Έχω πάει στο Βερολίνο αρκετές φορές. Είναι μία από τις πόλεις που αγαπώ χωρίς λόγο. Είναι κάτι που αισθάνομαι όποτε είμαι εκεί, που δεν μπορώ να το εξηγήσω. Είναι τόσο έντονο, που κάποτε, σε κάποια προσγείωση, σκέφτηκα ότι η χημεία ενός ανθρώπου με μια πόλη είναι ίδια με τη χημεία μεταξύ δύο ανθρώπων. Απλώς συμβαίνει.
Κάθε φορά που πάω στο Βερολίνο πηγαίνω στο Μουσείο της Περγάμου. Ανεξήγητο, αλλά κάτι με τραβάει σε αυτό το Νησί των Μουσείων με το αριστουργηματικό αρχιτεκτονικό σύμπλεγμα, και, παρόλο που τα έχω δει όλα από μία τουλάχιστον φορά, πάντοτε ξαναπάω. Και ειδικά σε αυτό της Περγάμου.
Δεν ξέρω αν είναι απλά ο όγκος που με εντυπωσιάζει, αλλά και μόνο η ιδέα ενός ολόκληρου βωμού (και τι βωμού) σε μία αίθουσα, πάντα με συνάρπαζε. Για να μη μιλήσουμε βέβαια για την Πύλη της Ιστάρ.
Ίσως να οφείλεται σε κάποιες – υποτυπώδεις – γνώσεις μουσειολογίας που έτυχε να έχω, ίσως γιατί πάντα διαβάζω ό,τι πέφτει στα χέρια μου, στα μουσεία διαβάζω με μανία όλα τα επιτοίχια κείμενα και όλα τα φυλλάδια που διατίθενται.
Πλησιάζοντας, λοιπόν, τον μνημειώδη βωμό, έσπευσα να (ξανα)διαβάσω τα κείμενα, και να μαζέψω τα φυλλάδια με τις περιγραφές του. Με ευχάριστη έκπληξη διαπίστωσα ότι από το 2008 που το επισκέφτηκα τελευταία φορά, το μουσείο διέθετε το φυλλάδια σε άλλη μία γλώσσα εκτός της γερμανικής και της αγγλικής.
Ήταν τουρκικά.
Ok, ξέρω: Η Πέργαμος σήμερα βρίσκεται επί τουρκικού εδάφους. Και προφανώς γνωρίζω επίσης ότι η τουρκική είναι η μεγαλύτερη μειονότητα στη Γερμανία, πολλώ δε μάλλον στο Βερολίνο.
Ειλικρινά κανένα πρόβλημα δεν είχα με αυτό. Άλλωστε πιστεύω ακράδαντα ότι η πολυγλωσσία είναι απαραίτητη στα μουσειακά κείμενα. Ανοίγοντας, όμως, το τουρκικό φυλλάδιο είδα αυτό:
Και στενοχωρήθηκα. Όχι για τίποτα άλλο, αλλά γιατί, αν το εν λόγω φυλλάδιο υπήρχε και στα ελληνικά, τότε όλοι θα μπορούσαν αν δουν ότι, ας πούμε, οι πρωτότυπες ονομασίες των ανάγλυφων μορφών της ζωφόρου είναι “Άνεμοι”, “Μοίρες”, “Γοργόνες”. Και να τις συγκρίνουν με τις γερμανικές, αγγλικές, τουρκικές μεταφράσεις.
Η παράσταση της Γιγαντομαχίας στο βωμό της Περγάμου αποτελεί μνημειώδες παράδειγμα της ελληνιστικής γλυπτικής τέχνης, ενώ η ίδια η πόλη της Περγάμου άνθισε στον ελληνικό κόσμο ως μία από τις σημαντικότερες πόλεις της Μυσίας στην Μικρά Ασία. Με άλλα λόγια: Ο βωμός της Περγάμου είναι μνημείο της ελληνικής αρχαιότητας, φέρει ελληνικές επιγραφές, και προσελκύει χιλιάδες Έλληνες επισκέπτες κάθε χρόνο.
Δεν ξέρω ποιος έχε την αρμοδιότητα να αποφασίζει τις γλώσσες των φυλλαδίων στα μουσεία. Δεν το είχα αναρωτηθεί ποτέ μέχρι τότε. Περιδιάβαινα την αίθουσα σκεπτική και προβληματισμένη. Γιατί; Ποιος φταίει; Μπορεί άραγε να γίνει κάτι για αυτό; Μήπως φταις εσύ; Μήπως εγώ;
Χα, σκεπτική και προβληματισμένη. Όπως οι φιλόσοφοι της αυλής των Ατταλιδών.
