Εκκλησίες βυθισμένες στη σιωπή, κλειδαμπαρωμένες γειτονιές, θρησκευτικές διακρίσεις, φόβος παντού. Η «τυφλή» τρομοκρατική επίθεση μισή ώρα μετά την Πρωτοχρονιά σε κοπτική εκκλησία της Αλεξάνδρειας της Αιγύπτου όχι μόνο στοίχισε τη ζωή σε 23 αθώους ανθρώπους, αλλά έφερε στην επιφάνεια και το φαινόμενο της συρρίκνωσης των χριστιανικών πληθυσμών σε ολόκληρη τη Μέση Ανατολή. Είτε πρόκειται για οργανωμένο σχέδιο διωγμού είτε για αδυναμία των κυβερνήσεων να προστατεύσουν ένα πανάρχαιο, ζωντανό κύτταρο των κοινωνιών τους, στις περισσότερες χώρες της Ημισελήνου τα αντιχριστιανικά τύμπανα ηχούν δυνατά. Και «σπρώχνουν» τους χριστιανούς σε ασφαλέστερα εδάφη, σε μια άτυπη μεγάλη έξοδο που εξελίσσεται αργά αλλά σταθερά, με ιστορικούς ρυθμούς, τις τελευταίες δεκαετίες.
«Πλέον ο Χριστιανισμός μάχεται για την επιβίωσή του στην ίδια του την κοιτίδα.
Πρόκειται για ιστορικές, “γηγενείς” χριστιανικές κοινότητες, πιστές στην αραβική πολιτισμική παράδοση. Ομως ο φανατισμός δεν υπακούει σε καμία λογική και τα συνθήματα του παρελθόντος που ήθελαν την Ημισέληνο να αγκαλιάζει τον Σταυρό δεν ισχύουν πια. Τώρα οι χριστιανοί βρίσκονται υπό διωγμόν», δηλώνει στο «Βήμα» ο κ. Φουάντ Ατζαμί, ο 65χρονος, λιβανέζικης καταγωγής πρόεδρος του Τμήματος Μεσανατολικών Σπουδών του αμερικανικού Πανεπιστημίου Τζον Χόπκινς.
Δεκαετίες περιθωριοποίησης και εκπαιδευτικών, εργασιακών και πολιτικών διακρίσεων σε βάρος των Κοπτών στην Αίγυπτο, της μεγαλύτερης χριστιανικής μειονότητας στη Μέση Ανατολή που αριθμεί περί τα 8.000.000 πιστούς, έχουν οδηγήσει πολλούς από αυτούς να αναζητήσουν καταφύγιο στην Αυστραλία, στην Ευρώπη και στη Βόρεια Αμερική.
Σύμφωνα με πρόσφατη έκθεση της οργάνωσης για τα ανθρώπινα δικαιώματα Human Rights Watch, «οι Κόπτες και οι μουσουλμάνοι που ασπάζονται τον χριστιανισμό αντιμετωπίζουν σοβαρές παραβιάσεις των πολιτικών και ανθρωπίνων δικαιωμάτων τους. Πέφτουν συχνά θύματα αυθαίρετων συλλήψεων και επιθέσεων μισαλλοδοξίας, ενώ ακόμη και για την παραμικρή επισκευή σε χριστιανικό ναό απαιτείται η έγκριση του αιγύπτιου προέδρου Χόσνι Μουμπάρακ».
Μετά το μακελειό της 1ης Ιανουαρίου και την ανακοίνωση ότι η επίθεση όπως και αναλυτική μέθοδος κατασκευής εκρηκτικών μηχανισμών είχαν αναρτηθεί από καιρό σε ισλαμιστική ιστοσελίδα, έχει δημιουργηθεί ένα εκρηκτικό μείγμα θυμού και φόβου μεταξύ των Κοπτών, οι οποίοι νιώθουν αποκλεισμένοι και απροστάτευτοι.
Αναμφισβήτητα όμως το μεγαλύτερο πρόβλημα αντιμετωπίζει η χριστιανική κοινότητα του Ιράκ, μια από τις παλαιότερες στον κόσμο. Αν και το καθεστώς του Σαντάμ Χουσεΐν προστάτευσε σε γενικές γραμμές τους χριστιανούς, η αμερικανική εισβολή το 2003 σήμανε μια κατακόρυφη αύξηση των φαινομένων βίας εναντίον τους. Αρχισαν να δέχονται πιέσεις για τον εξισλαμισμό τους, έπεφταν θύματα απαγωγών, βασανιστηρίων και ανεξέλεγκτων βομβιστικών επιθέσεων· με μεγαλύτερη εκείνη που πραγματοποιήθηκε στις 31 Οκτωβρίου του 2010 σε καθολική εκκλησία της Βαγδάτης, κατά την οποία σκοτώθηκαν 58 άτομα. Ως αποτέλεσμα, οι μισοί από τους 800.000 χριστιανούς που ζούσαν στο Ιράκ το 2003 εγκατέλειψαν κατά κύματα τη χώρα πηγαίνοντας στον Λίβανο, στη Σύρια, στην Ιορδανία και στο Κουρδιστάν.
Οπως εξηγεί στο «Βήμα» ο ιρακινός πρεσβευτής στην Αθήνα Μπουρχάν Τζαφ, «η εκδίωξη των χριστιανών από τη χώρα είναι ένα πολύ μοχθηρό σχέδιο. Δεν διαθέτουν ένοπλες ομάδες και είναι αληθινοί Ιρακινοί, αλλά ταυτόχρονα είναι αδύναμοι και αυτό τους κάνει εύκολους στόχους. Αν είναι “ένοχοι” για κάτι είναι γιατί πιστεύουν στη δημοκρατία και στον σεβασμό των ανθρωπίνων δικαιωμάτων».
Αν και ορισμένοι θα πίστευαν ότι οι εβραίοι επιδεικνύουν μεγαλύτερη ανοχή προς τους χριστιανούς σε σχέση με τους μουσουλμάνους γείτονές τους, οι 331.000 αραβοΟρθόδοξοι της Δυτικής Οχθης, της Λωρίδας της Γάζας και του ίδιου του Ισραήλ μοιάζουν να βρίσκονται παγιδευμένοι μεταξύ σφύρας και άκμονος. Εξτρεμιστικές εβραϊκές οργανώσεις, με ονόματα όπως «Τα λιοντάρια του μονοθεϊσμού», πραγματοποιούν βομβιστικές επιθέσεις σε εκκλησίες, ενώ δεν λείπουν οι διακρίσεις και τα περιστατικά βίας από υπερορθόδοξους εβραίους προς χριστιανούς Ισραηλίτες.
Ζοφερή είναι η κατάσταση στο Ιράν. Μετά την Ισλαμική Επανάσταση, το 1979, η χριστιανική μειονότητα υπέστη απροκάλυπτα διωγμούς και κοινωνικοοικονομικές πιέσεις, οι οποίες ανάγκασαν ένα μεγάλο της κομμάτι να μεταναστεύσει. Το 2000 οι ιρανοί χριστιανοί μετρούσαν μόλις 300.000, παρουσιάζοντας συνεχώς πτωτική τάση.
Υπάρχει βέβαια και η άλλη όψη. Ιδίως στον Λίβανο, αλλά και στην Ιορδανία, οι χριστιανοί προστατεύονται και συμμετέχουν στην οικονομική, την κοινωνική και την πολιτική ζωή. Το ίδιο και στη Συρία, όπου όμως υπάρχουν όρια, όπως για παράδειγμα ότι κανένας χριστιανός δεν δικαιούται να ανέλθει στα ανώτατα πολιτειακά αξιώματα.
«Οι αραβικές κυβερνήσεις
δεν θέλουν τη δημοκρατία»
Για οργανωμένο σχέδιο εκδίωξης των χριστιανών μιλάει στο «Βήμα» ο δρ Αμρ Χαμζάουι, διευθυντής Ερευνών στο Κέντρο Μέσης Ανατολής Κάρνεγκι, στη Βηρυτό.
_ Είναι επικίνδυνο για τους χριστιανούς να ζουν στον «αραβικό κόσμο» σήμερα;
«Ναι, κυρίως στο Ιράκ και στην Αίγυπτο. Βασική αιτία είναι η αυξανόμενη αδυναμία των αραβικών κοινωνιών να διαχειριστούν τη θρησκευτική και εθνοτική διαφορετικότητα ειρηνικά και πλουραλιστικά. Αλλά και η έλλειψη πολιτικής βούλησης των κυβερνήσεων, οι οποίες ανεξάρτητα αν είναι κοσμικές ή αν είναι θεοκρατικά καθεστώτα, δεν έχουν κάνει τίποτε για να προστατεύσουν τους χριστιανούς από τη βία και τις διακρίσεις, δεν διασφαλίζουν τις θρησκευτικές ελευθερίες, δεν δημιουργούν τις συνθήκες για ένα δημοκρατικό κοινωνικό και πολιτικό σύστημα».
_ Διακρίνετε κάποιο οργανωμένο σχέδιο εκδίωξης των χριστιανών από τη Μέση Ανατολή;
Ποιος ευνοείται από αυτή την κατάσταση;
«Υπάρχει μια περιφερειακή τάση εξαπόλυσης επιθέσεων και άσκησης πίεσης στους χριστιανούς. Πιθανώς πρόκειται για οργανωμένο σχέδιο. Ωστόσο, είναι το κοινωνικό-πολιτικό περιβάλλον που επιτρέπει σε αυτή την τάση να ενισχύεται. Ευνοούνται οι ισλαμιστικές οργανώσεις και οι δυνάμεις εξουσίας που αντιδρούν στις πολιτικές ελευθερίες προβάλλοντας τα θρησκευτικά δόγματα».
ΜΑΡΤΥΡΙΕΣ ΔΙΩΓΜΩΝ ΚΑΙ ΤΑΠΕΙΝΩΣΕΩΝ
_ «Θα εκδικηθεί για το αίμα μας ο Θεός…»
Βιαν Τζαμπούρι,
22χρονη Καθολική από το Ιράκ
«Αιμορραγούσαμε επί πέντε ώρες και κανείς δεν ερχόταν να μας βοηθήσει» λέει η Βιαν Τζαμπούρι, 22χρονη Καθολική, θύμα των πρόσφατων συντονισμένων επιθέσεων κατά της χριστιανικής κοινότητας του Ιράκ από ισλαμιστές. Η Βιαν και ο πατέρας της παρακολουθούσαν τη Λειτουργία σε εκκλησία της Βαγδάτης, όταν εισέβαλαν οπλισμένοι μαχητές της Αλ Κάιντα. Μια σφαίρα διαπέρασε τον ώμο της, αλλά επέζησε. Ο πατέρας της πέθανε από αιμορραγία. Τον παρακολουθούσε ανήμπορη να αντιδράσει, «πνιγμένη» μέσα στο ίδιο της το αίμα. «Ακόμη δεν ξέρω αν ήταν πραγματικότητα ή απλώς ένας εφιάλτης. Δεν ξέρω. Στα αλήθεια δεν ξέρω» δήλωσε σοκαρισμένη. Η Βιαν δεν ξέρει ούτε αν θα παραμείνει στο Ιράκ. Αλλά δεν διστάζει να μιλήσει για εκδίκηση: «Θα το αφήσω στον Θεό. Είναι ο μόνος που μπορεί να πάρει εκδίκηση για εμάς».
* «Πολέμησα για την Αίγυπτο.
Τώρα θέλουν να με εξαφανίσουν»
Πίτερ Γκομπραγιέλ,
χριστιανός Κόπτης
«Μας συμπεριφέρονται σαν πολίτες δεύτερης κατηγορίας παντού» μαρτυρά ο Πίτερ Γκομπραγιέλ, ένας από τους χριστιανούς της Αιγύπτου οι οποίοι βάλλονται διπλά: από τους εξτρεμιστές μουσουλμάνους και από το επίσημο κράτος. Ο Πίτερ πολέμησε για την πατρίδα του στον Πόλεμο των Εξι Ημερών, το 1967, και του Γιομ Κιπούρ, το 1973. «Ημουν αιχμάλωτος στο Ισραήλ. Πέρασα ολόκληρη τη ζωή μου στην πρώτη γραμμή για τη χώρα μου. Τώρα, να σας πω την αλήθεια, όταν βλέπω ένα έθνος να καίγεται απλώς θέλω να βάλω τη βενζίνη…» λέει με πικρία. Ο ίδιος αισθάνεται πάνω απ’ όλα Αιγύπτιος _ και όμως, η χώρα του, λέει, «θέλει να τον εξαφανίσει, να τον εξουδετερώσει». «Θέλουμε μόνο να μας συμπεριφέρονται ως Αιγυπτίους: να σέβονται τα δικαιώματά μας, να ακούγεται η φωνή μας», δηλώνει.
* Στη φυλακή πρώην μουσουλμάνες που αλλαξοπίστησαν
Μαριάμ και Μαρζιέχ,
πρώην κρατούμενες συνείδησης στο Ιράν
Το «έγκλημα» της Μαριάμ Ροσταμπούρ και της Μαρζιέχ Αμιριζαντέχ ήταν διπλό: μέλη της ευαγγελικής χριστιανικής κοινότητας στο Ιράν και, ακόμη χειρότερα, πρώην μουσουλμάνες που αλλαξοπίστησαν. Οι δύο νεαρές, σύμφωνα με τη Διεθνή Αμνηστία, συνελήφθησαν τον Μάρτιο του 2009 στην Τεχεράνη επειδή μοίραζαν τη Βίβλο. Υπέφεραν από σοβαρή λοίμωξη με υψηλό πυρετό και δεν ελάμβαναν θεραπεία. Κλείστηκαν στις διαβόητες Φυλακές Εβίν στην Τεχεράνη σε ένα μικρό κελί με 27 ακόμη γυναίκες. Η Μαριάμ και η Μαρζιέχ δικάστηκαν για «δράση κατά της ασφάλειας του κράτους». «Αν βγούμε από τη φυλακή θέλουμε να βγούμε με αξιοπρέπεια» δήλωναν οι δύο γυναίκες, αποκρούοντας τις πιέσεις να επαναπροσηλυτιστούν στο Ισλάμ. Η διεθνής κατακραυγή οδήγησε στην απελευθέρωσή τους πριν από μερικούς μήνες. Εγκατέλειψαν το Ιράν για άγνωστο προορισμό.
Πατριάρχης Ιεροσολύμων
«Δεν θα φύγουμε, όσο και αν υποφέρουμε»
«Στην πορεία των 2.000 χρόνων οι χριστιανοί που έζησαν εδώ βίωσαν πολύ δυσκολότερες στιγμές από τις σημερινές.
Και δεν έφυγαν. Ούτε εμείς έχουμε το δικαίωμα, όσο δραματικές και αν είναι οι συνθήκες, να εγκαταλείψουμε τους Αγίους Τόπους. Αυτό θα πράξουμε, όσο και αν υποφέρουμε». Μ’ αυτόν τον τρόπο ο Πατριάρχης Ιεροσολύμων κ. Θεόφιλος απαντά, μέσω του «Βήματος», στο φαινόμενο της φυγής των χριστιανών από την αραβική χερσόνησο και τις χώρες της Μέσης Ανατολής.
«Οι χριστιανοί είναι αναστατωμένοι»
τονίζει ο κ. Θεόφιλος, στη δικαιοδοσία του οποίου υπάγονται τα ορθόδοξα ποίμνια στο Ισραήλ, στα παλαιστινιακά εδάφη, στην Ιορδανία και στο Κατάρ. Και διαπιστώνει: «Πολλοί χριστιανοί παίρνουν για ακόμη μία φορά τον δρόμο της εξόδου. Η κατάσταση σε κάθε χώρα είναι διαφορετική. Στην Ιορδανία οι χριστιανοί απολαμβάνουν πλήρους ελευθερίας και έχουν ίδια δικαιώματα με τους χριστιανούς. Εδώ στην Ιερουσαλήμ όπου βρισκόμαστε και πάλι η κατάσταση είναι καλή. Στα Κατεχόμενα όμως η χριστιανική νεολαία μεταναστεύει, είτε λόγω σπουδών είτε αναζητώντας καλύτερη τύχη, και δυστυχώς δεν επιστρέφει. Στον Λίβανο το πρόβλημα είναι μεγαλύτερο. Και στο Ιράκ η κατάσταση είναι ακόμη πιο τραγική».
Υπάρχει αχτίδα αισιοδοξίας; «Υπάρχει. Αραβικές χώρες λαμβάνουν μέτρα προκειμένου να προστατέψουν τους χριστιανικούς πληθυσμούς. Στο Κατάρ μάς δόθηκε η άδεια και χτίσαμε έναν ορθόδοξο ναό για τις ανάγκες των ορθοδόξων μεταναστών είτε από τη Δύση είτε από τις πρώην σοβιετικές χώρες».
Την ίδια ώρα ο Πατριάρχης Αλεξανδρείας κ. Θεόδωρος που ζει στην Αίγυπτο δηλώνει στο «Βήμα» ότι «καθήκον και αποστολή της Εκκλησίας είναι πρωτίστως η συνέχιση της ιστορικής πορείας της υπό οποιεσδήποτε συνθήκες, καθώς και η πνευματική κατάρτιση, η στήριξη και η ανύψωση του ποιμνίου της, πέρα από αριθμούς».
Οσο για τους απλούς χριστιανούς που μεγάλωσαν, έζησαν και ζουν με τους φανατικούς μουσουλμάνους, αυτοί βλέπουν, όπως μας τόνισαν εκπρόσωποι των κοπτών που μετανάστευσαν στην Ελλάδα, μια προσπάθεια εξάλειψης της χριστιανικής ιστορίας, αφού «ακόμη και στα σχολικά βιβλία δεν υπάρχει καμία αναφορά στη χριστιανική παράδοση της Αιγύπτου».
Ο κ. Θεόδωρος, το ποίμνιο του οποίου στην Αίγυπτο δεν ξεπερνά σε χιλιάδες τα δάχτυλα των δύο χεριών, δείχνει να αισθάνεται προς το παρόν ασφαλής.
Διαχρονικά, λέει, «οι αιγυπτιακές αρχές εργάζονται με συνέπεια, αφενός μεν για την αρμονική συνύπαρξη όλων των αιγυπτίων πολιτών ανεξαρτήτως θρησκευτικών πεποιθήσεων, αφετέρου δε για τη διασφάλιση του δικαιώματος κάθε πιστού να ασκεί με ελευθερία και ασφάλεια τα λατρευτικά του καθήκοντα. Με βάση λοιπόν την εμπειρία αυτή, θεωρώ την πρόσφατη τρομοκρατική ενέργεια μια θλιβερή παρένθεση, η οποία δεν μπορεί ούτε να αμαυρώσει την εικόνα της χώρας ούτε να δημιουργήσει αισθήματα ανασφάλειας. Ως προς το Πατριαρχείο μας», προσθέτει, «οφείλω να επισημάνω ότι απολαμβάνει της απολύτου προστασίας και ασφάλειας εκ μέρους του αιγυπτιακού κράτους, καθώς και της στήριξης προς το πολυσχιδές έργο που αναπτύσσει».
Ο ηλικίας 91 ετών Πατριάρχης Αντιοχείας κ. Ιγνάτιος, στη δικαιοδοσία του οποίου υπάγεται το πολυπληθέστερο ποίμνιο ορθοδόξων χριστιανών της Μέσης Ανατολής, το οποίο ζει κυρίως στη Συρία, στον Λίβανο, στο Ιράκ και στο Κουβέιτ, έχει επανειλημμένως προειδοποιήσει «για τον κίνδυνο εγκατάλειψης των περιοχών στις οποίες γεννήθηκε ο χριστιανισμός».
