«Πυρηνικές» ανατροπές στην παγκόσμια αγορά ενέργειας

Με την πυρηνική ενέργεια να αποτελεί το 24% του ενεργειακού μείγματος της Ιαπωνίας, η οποία έχασε πλέον το 20% (9,7 γιγαβάτ από συνολικά 48,8 γιγαβάτ) της πυρηνικής παραγωγικής ικανότητάς της, ο αντίκτυπος στο ενεργειακό μείγμα παγκοσμίωςτο οποίο βασίζεται σήμερα κυρίως στο πετρέλαιο (37,2%), στο φυσικό αέριο (24,2%), στον άνθρακα (19,7%) και στην πυρηνική ενέργεια (11,3%)- αναμένεται να μεταβληθεί μερικώς τα επόμενα χρόνια.

Η κατάσταση περιπλέκεται μάλιστα περαιτέρω από την αναταραχή στον αραβικό κόσμο, αλλά και από την απόφαση της Γερμανίας να αναστείλει προσωρινά την παραγωγή σε επτά από τους παλαιότερους σταθμούς πυρηνικής ενέργειας, η συνολική παραγωγική ικανότητα των οποίων φθάνει στα 7,6 γιγαβάτ.

Σήμερα λειτουργούν παγκοσμίως 448 πυρηνικοί αντιδραστήρες (113 στην Ασία, 71 στη Ρωσία και στην Ανατολική Ευρώπη, τέσσερις στη Ν. Αμερική, 134 στη Δ. Ευρώπη, 124 στη Β. Αμερική και δύο στη Ν. Αφρική) σε 31 χώρες. Η Διεθνής Υπηρεσία Ενέργειας εκτιμά ότι, αν οι κυβερνήσεις σε όλον τον κόσμο συνεχίσουν τη σημερινή πολιτική τους, οι εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα θα αυξηθούν κατά 130% και η ζήτηση πετρελαίου κατά 70% ως το 2050.

Οι αναλυτές πριν από τον καταστρεπτικό σεισμό στην Ιαπωνία προέβλεπαν μάλιστα ότι ως το 2050 οι πυρηνικοί αντιδραστήρες θα υπερδιπλασιαστούν στον πλανήτη και θα αριθμούν από 960 ως 1.280.

Τα δεδομένα αυτά μεταβάλλονται πάντως σήμερα για μία ακόμη φορά καθώς, όπως συνέβη και μετά το πυρηνικό δυστύχημα του Τσερνόμπιλ (Απρίλιος του 1986), η πυρηνική ενέργεια δεν είναι πλέον τόσο της «μόδας». Ετσι, με δεδομένο ότι η φτωχή σε φυσικούς πόρους Ιαπωνία εισάγει το 85% της ενέργειας που χρησιμοποιεί και περίπου το 25% της ηλεκτρικής της ενέργειας προέρχεται από τις πυρηνικές εγκαταστάσεις της, η χώρα αναμένεται ότι θα κληθεί να εισάγει πιο συμβατικές πηγές ενέργειας, όπως πετρέλαιο, θερμικό άνθρακα και φυσικό αέριο, προκειμένου να καλυφθεί το έλλειμμα στην παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας, πιέζοντας ανοδικά τις τιμές.

Εξάλλου, από τους 54 αντιδραστήρες της Ιαπωνίας οι 11 είναι σήμερα κλειστοί, ενώ τα δύο πυρηνικά εργοστάσια στην περιοχή που επλήγη αντιπροσωπεύουν το 20% της συνολικής πυρηνικής ενέργειας στην Ιαπωνία και το 6% της συνολικής ενέργειας που καταναλώνεται. Ετσι, το φυσικό αέριο π.χ., μια αγορά που βρισκόταν σε μακροχρόνιο bear market (πτωτική τάση) λόγω της υπάρχουσας υπερπροσφοράς, σημείωσε αμέσως κέρδη, όπως και ο θερμικός άνθρακας.

Το πετρέλαιο βρέθηκε ξανά στο επίκεντρο, καθώς οι εξέλιξες στον αραβικό κόσμο δημιουργούν ανησυχίες για μείωση της παραγωγής.

Εφόσον η πολιτική αναταραχή δεν εξαπλωθεί ως τη Σαουδική Αραβία και η πυρηνική καταστροφή στη Φουκουσίμα δεν λάβει ακραίες διαστάσεις, οι αναλυτές εμπορευμάτων προβλέπουν ότι οι τιμές του μαύρου χρυσού θα κυμανθούν σε μέσα επίπεδα στα 107 δολάρια το βαρέλι το 2011, για να υποχωρήσουν ελαφρώς στα 102 δολάρια το βαρέλι τον επόμενο χρόνο.

Δεδομένου πάντως ότι η τιμή π.χ. του πετρελαίου μπρεντ από τα χαμηλά του περασμένου Αυγούστου αυξήθηκε περισσότερο από 30% (20% εφέτος), ή σχεδόν 25 δολάρια το βαρέλι, οι επιπτώσεις σε ορισμένες χώρες εισαγωγής πετρελαίου ίσως είναι σημαντικές.

Ειδικά για την Ελλάδα, π.χ. η άνοδος των τιμών κατά 10 δολάρια το βαρέλι έχει επίπτωση στην ανάπτυξη, σύμφωνα με τη UΒS, κατά 0,4% του ΑΕΠ ή περίπου 1 δισ. ευρώ· ενώ σύμφωνα με υπολογισμούς της Credit Suisse, ράλι 20% των τιμών επιβαρύνει κατά μία ποσοστιαία μονάδα το ελληνικό ΑΕΠ (περίπου 2,5 δισ. ευρώ).

Από την άλλη πλευρά, αν οι τιμές διατηρηθούν το 2011 στα 110-115 δολάρια το βαρέλι, τότε εκτιμάται από την Deutsche Βank ότι η επίπτωση στην παγκόσμια οικονομία θα κυμανθεί στο 0,5% του ακαθάριστου εθνικού προϊόντος όλων των χωρών- το οποίο το 2010 ανήλθε, σύμφωνα με τους υπολογισμούς της Citi, περίπου σε 72 τρισ. δολάρια.

Δηλαδή κόστος 360 δισ. δολ. για την παγκόσμια οικονομία. Αν τώρα οι τιμές σταθεροποιηθούν στα 150 δολάρια το βαρέλι, τότε το κόστος θα αυξηθεί στα 1,5 τρισ. δολάρια (2% του παγκόσμιου ΑΕΠ).

Γενικά οι οικονομολόγοι εκτιμούν ότι, εφόσον το πετρέλαιο πάει στα 125 δολάρια το βαρέλι, τότε φθάνει σε ένα κρίσιμο σημείο καμπής, ωθώντας ακόμη υψηλότερα τις τιμές των καυσίμων και υπονομεύοντας πραγματικά την οικονομική ανάπτυξη. Η Μorgan Stanley εκτιμά ότι μια μέση τιμή ως τα 125 δολάρια μπορεί να είναι μόνο προσωρινά ανεκτή από την ευρωπαϊκή οικονομία, αλλά σε καμία περίπτωση δεν μπορεί να είναι διατηρήσιμη καθώς θα έχει αλυσιδωτές επιπτώσεις στη βιομηχανική παραγωγή, στην κατανάλωση και στις εξαγωγές.

Η άνοδος της τιμής του πετρελαίου, από την άλλη πλευρά, στον βαθμό που οφείλεται σε γεωπολιτικές ανησυχίες και όχι σε αύξηση της ζήτησης, παρ΄ ότι δημιουργεί προσωρινές πληθωριστικές προσδοκίες, θα μπορούσε να λειτουργήσει προς την αντίθετη κατεύθυνση αν δεν αναστραφεί μέσα σε εύλογο χρονικό διάστημα.

Ακόμη και η «βρώμικη» παραγωγή ηλεκτρισμού από άνθρακα επιστρέφει ως ελκυστική ιδέα μετά τη (μερική έστω) «διαγραφή» της πυρηνικής ενέργειας από τον παγκόσμιο ενεργειακό χάρτη.

Η απόφαση της Γερμανίας να αναστείλει τη λειτουργία επτά πυρηνικών αντιδραστήρων αναμένεται να αυξήσει θεαματικά τη ζήτηση άνθρακα. Αυτό άλλωστε αντικατοπτρίζεται στις τελευταίες προβλέψεις της Deutsche Βank, η οποία εκτιμά ότι οι ευρωπαϊκές εισαγωγές άνθρακα θα αυξηθούν κατά τρία εκατομμύρια τόνους το 2011. Αυτό αναμένεται να οδηγήσει στην εκτίναξη της τιμής στα 145 δολάρια τους επόμενους 12 μήνες από τα 122 δολάρια που βρίσκεται σήμερα.

Σε παγκόσμια κλίμακα η γερμανική τράπεζα προβλέπει έλλειψη του διαθέσιμου άνθρακα, καθώς η ζήτηση αναμένεται να φθάσει στους 823 εκατομμύρια τόνους, την ώρα που η προσφορά θα διαμορφωθεί στους 805 εκατ. τόνους. Η μειωμένη παραγωγή αποδίδεται στις δυσμενείς καιρικές συνθήκες που γνώρισαν το προηγούμενο διάστημα χώρες με σημαντικό μερίδιο στην παραγωγή άνθρακα, όπως η Αυστραλία, η Νότια Αφρική και η Κολομβία.

Αυξημένη υπολογίζεται ότι θα είναι και η ζήτηση από την Ιαπωνία, καθώς μάλιστα ο διεθνής οίκος Fitch προβλέπει πως η ασιατική χώρα θα επιστρέψει πρώτα στην ηλεκτροπαραγωγή με καύση άνθρακα και αργότερα στη χρήση φυσικού αερίου.

Οπως σημειώνει ο οίκος Fitch σε ανάλυσή του, οι μονάδες παραγωγής ηλεκτρισμού με καύση υγροποιημένου φυσικού αερίου (LΝG) είχαν φθάσει στο μέγιστο των δυνατοτήτων τους πριν από τον καταστρεπτικό σεισμό. Συνεπώς απαιτείται χρόνος (δύο-τρία χρόνια) για να αναβαθμιστούν οι αντίστοιχες εγκαταστάσεις. Αντιθέτως οι μονάδες καύσης πετρελαίου και άνθρακα μπορούν να προσφέρουν άμεσα αυξημένη ποσότητα ηλεκτρικού ρεύματος.

Αλλά δεν είναι μόνο η Ιαπωνία και η Γερμανία που αναθερμαίνουν το ενδιαφέρον τους για τον άνθρακα. Η πλέον ενεργοβόρος οικονομία του πλανήτη, η Κίνα, αναθεώρησε επίσης τα σχέδιά της για την κατασκευή νέων πυρηνικών εργοστασίων.
Αυτό συνεπάγεται την επιστροφή του Πεκίνου τόσο στο πετρέλαιο όσο και στον άνθρακα για τον οποίο βρισκόταν έως σήμερα υπόλογη λόγω της υψηλής εκπομπής ρύπων.

H Μόσχα επισπεύδει τα χρονοδιαγράμματα των σχεδίων για παραγωγή φυσικού αερίου από τα πλούσια κοιτάσματα της Σιβηρίας, καθώς ο Βλαντίμιρ Πούτιν θέλει να ανταποκριθεί στην αναμενόμενη αύξηση της ζήτησης υδρογονανθράκων από την Ιαπωνία αλλά και την Ευρώπη. Η ρωσική ηγεσία και ο πανίσχυρος ενεργειακός όμιλος Gazprom εκτιμούν ότι οι καταστροφές στα πυρηνικά εργοστάσια της Φουκουσίμα διαμορφώνουν ένα νέο ενεργειακό τοπίο καθώς η πυρηνική ενέργεια αποκαλύπτει (ξανά) την αχίλλειο πτέρνα της, την ασφάλεια.

Το πετρέλαιο, αλλά κυρίως το «καθαρό» φυσικό αέριο προβάλλουν εκ νέου ως οι πιο ενδεδειγμένες πηγές ενέργειας. Στρατηγικός στόχος της Ρωσίας είναι να φθάσει η διάθεση υγροποιημένου φυσικού αερίου στο 10% της συνολικής εξαγόμενης ποσότητας αερίου ως το 2020.

Το περασμένο Σαββατοκύριακο ο ρώσος πρωθυπουργός επισκέφθηκε το νησί Σαχαλίνη, στις ανατολικές ακτές της Σιβηρίας, βορείως της Ιαπωνίας, προκειμένου να δώσει εντολή «αναθέρμανσης» των σχεδίων εκμετάλλευσης κοιτασμάτων που μένουν για χρόνια στα χαρτιά. Πρόκειται για το σχέδιο «Σαχαλίνη 3», το τρίτο κοίτασμα στην περιοχή.

Από εκεί εξορύσσεται υγροποιημένο φυσικό αέριο (LΝG), το οποίο εκμεταλλεύεται η Gazprom με τη συμμετοχή της Shell και των ιαπωνικών ομίλων Μitsubishi και Μitsui.
«Με δεδομένο ότι ο σεισμός στην Ιαπωνία θα έχει μακροχρόνιες επιπτώσεις στη χώρα,θα πρέπει να σκεφθούμε σοβαρά την επιτάχυνση των σχεδίων παραγωγής υδρογονανθράκων, συμπεριλαμβανομένου αυτού της Σαχαλίνης» δήλωσε ο κ. Πούτιν. Ο ίδιος άλλωστε απηύθυνε κάλεσμα σε ξένους επενδυτές προκειμένου να συμμετάσχουν στις κοινοπραξίες εκμετάλλευσης των κοιτασμάτων της Σιβηρίας.

Εξάλλου την περασμένη Τρίτη ο αντιπρόεδρος της ρωσικής κυβέρνησης Ιγκόρ Σέτσιν διευκρίνισε ότι ιδιαιτέρως οι ιαπωνικές εταιρείες είναι ευπρόσδεκτες ως συμμέτοχοι στις αντίστοιχες επενδύσεις. Ο ρώσος αξιωματούχος πρόσθεσε ότι μέρος της ποσότητας φυσικού αερίου που προοριζόταν για ευρωπαίους πελάτες θα διατεθεί στην Ιαπωνία προκειμένου να καλυφθούν τα προβλήματα στην ηλεκτροπαραγωγή από πυρηνικά εργοστάσια.

Παράλληλα με αυτά τα σχέδια προβλέπεται και η επέκταση των υφιστάμενων εγκαταστάσεων LΝG στο Βλαδιβοστόκ, από τις οποίες μεταφέρεται με δεξαμενόπλοια υγροποιημένο φυσικό αέριο στην Ιαπωνία και σε χώρες της Νοτιοανατολικής Ασίας.

Ωστόσο ένα ακόμη κοίτασμα, το οποίο μένει ανεκμετάλλευτο από το 1988, προβλέπεται να αξιοποιηθεί σύντομα δεδομένης της αύξησης της ζήτησης για καθαρά και ασφαλή καύσιμα.

Πρόκειται για το κοίτασμα Στόκμαν στη Θάλασσα του Μπάρεντς, βορείως της Σιβηρίας, όπου έχει εντοπιστεί ποσότητα φυσικού αερίου 3,7 τρισ. κυβ. μέτρων που αντιστοιχεί στο 2% των παγκόσμιων αποθεμάτων. Επειτα από πολυετείς καθυστερήσεις, έχει επιλεγεί από την Gazprom ως εταίρος για το συγκεκριμένο κοίτασμα ο γαλλικός όμιλος Τotal, με ποσοστό συμμετοχής 25%.

Ωστόσο λόγω των τεχνικών δυσκολιών που παρουσιάζει η τοποθεσία το κοίτασμα παραμένει «ανέπαφο». Τα προβλήματα της εκμετάλλευσης του συγκεκριμένου κοιτάσματος εντοπίζονται στο βάθος του (350 μέτρα) αλλά και στην απόσταση από τις ακτές, που καθιστά αναγκαία την κατασκευή αγωγού μεταφοράς μήκους 500 χιλιομέτρων. Αν ευοδωθούν οι σχεδιασμοί, θα πρόκειται για τον μεγαλύτερο αγωγό πλησίον του αρκτικού κύκλου.

Εως σήμερα η επένδυση έχει κριθεί ιδιαίτερα παρακινδυνευμένη όχι μόνο λόγω του υψηλού κόστους (30 δισ. δολάρια), αλλά και λόγω των φόβων για μείωση της ζήτησης φυσικού αερίου έναντι άλλων «καθαρών» πηγών ενέργειας, όπως η αιολική και η ηλιακή. Μια παράμετρος η οποία φαίνεται ότι αναθεωρείται από τους Ρώσους μετά την πυρηνική καταστροφή της Φουκουσίμα. αλλά και την πανθομολογούμενη παραδοχή ότι οι ανανεώσιμες πηγές και ακριβές είναι και δύσκολα εκμεταλλεύσιμες.
ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ