Ο ΝΤΑΓΚ Χάμερσκελντ (Ηammarskjold) υπήρξε ο δεύτερος κατά σειρά Γενικός Γραμματέας του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών (ΟΗΕ) και ο μοναδικός από το έτος
ίδρυσης του διεθνούς οργανισμού που πέθανε εν ώρα καθήκοντος στη διάρκεια της δεύτερης κατά σειρά θητείας του, συγκεντρώνοντας υπέρ του τη συντριπτική πλειοψηφία των μελών της Γενικής Συνελεύσεως των Ηνωμένων Εθνών. Ο μυστηριώδης
θάνατός του και δεκαπέντε ακόμη ατόμων που τον συνόδευαν στη μοιραία πτήση της SΕ- Βudy, ενός αεροσκάφους τύπου DC-6Β, την ώρα της προσγείωσης κοντά στην Ντόλα της Β. Ροδεσίας, στη διάρκεια μιας ειρηνευτικής προσπάθειας
για τον τερματισμό εμφύλιας σύρραξης που είχε ξεσπάσει στο Κονγκό αμέσως μετά την κήρυξη της ανεξαρτησίας του το 1960, συζητείται ακόμη. Θάνατος ή πολιτική δολοφονία, λοιπόν; Η απάντηση παρακάτω…
Αν και πέρασε μισός αιώνας από το βράδυ της 17ης προς τη 18η Σεπτεμβρίου του 1962, από τη μοιραία πτήση, που για λόγους ασφαλείας παρέμενε μυστική, μεταφέροντας τον τότε ΓΓ του ΟΗΕ, την προσωπική του ασφάλεια και μέλη του στενού επιτελείου του σε μια αποστολή το περιεχόμενο της οποίας τελούσε υπό άκρα μυστικότητα, αλλά πάντως στόχο είχε την εξεύρεση λύσης που θα απέτρεπε τη συνέχεια μιας εμφύλιας σύρραξης, διασφαλίζοντας ταυτόχρονα τα συμφέροντα της Δύσης στην εκμετάλλευση των κοιτασμάτων χαλκού και εξόρυξης διαμαντιών στην έως πριν βελγική αποικία του Κονγκό, το φάντασμα του Χάμερσκελντ εξακολουθεί να πλανάται πάνω από τον ΟΗΕ. Τελευταίες αναφορές ήσαν εκείνη του νορβηγού στρατηγού Μπγιορν Εγκε στις 29 Ιουλίου του 2005 και του στρατηγού Καντάφι που κατά την 64η Γενική Συνέλευση του ΟΗΕ στις 23 Σεπτεμβρίου 2009 ζήτησε από τον λίβυο προεδρεύοντα Αλί Τρέκι τη σύσταση επιτροπής για τη διερεύνηση της δολοφονίας του κονγκολέζου πρωθυπουργού Πατρίς Λουμούμπα και του Νταγκ Χάμερσκελντ, που συνέβησαν μέσα στην ίδια χρονιά. Ο Εγκε ήταν ο πρώτος επίσημος αξιωματούχος των Ηνωμένων Εθνών που αντίκρισε το πτώμα του Χάμερσκελντ στον τόπο του δυστυχήματος, σε μια δασώδη περιοχή κοντά στην Ντόλα της Β. Ροδεσίας (σημερινή Ζάμπια), και είχε διαπιστώσει ότι το θύμα έφερε οπή στο μέτωπο και είχε συρθεί, προφανώς επιζών ακόμη, αρκετά μέτρα από τα συντρίμμια του αεροσκάφους πάνω στο έδαφος, προσπαθώντας να γλιτώσει. Ο ίδιος απέφευγε να πει ξεκάθαρα ότι ο Χάμερσκελντ είχε πυροβοληθεί. Το 1998 όμως, με την απελευθέρωση εγγράφων της CΙΑ από την περίοδο του Ψυχρού Πολέμου, ο αιδεσιμότατος Ντέσμοντ Τούτου έφερε στο φως αλληλογραφία της βρετανικής Μ15 με αποδέκτη τη CΙΑ (σημειώνεται εδώ ότι η εξόρυξη και εκμετάλλευση χαλκού και διαμαντιών στη χώρα ανήκε σε βελγικά και βρετανικά συμφέροντα), όπου εκτός από τη δολοφονία του Λουμούμπα, που αργότερα η CΙΑ παραδέχθηκε επίσημα και απέδωσε στις στενές σχέσεις του με τη Σοβιετική Ενωση, γινόταν καθαρή αναφορά στον Χάμερσκελντ ( «είναι ώρα να φεύγει» ) και σε κάποιο άλλο, επίσης απόρρητο έγγραφο, σε μια επιχείρηση με κωδική ονομασία «Ουράνια» ( «Οperation Celeste» ), για την οποία γινόταν λόγος, χωρίς να αναφέρονται πρόσωπα ή ονόματα, «για εκρηκτικά που θα τοποθετούνταν στους τροχούς κάποιου αεροσκάφους». Ας σημειωθεί εδώ ότι πραγματογνώμονες που έσπευσαν στον τόπο του δυστυχήματος διαπίστωσαν ότι οι τροχοί του αεροσκάφους ήταν κατεβασμένοι, προφανώς γιατί ο πιλότος ετοιμαζόταν για προσγείωση, ενώ τα σώματα των ανδρών ασφαλείας του ΓΓ, μεταξύ των οποίων του αμερικανού λοχία Χάροντ Τζουλιάν, του μόνου που επέζησε για μόλις πέντε ημέρες και μίλησε για πολλαπλές εκρήξεις μέσα στην καμπίνα του αεροσκάφους πριν από την πτώση του, βρέθηκαν διάτρητα από σφαίρες, τις οποίες κάποιοι έσπευσαν να αποδώσουν σε εκπυρσοκρότηση των όπλων τους κατά την έκρηξη. Θεωρία που αργότερα ανετράπη από τον ίδιο τον αμερικανό ταγματάρχη Ουέστελ, ο οποίος επικαλούμενος στοιχεία της θεωρίας της βαλλιστικής απέκλεισε τη δυνατότητα ισχύος ικανής να διαπεράσει το ανθρώπινο σώμα από βλήματα απελευθερούμενα ως συνέπεια έκρηξης ή πυρκαγιάς.
Παρά τις έρευνες στις οποίες αναμείχθηκαν πολλές κυβερνήσεις, όπως και «εκπρόσωποι της Σουηδίας,της ΙCΑΟ, της Διεθνούς Ομοσπονδίας Σωματείων Χειριστών Πολιτικής Αεροπορίας και της Εταιρείας εις ην ανήκεν το αεροσκάφος» ( ΑΠ 2652, 6 Νοεμβρίου 1961, πρέσβης Δ. Μπίτσιος , μόνιμος αντιπρόσωπος της Ελλάδας στα Ηνωμένα Εθνη), επίσημα ουδείς πλην του ιδίου του προέδρου Τρούμαν παραδέχθηκε ότι ο θάνατος του Χάμερσκελντ ήταν αποτέλεσμα συνωμοσίας. «Ο Νταγκ Χάμερσκελντ φονεύθηκε την κρίσιμη στιγμή που ήταν έτοιμος να πετύχει κάτι.Σημειώστε τι είπα: φονεύθηκε» ήταν τα λόγια του αμερικανού προέδρου. Ο έλληνας πρέσβης Δ. Μπίτσιος, επιπλέον, αναφερόταν στις άριστες συνθήκες υπό τις οποίες διεξήχθη η πτήση: «… Ο κυβερνήτης δεν ίπτατο κατά το 24ωρον προ της απογειώσεως εκ Leopodville.Το αεροπλάνον είχε καύσιμα διά 13 ώρας,ενώ η πτήσις διήρκεσε μόνον εξίμισι.Εις την Νdola κατά την ώραν του δυστυχήματος η ορατότης ήτο 5-10 μίλια με ελαφράν αχλύν και αίθριον ουρανόν. Οι τροχοί ήσαν πλήρως και τα πτερύγια κατά το ήμισυ καταβιβασμένα, οι κινητήρες ειργάζοντο κατά την πρόσκρουσιν επί του εδάφους…» (όπ. π.).
Τη διαμάχη που ξέσπασε μεταξύ των μυστικών υπηρεσιών, των κατά τα άλλα συμμάχων του δυτικού συνασπισμού σε μια περίοδο εξαιρετικής έντασης του Ψυχρού Πολέμου, το βρετανικό Foreign Οffice έσπευσε να εκτονώσει αποδίδοντάς τη σε παραπληροφόρηση των Σοβιετικών. Ενα όμως ήταν βέβαιο και με το άνοιγμα αμερικανικών αρχείων της περιόδου αποκαλύπτεται: ο Χάμερσκελντ βρισκόταν καθ΄ οδόν να συναντήσει τον αρχηγό των ανταρτών Τσόμπε, έχοντας εξασφαλίσει ειρηνευτική λύση στη νεοανεξαρτητοποιηθείσα πρώην βελγική αποικία. Θύμα ενός «πολιτικού παιγνίου» κατά τη σουηδική εφημερίδα «Αftonbladet» (ΑΠ 1068/Π, 23 Νοεμβρίου 1962, πρέσβης Μ. Παπαδόπουλος από Στοκχόλμη), στο οποίο συμμετείχε ο Sture Linner, αρχηγός των επιχειρήσεων στο Κονγκό, αξιωματούχος του ΟΗΕ που εσπευσμένα μετά το δυστύχημα μετατέθηκε στη θέση του διευθυντή Πληροφοριών του ΟΗΕ στην Αθήνα (!), ο θάνατος του Χάμερσκελντ εξακολουθεί να στοιχειώνει αρκετών τις συνειδήσεις στον εγκυρότερο διεθνή οργανισμό του πλανήτη μας.
ΤΖΟΝ ΚΕΝΕΝΤΙ: «ΜΠΡΟΣΤΑ ΤΟΥ ΑΙΣΘΑΝΟΜΑΙ ΠΟΛΥ ΜΙΚΡΟΣ»
Τέταρτος και νεαρότερος γιος του πρωθυπουργού της Σουηδίας στη διάρκεια του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου, έζησε στην Ουψάλα, όπου τελείωσε τη Νομική Σχολή. Διατέλεσε γραμματέας Απασχόλησης, υφυπουργός Οικονομικών, διοικητής της Τράπεζας της Σουηδίας και αναπληρωτής υπουργός Εξωτερικών. Αν και υπηρέτησε τους Σοσιαλδημοκράτες, ο ίδιος δεν ανήκε πολιτικά σε κανένα κόμμα. Αντιπρόσωπος της Σουηδίας στα Ηνωμένα Εθνη προτού εκλεγεί Γενικός Γραμματέας του Οργανισμού, μέλος της Σουηδικής Ακαδημίας Επιστημών και βραβευθείς μετά θάνατον με το βραβείο Νομπέλ Ειρήνης, ο Χάμερσκελντ ήταν ένας ντροπαλός και μονήρης άνθρωπος που δεν έκανε ποτέ οικογένεια, αφήνοντας ένα πέπλο μυστηρίου γύρω από την προσωπική του ζωή. Εδωσε ιδιαίτερη πνοή αφήνοντας το στίγμα του στη λειτουργία του ΟΗΕ, επιχειρώντας μια σειρά καινοτομίες, όπως την πρόσληψη 4.000 διοικητικών υπαλλήλων, την είσοδο της Αγίας Εδρας στον ΟΗΕ, τη δημιουργία χώρου περισυλλογής και προσευχής ανεξαρτήτως δόγματος ή θρησκείας μέσα στις εγκαταστάσεις του Οργανισμού στη Νέα Υόρκη κ.ά. Εργάστηκε σταθερά για την εξομάλυνση των σχέσεων του Ισραήλ με τον αραβικό κόσμο και αντιμετώπισε με πυγμή μια σειρά κρίσεις, όπως εκείνη του Σουέζ, της απελευθέρωσης των αμερικανών πιλότων που μετά το τέλος του πολέμου της Κορέας παρέμεναν αιχμάλωτοι της Κίνας, την εκκένωση της Μπιζέρτα από τους Γάλλους, τα γεγονότα της Ουγγαρίας, την κρίση Λάος- Β. Βιετνάμ κ.ά.
Αναγνωρίζοντας το έργο του ο Τζον Κένεντιείπε για αυτόν όταν πληροφορήθηκε τον θάνατό του:«Υπήρξε ο σπουδαιότερος δημόσιος άνδρας του αιώνα μας. Μπροστά του αισθάνομαι πολύ μικρός». Στις αδυναμίες του συγκαταλεγόταν η εμμονή του να περιμένει περισσότερα από όσους εκτιμούσε λανθασμένα ότι ήταν φίλοι του, όπως ο Τσου εν Λάι, ή συνεργάτες του που δεν ανταποκρίνονταν στους δικούς του φρενήρεις ρυθμούς εργασίας, γινόμενος συχνά απότομος και αγενής μαζί τους.
Η κυρία Φωτεινή Τομαή είναι ιστορικός, πρεσβευτής σύμβουλος Α΄ στο υπουργείο Εξωτερικών.
