«Θα πεθάνω κι αυτή η πουτάνα η Μποβαρί θα ζει» φαίνεται ότι είχε πει ή κραυγάσει ο Γουσταύος Φλομπέρ εκφράζοντας έτσι όχι μόνο την αγωνία του δημιουργού για το μέλλον του έργου του αλλά και τη βαθύτερη αναρώτηση του δημιουργού, στη συγκεκριμένη περίπτωση του συγγραφέα, γιατί γράφει. Αλλοι γράφουν «για να βάλουν τάξη στον κόσμο»· άλλοι για να μπορέσουν «να κάνουν ανεκτή την πραγματικότητα, τροποποιώντας την», όπως είχε πει ο Ορχάν Παμούκ κατά την τελετή απονομής του Νομπέλ το 2006· άλλοι για να ξεκαθαρίσουν τους λογαριασμούς με τον εαυτό τους πάνω σε ένα φύλλο χαρτιού· κι άλλοι γράφουν για να αφήσουν ένα ίχνος που θα μείνει στην αιωνιότητα. Ο Φλομπέρ φαίνεται ότι ήταν πολύ σίγουρος για την αιωνιότητα της δικής του Μποβαρί. Υπάρχουν όμως άλλοι που ο χρόνος τούς διαψεύδει οικτρά. Παρ΄ όλα αυτά, επειδή τα γραπτά μένουν, το ίχνος τους κάπου υπάρχει. Κοιτάζω την εξαιρετική έκδοση με τα κριτικά κείμενα της Αλκης Θρύλου, κατά κόσμον Ελένη Ουράνη, που μόλις κυκλοφόρησε από το Ιδρυμα Κώστα και Ελένης Ουράνη, με έρευνα και επιμέλεια του Θανάση Νιάρχου και εισαγωγή του Κώστα Γ. Παπαγεωργίου. Κριτικά κείμενα είκοσι ετών για την πεζογραφία, την ποίηση και το δοκίμιο που δημοσιεύτηκαν μεταξύ του 1945 και του 1965 σε δύο περιοδικά, στην «Αγγλοελληνική Επιθεώρηση» και στην «Καινούργια Εποχή». Ανάμεσα στους πεζογράφους, βιβλία των οποίων η Θρύλος κρίνει, είναι ονόματα που σήμερα δεν μας λένε απολύτως τίποτε ή μας λένε ελάχιστα. Απαριθμώ: Κώστας Παπαπάνος, Νότης Ρυσσιάνος, Αλκης Αγγέλογλου, Π. Μπρεδήμας, Χρήστος Λεβάντας, Νέλλη Θεοδώρου, Σπύρος Λεκάκος, Αρκάδιος Λευκός, Μιχάλης Χανούσης, Γιώργος Δωρικός, Βέρα Βαγγελάτου, Βάσω Καλαμαρά, Κ. Τζάλλας. Μπορεί η Νέλλη Θεοδώρου να είναι η συγγραφέας της «Στεφανίας στο αναμορφωτήριο» και ο Χανούσης να είναι γνωστός στους μελετητές των λαϊκών περιοδικών για τα μυθιστορήματα σε συνέχειες που δημοσίευε σ΄ αυτά, αλλά το ίχνος της αιωνιότητας έχει σβήσει γι΄ αυτούς. Κι όμως, χάρη στη συλλογή με τα κριτικά κείμενα του (της) Θρύλου, το ίχνος τους διακρίνεται και πάλι, δίνοντας ίσως την ευκαιρία στους νεοτέρους για μια νέα επισκεψη.
Αλλά και ο ίδιος (η ίδια) Αλκης Θρύλος ξανάρχεται στο προσκήνιο της κριτικής με το βιβλίο αυτό. Μέλος του λογοτεχνικού establishment όσο ζούσε- και εξαιτίας της μεγαλοαστικής κοινωνικής θέσης του-, περιθωριοποιημένος μετά τον θάνατό του από τον κυρίαρχο (αριστερό) κριτικό λόγο, ο Αλκης Θρύλος αποκαλύπτεται ως οξυδερκής και τολμηρός κριτικός. Σε μιαν εποχή παλαμικής κυριαρχίας ο Αλκης Θρύλος είχε υποστηρίξει τον Καβάφη, διεκδικώντας κάτι πολύ τολμηρό, που έγινε κοινός τόπος δεκαετίες αργότερα. Είχε γράψει: «Αν θέλωμε να ενδιαφερθούν οι ξένοι κύκλοι και μάλιστα οι κύκλοι των νέων της avant-garde στη νεοελληνική φιλολογία, πρέπει ν΄ αρχίσωμε να τους κάνουμε γνωστό τον Καβάφη πρώτο απ΄ όλους τους ποιητάς και συγγραφείς μας». Κρίνοντας το βιβλίο του Μ. Καραγάτση «Τα στερνά του Μίχαλου» είχε επισημάνει ως αρνητικά στοιχεία την υπερβολική θέση που δίνει ο συγγραφέας στον σεξουαλισμό (η λέξη δική του), την τάση του για την ασυμμετρία. Σήμερα αυτά είναι θετικά στοιχεία για τον Καραγάτση, αλλά η Ουράνη, έστω και διά της αρνήσεως, τα είχε εντοπίσει.
Η «Κριτική» του (της) Αλκη Θρύλου είναι επιπλέον ένα μεγάλο λογοτεχνικό πανόραμα των δύο μεταπολεμικών δεκαετιών. Και μόνο από την άποψη αυτή έχει την αξία του.
