Την τελευταία δεκαπενταετία περίπου 76 καφέ αρκούδες υπολογίζεται ότι έχουν θανατωθεί στη χώρα μας. Η σκόπιμη λαθροθηρία, η θανάτωση με όπλο ή δηλητηριασμένα δολώματα για την αποτροπή ζημιών στη γεωργία και την κτηνοτροφία αλλά και τα τροχαία ατυχήματα αποτελούν τις βασικές απειλές για την αρκούδα και τον λύκο στην Ελλάδα όπως λέει μιλώντας στο ΒΗΜΑ ο κ. Λάζαρος Γεωργιάδης, γενικός διευθυντής του «Αρκτούρου». Πάντως χάρη στα προγράμματα προστασίας που υλοποιούνται ο πληθυσμός της αρκούδας τα τελευταία χρόνια έχει βελτιωθεί σε σημαντικό βαθμό. Είναι ενδεικτικό ότι το είδος επέστρεψε σε περιοχές που είχε να εμφανιστεί σχεδόν έναν αιώνα, όπως είναι η ζώνη Βερμίου – Πιερίων – Ολύμπου και οι ορεινές περιοχές της Στερεάς Ελλάδας μέχρι και την Οίτη.
– Εχουν αυξηθεί τα τελευταία χρόνια οι ηθελημένες θανατώσεις μεγάλων θηλαστικών στη χώρα μας και γιατί;
«Οι ηθελημένες θανατώσεις μεγάλων θηλαστικών αποτελούν μία από τις βασικές απειλές για τους πληθυσμούς τους. Ειδικά για την αρκούδα, η οποία είναι Είδος Προτεραιότητας για την ευρωπαϊκή και την ελληνική νομοθεσία, οι εκούσιες θανατώσεις σχετίζονται με τη σκόπιμη λαθροθηρία, την αποτροπή ζημιών στη γεωργία και την κτηνοτροφία και τη θανάτωση από χρήση δηλητηριασμένων δολωμάτων. Επίσης πολλοί θέλουν να επιδεικνύουν ως «ανδραγάθημα» μεταξύ των ομάδων των λαθροκυνηγών ή προς τρίτους τα νεκρά ζώα. Οι θανατώσεις μπορεί να σχετίζονται με την κατανάλωση κρέατος αρκούδας, όμως σε σπάνιες περιπτώσεις. Η μόνη αιτία θανάτωσης η οποία έχει εξαλειφθεί στην Ελλάδα είναι η θανάτωση ενήλικων ζώων για τη σύλληψη των μικρών. Το πρόβλημα με την αρκούδα – χορεύτρια βρήκε οριστική λύση με τη δημιουργία του περιβαλλοντικού κέντρου του Αρκτούρου και την εξασφάλιση των απαραίτητου χώρου διαβίωσης των κατασχεμένων αρκούδων για το υπόλοιπο της ζωής τους».
– Τελευταία ακούστηκαν και πάλι φήμες για κυνηγούς οι οποίοι σκότωσαν αρκούδα και μετά κατανάλωσαν το κρέας της σε ταβέρνες της περιοχής Γρεβενών. Εχετε διερευνήσει αν αληθεύει κάτι τέτοιο; Εχει συμβεί τέτοιο περιστατικό στο παρελθόν;
«Αναφορές για την κατανάλωση κρέατος αρκούδας στην Ελλάδα υπήρχαν πάντα και συχνά o Αρκτούρος δέχεται ανάλογες καταγγελίες. Τα τελευταία χρόνια όμως, δεν έχει αποδειχτεί ποτέ κάτι τέτοιο. Δεν έχουν συγκεντρωθεί αξιόπιστα στοιχεία για να αποδειχθεί μία τέτοια πράξη και να εφαρμοστεί ο νόμος. Υπάρχουν περιστατικά απώλειας τμημάτων του νεκρού σώματος, κυρίως ως τρόπαιο, ενώ έχουν βρεθεί σε μία περίπτωση μόνο τα οστά του σώματος, αν αυτό μπορεί να θεωρηθεί απόδειξη για την κατανάλωση κρέατος αρκούδας. Αν όντως η κατανάλωση κρέατος της αρκούδας συμβαίνει στην Ελλάδα, τότε ο πολιτισμός μας έχει κάνει σημαντικά βήματα οπισθοδρόμησης».
– Οι τυχαίες θανατώσεις έχουν περιοριστεί;
«Η τυχαία θανάτωση αρκούδων (νεαρών και μικρόσωμων ζώων) «παραδοσιακά» αφορούσε ατυχήματα κατά τη διάρκεια κυνηγίου, κυρίως του αγριογούρουνου, πιθανώς κατά την εφαρμογή της μεθόδου της παγάνας. Ωστόσο, από τις ενδείξεις που έχουμε φαίνεται πως αποτελεί μία αιτία η οποία δεν είναι πλέον ιδιαίτερα σημαντική. Απεναντίας σημαντική νέα απειλή για την αρκούδα είναι η θανάτωσή της από τροχαία ατυχήματα στους αυτοκινητόδρομους – έχουμε καταγράψει περισσότερους από 25 θανάτους τα τελευταία δέκα χρόνια ειδικά στην περιοχή της Δυτικής Μακεδονίας».
– Εχουν ληφθεί μέτρα για την προστασία της αρκούδας και του λύκου στους μεγάλους αυτοκινητόδρομους;
«Η παρέμβαση στην αλλαγή της χάραξης της Εγνατίας Οδού στο τμήμα Γρεβενά – Παναγιά και οι αλλαγές στα τεχνικά χαρακτηριστικά του έργου με αύξηση των σηράγγων και των γεφυρών αποτελεί σημαντικό βήμα. Δυστυχώς η ολοκλήρωση του φράχτη ο οποίος αποτελεί και το κύριο «εργαλείο» καθοδήγησης των ζώων προς τα περάσματα, εκκρεμεί ακόμα παρά τις έως τώρα δεσμεύσεις από το υπουργείο Υποδομών. Ευελπιστούμε έως το Σεπτέμβριο να έχει κατασκευαστεί το συμπληρωματικό τμήμα της περίφραξης της Εγνατίας Οδού στο τμήμα Παναγιά – Γρεβενά με μικρή αύξηση του ύψους της και προσθήκη ανεστραμμένου τμήματος στην κορυφή. Οσον αφορά το σύστημα αποζημιώσεων από τον ΕΛΓΑ, ενώ έχουν γίνει σημαντικά βήματα, υπάρχουν μεγάλα περιθώρια για εξίσου σημαντικές βελτιώσεις. Ο Αρκτούρος έχει προτείνει – μετά από πιλοτική εφαρμογή στο πλαίσιο ευρωπαϊκών προγραμμάτων LIFE – τη λήψη συγκεκριμένων προληπτικών μέτρων όπως είναι η χρήση των ηλεκτροφόρων περιφράξεων για την μελισσοκομία, την κτηνοτροφία και τις μικρές γεωργικές εκμεταλλεύσεις και του ελληνικού ποιμενικού σκύλου για την κτηνοτροφία».
– Σε τι κατάσταση βρίσκονται σήμερα οι πληθυσμοί της αρκούδας και του λύκου στη χώρα μας;
«Οι πληθυσμοί τους στην Ελλάδα αποτελούν τα νοτιότερα τμήματα εξάπλωσής του στην Ευρώπη. Ο πληθυσμός της αρκούδας τα τελευταία χρόνια έχει βελτιωθεί. Είναι ενδεικτική η επανεμφάνιση του είδους σε περιοχές όπου απουσίαζε εδώ και έναν αιώνα, όπως στη ζώνη Βερμίου – Πιερίων – Ολύμπου και σε ορεινές περιοχές της Στερεάς Ελλάδας μέχρι και την Οίτη. Ο Αρκτούρος από το 2005 έχει ξεκινήσει την πιλοτική οργάνωση ενός Εθνικού Μητρώου για την Αρκούδα (με τη χρήση της γενετικής ανάλυσης) σε συγκεκριμένες περιοχές, με έμφαση τη Δυτική Μακεδονία. Φέτος ολοκληρώνεται η πρώτη γενετική καταγραφή της αρκούδας στην Ελλάδα με την υποστήριξη του ΥΠΕΚΑ. Ηδη έχουν αναγνωρισθεί και ταυτοποιηθεί γενετικά περίπου 300 αρκούδες. Για τον λύκο, είναι δύσκολο να εφαρμοστεί κάτι παρόμοιο, λόγω της διαφορετικής και ιδιαίτερης βιολογίας του είδους. Σε εθνικό επίπεδο έχουμε κάνει μία καταγραφή σύμφωνα με την οποία εκτιμούμε ότι ο ελάχιστος πληθυσμός του είναι 500 με 700 ζώα. Σήμερα η κατάσταση φαίνεται να είναι σταθερή με μικρές αυξομειώσεις και περιστασιακές εμφανίσεις σε νέες περιοχές κυρίως στη Στερεά Ελλάδα».
