, του επιχειρηματικού του σχεδιασμού για το πώς θα αντιμετωπίσει την κρίση. Τι συνεισφέρουν οι μέτοχοι, τι το μάνατζμεντ, τι οι εργαζόμενοι. Αλλά αυτά απαιτούν άλλες παραδόσεις, άλλες σχέσεις εργοδοσίας και συνδικάτων.
Καλό βόλι, λοιπόν. Ο Ελλην δεν συνθηκολογεί, δεν διαπραγματεύεται, δεν κάνει υποχωρήσεις. Πεθαίνει αγωνιζόμενος επί των επάλξεων της ηλιθιότητας. Δυστυχώς, κανείς δεν μπορεί να εμποδίσει κάποιον να αυτοκτονήσει.

Απεργούν και οι υπουργοί

Εκτός από τους δημοσιογράφους, απεργούν και οι υπουργοί, εβδομάδες τώρα. Κόπωση, λέει- εμένα με παθητική αντίσταση στα όσα πρέπει να γίνουν μου μοιάζει.

* Πηγαινοέρχονται οι οικονομικές κεφαλές της οικουμένης, συζητούν με τον Πρωθυπουργό, με τους υπουργούς, με παράγοντες· δηλώνουν «η Ελλάδα δεν θα χρεοκοπήσει, δεν θα αναδιαρθρώσει τα χρέη της» και αποχωρούν έχοντας κάνει την καλή τους πράξη.

* Προγραμματίζει ο έρμος ο Παπακωνσταντίνου έσοδα και έξοδα, κάνει σχέδια επί σχεδίων, αναθέτει καθήκοντα στους εφοριακούς, ψηφίζονται νόμοι· βγαίνει κάθε τόσο ο Πρωθυπουργός και λέει λόγια ενθαρρυντικά- και στην κυβέρνηση παγωμάρα. Στο 10,6% το έλλειμμα πέρυσι, κοντά στα 2 δισεκατομμύρια το έλλειμμα του πρώτου τριμήνου του 2010.

* Δεν βγαίνουν, λέει, οι αριθμοί, η Ελλάδα θα χρεοκοπήσει- πώς να βγουν οι αριθμοί όταν κανείς δεν έχει διάθεση να τους αλλάξει;

Και γιατί να τους αλλάξει; Το να μειωθούν οι δαπάνες, να μην προσλαμβάνονται υπεράριθμοι και όσοι προσλαμβάνονται να μην είναι προσωπικές επιλογές φίλων των υπουργών ή των διοικητών οργανισμών, αυτή την προοπτική την αντιλαμβάνονται οι υπουργοί όπως οι φαρμακοποιοί ή οι ιδιοκτήτες βυτιοφόρων εισπράττουν την αλλαγή των όρων λειτουργίας των κερδοφόρων επαγγελμάτων τους: ως ανατροπή των υπουργικών επαγγελματικών κεκτημένων τους, για τούτο αντιστέκονται. Παθητικά, αλλά αυτό φθάνει.

* Ομολογώ πως ποτέ δεν πίστευα ότι θα έφθανα να εκτιμήσω τόσο τον Γιώργο Παπανδρέου για τις προσπάθειές του τούτη την κρίσιμη στιγμή. Αλλά προφανώς οι «διεθνείς παίκτες» με τους οποίους συνδιαλέγεται αυτός και ο Γιώργος Παπακωνσταντίνου έχουν σαφή εικόνα για την κατάσταση και ενδιαφέρονται να λυθεί το πρόβλημα, και για το δικό τους συμφέρον- πόσοι στη χώρα μας ταυτίζουν το συμφέρον τους με την επιτυχία των μνημονιακών πολιτικών; Ελάχιστοι· αλλά και αυτοί έχουν αρχίσει να κουράζονται.

* Ο τόπος πάει πολύ άσχημα: απεργούν τα μέσα, απεργεί η κυβέρνηση- και εγώ έχω κουραστεί. Δεν ζητάω πια αποδείξεις με τον ζήλο που είχα κάποτε. Βαρέθηκα· ώσπου να πληρώσω, να πάρω ρέστα, να βγάλει την κρυμμένη στο ντουλάπι του ταμιακή μηχανή ο ταξιτζής, να τυπώσει με ταχύτητα χελώνας το δούναι-λαβείν, από πίσω έχουν αρχίσει τα κορναρίσματα. Βαρέθηκα να περιμένω μπροστά στις αντλίες να πάει ως το αφεντικό του ο υπάλληλος να φέρει την απόδειξη για τη βενζίνη, να λέω στους καταστηματάρχες «μου δίνετε και την απόδειξη, παρακαλώ;».
Αλλά είναι δυνατόν να περιμένει κράτος να προκόψει από τις αποδείξεις των ταξί, των λαϊκών αγορών, των περιπτέρων, των βενζινάδικων; Ετσι και αλλιώς πολλές μεγάλες επιχειρήσεις που να παράγουν πλούτο δεν είχαμε- όταν βγαίνουν οι μεγαλύτερες και δηλώνουν ζημιές 3 δισ. το 2010, τι έσοδα να έχει το κράτος;

* Αναπτυξιακά μέτρα ακούω από εδώ και από εκεί. Με τι χρήματα θα γίνει η ανάπτυξη όταν δεν υπάρχει ευρώ για επενδύσεις;

* Μπορεί στις τέσσερις ημέρες που δεν θα έχουμε εφημερίδες, ραδιόφωνα, τηλεοράσεις να μας δοθεί καιρός να ξεχάσουμε την επικαιρότητα, να επιδοθούμε απερίσπαστοι σε διαλογισμούς και, ώ θαύμα, να βρούμε λύσεις για όλα, ακόμα και για τα προβλήματα του Τύπου. Τότε η απεργία θα έχει πετύχει. Το πιθανότερο όμως είναι να πετύχει η απεργία να έχουμε σε λίγο καιρό λιγότερους σταθμούς, περιοδικά, εφημερίδες. Φυσικά έχουμε πάρα πολλά, αλλά τίποτα δεν εγγυάται ότι θα έχουν απομείνει τα καλύτερα.
ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ