Πριν από μερικά χρόνια, μέσα σε ένα ταξί που με πήγαινε από την πόλη στο αεροδρόμιο του Λονδίνου, ρώτησα τον ταξιτζή από ποια χώρα προερχόταν. Μου δήλωσε Αφγανός και όταν με τη σειρά του έμαθε ότι ήμουν Ελληνας σχολίασε χαρούμενος πως είμαστε συγγενείς… λόγω Μεγάλου Αλεξάνδρου. Γέλασα, αλλά με το βιβλίο αυτό του Ρίτσαρντ Στόουνμαν συνειδητοποιώ πως ο μύθος είναι πολύ πλατύτερος από ό,τι πιστεύουμε, μια και ο συγγραφέας μελετά τους μύθους που ακολούθησαν τον θάνατο του μακεδόνα βασιλιά σε όλη τη Γη και πιστοποιεί ότι ζει μέσα από ιστορίες, παραλλαγές ιστοριών και παραμύθια σε πάρα πολλές χώρες.

Βεβαίως ο ίδιος ο Μέγας Αλέξανδρος είχε καταστεί θρύλος προτού πεθάνει. Τα στρατηγικά του κατορθώματα έκαναν τους συγχρόνους του να τον ζηλεύουν αλλά και να τον θαυμάζουν. Ο ίδιος εξάλλου φρόντισε να εξυψώσει τον θρύλο του μιμούμενος απροκάλυπτα τους αρχαίους ήρωες του μακεδονικού βασιλείου, τον Ηρακλή και τον Διόνυσο, ενώ κάποια στιγμή τόνισε τη θεϊκή καταγωγή του ύστερα από την επίσκεψή του στον ναό του Αμμωνα, στην όαση Σίβα, όπου λέγεται ότι του αποκαλύφθηκε πως ήταν γιος του θεού που ταυτιζόταν με τον Δία. Μετά τον θάνατό του, το 323 π.Χ., ο μύθος του εκτοξεύθηκε σε όλα τα πλάτη και μήκη της Γης. Γι΄ αυτό φρόντισαν κατ΄ αρχάς οι πρώτοι βιογράφοι του, όπως ο Καλλισθένης και ο Κλείταρχος, που διόγκωσαν τα κατορθώματά του, ενώ άλλοι, όπως ο Χάρης ο Μυτιληναίος, έδωσαν στα βιογραφικά του στοιχεία ένα εξωτικό άρωμα, κυρίως με τις ιστορίες του στρατηλάτη στην περσική αυλή.

Λαϊκό ανάγνωσμα
Καθοριστικό ρόλο έπαιξε όμως ένα λαϊκό μυθιστόρημα αγνώστου συγγραφέα που γράφτηκε λίγο μετά τον θάνατό του και φέρει τον τίτλο «Μυθιστόρημα του Αλέξανδρου». Αυτό το έργο γράφτηκε και ξαναγράφτηκε και πέρασε από την ελληνική γλώσσα στις αραβικές και περσικές παραδόσεις και στη μεσαιωνική Ελλάδα, για να φθάσει στις ρομαντικές μυθιστορίες της Δυτικής Ευρώπης. Οπως τονίζει ο Στόουνμαν, με αυτές τις μεταγραφές χάνεται ο ιστορικός Αλέξανδρος κάτω από την αχλύ ενός άλλου, «πρωτεϊκού Αλέξανδρου που εκφράζει τους φόβους και τις επιθυμίες του ανθρώπινου γένους». Ο συγγραφέας τονίζει πως ο Μέγας Αλέξανδρος, είτε κατέβαινε στον Κάτω Κόσμο είτε επινοούσε τον πρώτο στον κόσμο καταδυτικό κανόνα είτε έδινε μάχες με φτερωτούς δαίμονες είτε συναντιόταν με τις Αμαζόνες, ενέπνεε τους λαούς ως ήρωας, ακόμη και ως θεός Ο Στόουνμαν εστιάζει στη θέληση του μακεδόνα ηγέτη να γίνει ένας παγκόσμιος σοφός, να παίξει έναν κεντρικό ρόλο στην ιστορία των λαών. Εξετάζοντας τους θρύλους του σε διάφορες γλώσσες, όπως η αραβική, η αρμενική, η βουλγαρική, η κοπτική, η τσεχική, η αγγλική, η αιθιοπική, η γαλλική, η γερμανική, η ελληνική/ μεσαιωνική κλπ, στον Καραγκιόζη, στο «Μπαουντολίνο» του Ουμπέρτο Εκο, ακόμη και στη διαμάχη με τα Σκόπια για την ελληνικότητα της Μακεδονίας, προκύπτει ένας Αλέξανδρος ικανός να αφουγκραστεί τους κραδασμούς του κό σμου γύρω του, από το Ισλάμ της Τζιχάντ ως τον χριστιανισμό των Σταυροφοριών.

Ιδιαίτερα στα δύο τελευταία κεφάλαια ο συγγραφέας εξετάζει την επίδραση του θρύλου του Αλέξανδρου στη μεσαιωνική Δύση: στην προφορική παράδοση της Γαλλίας και αργότερα της Γερμανίας, αλλά και σε ποιήματα που διαδίδονται από στόμα σε στόμα. Κατά τον 12ο αιώνα η επιρροή του μύθου δυναμώνει- εμφανίζεται πλέον και σε μυθιστορήματα-, για να περάσει στον 14ο και τον 15ο αιώνα, στον Τσόσερ, τον Σαίξπηρ κ.ά.
Στον πυρήνα όλων των παραλλαγών των μύθων του Αλέξανδρου, παρατηρεί ο συγγραφέας, βρίσκεται το ανέφικτο της ανθρώπινης επιθυμίας. Μπορεί ο χριστιανισμός ή ο μουσουλμανισμός να ενσωμάτωσαν τον Μέγα Αλέξανδρο στην ιστορία τους, αλλά ο στρατηλάτης ποτέ δεν έγινε θεός, ποτέ δεν μπόρεσε να εξασφαλίσει την αθανασία, παρά μόνο μέσω του μύθου. Ενσαρκώνει τις φιλοδοξίες και τα όνειρα του οικουμενικού ανθρώπου, αλλά στο τέλος πρέπει να πεθάνει. Αυτό, καταλήγει ο συγγραφέας, είναι και το μυστικό της γοητείας του θρύλου του Μεγάλου Αλέξανδρου.
Ο καθηγητής Ρίτσαρντ Στόουνμαν είναι ένας από τους σημαντικότερους μελετητές της αρχαίας Ελλάδας και συγγραφέας πολλών βιβλίων στον τομέα της αρχαίας ελληνικής Ιστορίας.Χρημάτισε σύμβουλος της γνωστής σειράς «Εveryman΄s Library on Classics» και είναι επίτιμος καθηγητής του Πανεπιστημίου του Εξιτερ.

Για να γράψει αυτό το βιβλίο,ο Στόουνμαν χρησιμοποίησε τις γλώσσες που γνωρίζει,όπως αγγλικά,ελληνικά,νέα και αρχαία,γαλλικά,γερμανικά,ιταλικά,ισπανικά,μεσαιωνικά αγγλικά και γερμανικά,αρχαία γαλλικά κ.ά.Το βιβλίο του Στόουνμαν για τον Μέγα Αλέξανδρο ανακηρύχθηκε από το περιοδικό «Choice» ένα από τα σπουδαιότερα ιστορικά έργα για το 2008.Επίσης το βιβλίο αυτό εισήλθε στη βραχεία λίστα για το βραβείο Runciman 2009, βραβείο που επιλέγει κάθε χρόνο η Αnglo-Ηellenic League με τη χορηγία της Εθνικής Τράπεζας της Ελλάδας προς τιμήν του ιστορικού σερ Στίβεν Ράνσιμαν.Το βιβλίο αυτό για τον Μέγα Αλέξανδρο εκδόθηκε από το Πανεπιστήμιο του Γέιλ.
ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ