Αφησε μουστάκι για να παίξει στο «Θερμοκήπιο» του Χάρολντ Πίντερ, την εφετινή παραγωγή του Θεάτρου της οδού Κυκλάδων, την οποία και σκηνοθετεί- φυσικά. Ο Λευτέρης Βογιατζής παραμένει ένας καλλιτέχνης που δεν χάνει την επαφή με όλα όσα συμβαίνουν γύρω μας. Αλλωστε η επιλογή του «Θερμοκηπίου» μόνο τυχαία δεν είναι- και ας ήθελε να το ανεβάσει από τις αρχές του ΄80, τότε δηλαδή που πρωτοπαρουσιάστηκε παγκοσμίως, αν και γραμμένο το 1958. «Ο
Είμαστε καθισμένοι στην πλατεία Εξαρχείων. Κάπου ανάμεσα στον καφέ και στην κουβέντα, οι περαστικοί ζητιάνοι, φερμένοι από κάθε γωνιά της Γης, δεν μας αφήνουν κανένα περιθώριο να τους αγνοήσουμε. Και ο Λευτέρης Βογιατζής βάζει διαρκώς το χέρι στην τσέπη για να τους δώσει κάτι: «Είναι το λιγότερο που μπορεί να κάνει κανείς» λέει, γνωρίζοντας ότι δεν είναι λύση αλλά μια ανθρώπινη, συναισθηματική κίνηση. «Τι κάνουν κι αυτοί οι άνθρωποι;» αναρωτιέται…
– Κύριε Βογιατζή,είμαστε σήμερα κλεισμένοι σε ένα «Θερμοκήπιο»;
«Δεν είμαστε; Από κάθε άποψη θα έλεγα και σε πιο εκτεταμένη μορφή. Σήμερα τα πράγματα είναι πιο άγρια. Το θέμα είναι ότι αυτή η αγριάδα σε κάνει να θες να ξεχνάς γιατί δεν ξέρεις πια τι να κάνεις».
– Και ας νιώθουμε ελεύθεροι;
«Μα δεν είσαι ελεύθερος. Είσαι ελεύθερος μόνο στο δωμάτιό σου, όπου, σύμφωνα με τον Πίντερ, όπως έγραψε στο πρώτο του έργο, κινδυνεύεις να ανοίξει η πόρτα και να μπει κάποιος, οπότε αλλάζουν όλα. Δεν ξέρεις ποιος είναι, δεν ξέρεις τι θέλει. Οπως στα ζώα, και αυτό είναι έμφυτο. Επομένως, πολιτισμός δεν υπάρχει κατ΄ εμένα. Αλήθεια, βλέπεις να είναι πολιτισμένοι οι άνθρωποι που βγαίνουν από τα πανεπιστήμια; Βλέπεις τους πολιτικούς που σπουδάζουν τόσα και τόσα πράγματα να θέλουν το καλό του άλλου; Αναλαμβάνουν τόσα βάρη και στη ζωή και στη συνείδησή τους. Γιατί; Κατ΄ αρχάς, μου φαίνεται πολύ αλαζονικό να αναλαμβάνεις αυτά τα βάρη υπέρ κάποιου χωρίς να μπορείς να του κάνεις καλό».
– Αρα θεωρείτε ότι έχουν κακή πρόθεση; – Εμείς όμως έχουμε την ψευδαίσθηση
«Σαφώς, σαφώς».
«Ναι, δεν τα ζούμε εμείς στην Ελλάδα. Αλλά δεν είμαστε μόνο εμείς. Ο μισός κόσμος είναι μέσα στο αίμα. Από την άλλη, χώρες όπως η Γαλλία και η Αγγλία συνεργάζονται με εκείνους που βάφουν με αίμα τον κόσμο. Δεν υπάρχει η πολιτισμένη ωριμότητα που δέχεται ότι εγώ είμαι ένα άτομο και εσύ ένα άλλο και ότι θα πορευθούμε με τη διαφορετικότητά μας. Θέλεις να τα κάνεις όλα ίδια για να μπορείς να τα ελέγχεις. Αυτό είναι η βάση. Τώρα υπάρχει μια μικρή παύση, ένα ενδιάμεσο στάδιο, ως το επόμενο. Σκεφτόμουν ότι εμείς μεγαλώσαμε χωρίς πόλεμο. Και όμως ένας πόλεμος μπορεί να είναι από τη φύση του αναγκαίος για να δημιουργήσει τις προϋποθέσεις εκείνες ώστε να ξυπνήσουν ορισμένα ένστικτά μας και να μην είμαστε τόσο κοιμισμένοι. Βλέπω γύρω μου μερικούς νέους που τους χαρακτηρίζει ένας μικρός ύπνος. Και όταν λέω “αναγκαίος” εννοώ με την έννοια της ζούγκλας, όχι αλλιώς».
– Στον κόσμο του Πίντερ ή στον δικό μας τι πιστεύετε ότι έχει νόημα; Μήπως τελικά είναι όλα μάταια;
«Μάταια δεν μπορεί να είναι όσο υπάρχει ζωή. Και ο θάνατος είναι μια πραγματικότητα- η γνώση και η συμφιλίωση με τον θάνατο θα μπορούσε να λειτουργήσει θετικά. Ο φόβος όμως του θανάτου λειτουργεί αλλιώς».
– Στην καθημερινότητά μας, όμως; «Δεν νομίζω ότι ένα τέτοιο ερώτημα θα μπορούσε να έχει μια άμεση απάντηση. Σημασία έχει ο καθένας από μας να αγωνίζεται με τον δικό του τρόπο. Εγώ προσωπικά, που είμαι ένας άνθρωπος πολύ βραδύς, επειδή τα σκέφτομαι όλα αυτά πολύ, βλέπω ότι είμαι έτοιμος να στρατευθώ με τη ζωή. Να κάνω αυτό που νομίζω ότι μπορώ». – Πώς θα μπορούσε να λυθεί κάτι
«Εχουμε φθάσει σε ένα μεγάλο αδιέξοδο, σε μια καμπή. Πρέπει να συνειδητοποιήσουμε τι συμβαίνει. Υπάρχουν άνθρωποι που παραιτήθηκαν από εξουσίες ή δεν θέλησαν να μπλεχτούν. Δεν πρέπει να υπάρχει αυτό το χάλι. Οι πολιτικοί βγαίνουν στην τηλεόραση και ξεχνούν τι έγινε χθες, τι έγινε προχθές. Είναι τραγικό. Δεν είδα κανέναν να μη μιλάει. Θα το εκτιμούσα αρκετά, έστω κι αν ήταν πονηρό. Γιατί θα ήταν ένα έναυσμα».
– Η σιωπή δεν είναι ενοχή; «Εννοώ σιωπή στα λόγια, όχι στα έργα».
– Η πολιτική έχει υποβαθμιστεί; «Είναι σαν να έχει εδραιωθεί στην πολιτική μια καθαρά συμφεροντολογική διάσταση. Μου μίλησε κάποιος για την επιμήκυνση του χρέους και ήταν χαρούμενος. Εγώ πάλι όχι. Ξέρεις γιατί; Γιατί μέσα στο είναι μας καραδοκεί το αντίθετο. Μόλις σιγουρευτούμε θα κάνουμε πάλι κάτι ανάποδο. Σε έναν λαό που είναι έτσι ο πολιτικός πρέπει να παίζει πολύ μεγάλο ρόλο. Εδώ όμως χρησιμοποιείται αρνητικά. Εχει διπλό καθήκον- και να καθοδηγεί. Και αυτό δεν γίνεται, γίνεται το αντίθετο, ένα χάος».
– Παρακολουθείτε τι συμβαίνει στο ελληνικό θέατρο;
«Ναι, φυσικά, το θεωρώ καθήκον μου. Για να έχω άμεση γνώση».
– Συμβαίνει λοιπόν κάτι; «Το θέατρο είναι από τα πιο φωτεινά πράγματα και οφείλω να είμαι σε μια πορεία αισιόδοξη γιατί αυτό είναι, ό,τι και να συμβαίνει. Μερικά πράγματα όμως, ειδικά στην αντίληψη, είναι πολύ πίσω. Αλλά η αντίληψη έχει να κάνει με τον χώρο, με το περιβάλλον, με τη χώρα».
– Με την Παιδεία; «Ποια Παιδεία; Αν εννοούμε της ευρείας κατανάλωσης, σχολεία, πανεπιστήμια, εντάξει, αλλά δεν είναι αυτό. Αλλα πράγματα κάνουν την Παιδεία, άλλου τύπου λειτουργίες. Γιατί η παιδεία που αποκτάται ως γνώση είναι βέβαια το υλικό εκκίνησης αλλά δεν αρκεί».
– Η τέχνη μπορεί κάτι να προσφέρει; «Ναι, είναι ένα αντίβαρο. Πλουτίζει μια μονόχορδη κατάσταση που ζούμε. Ασκεί τους μυς της φαντασίας, που είναι ένα απαραίτητο συστατικό. Δεν μπορείς να ζεις περιορισμένα γύρω από τα μικρά ή τα μεγάλα θέματα. Χρειάζεται κάποια στιγμή ένα ξάνοιγμα».
– Και μέσα σε όλα αυτά έρχεται η Ιαπωνία να μας βάλει ξανά στις διαστάσεις μας;
«Ναι, μας δείχνει τι είμαστε. Και αυτό είναι πολύ σημαντικό. Ο Μπέρχαρντ έβγαλε ένα βιβλιαράκι με τους λόγους του στις παραλαβές βραβείων. Σε έναν από αυτούς μίλησε στο κοιμισμένο κοινό που ήταν από κάτω για τον θάνατο. Το θυμήθηκα τώρα σχετικά με την Ιαπωνία. Μαθαίνουμε τόσα πράγματα, μορφωνόμαστε, κάνουμε τους έξυπνους, διεκδικούμε το εγώ μας, διεκδικούμε τον εγωισμό μας και κατά καιρούς έρχονται αυτά τα μηνύματα από τη φύση και σου δείχνουν ότι είσαι ένα μηδέν. Η φύση στέλνει τα μηνύματα από μόνη της, δεν έχει μυαλό: σου λέει, λοιπόν, ζήσε τη ζωή σου τη μικρή, να τη χαρείς, γιατί από εκεί που δεν το περιμένεις θα τη βρεις. Σκέψου έναν βασανιστή σε μια χώρα όπου γίνεται ένας σεισμός. Υπάρχει μια βαθιά ανωμαλία σε όλα αυτά. Αυτό που έγινε στην Ιαπωνία είναι το πιο σοβαρό απ΄ όλα. Εχει βέβαια και μια κωμικότητα, όπως όλα τα τραγικά…».
Ο ΠΙΝΤΕΡ ΣΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΤΟΥ ΤΡΟΜΟΥ
«Αφορμή για το έργο στάθηκε η προσωπική εμπειρία του Πίντερ: το 1954,για να βρει λεφτά,συμμετείχε ως πειραματόζωο σε ένα ίδρυμα που δοκίμαζε να σταθμίσει αντιδράσεις του νευρικού συστήματός του σε διάφορους ερεθισμούς. Ηταν μια μορφή βασανιστηρίων.Ξέρουμε ότι τόσο οι ναζιστές όσο και οι Ρώσοι χρησιμοποιούσαν τους ασθενείς ιδρυμάτων ως πειραματόζωα,ως αμελητέο είδος» λέει ο Λευτέρης Βογιατζής.
«Στο “Θερμοκήπιο” οι λεγόμενοι ασθενείς δεν εμφανίζονται ποτέ και αναφέρονται με αριθμούς.
Την ημέρα των Χριστουγέννων ο σκληροτράχηλος,αλαζών,πρώην στρατιωτικός,διευθυντής του Ιδρύματος,ο Ρουτ,τον οποίο υποδύομαι- και τον οποίο είχε παίξει και ο ίδιος ο Πίντερ με μεγάλη επιτυχία-,αναλαμβάνει να ερευνήσει δύο ζητήματα που έχουν προκύψει: ένας ασθενής έχει αποβιώσει και μια ασθενής έχει φέρει στον κόσμο ένα παιδί.Ο Πίντερ περιγράφει τι εστί ένας πορωμένος γραφειοκρατικός οργανισμός που χρηματοδοτείται από το κράτος,από το Υπουργείο,με ύψιλον κεφαλαίο.Αυτό είναι το “Θερμοκήπιο”: μια ελεγχόμενη ανάπτυξη όπου τελικά αυτό που εξασκείται είναι η διαφθορά».
ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ
