Πρόστιμο εκατοντάδων χιλιάδων ευρώ αν κρίνεις τον πρωθυπουργό, τους υπουργούς, τους δημoσίους υπάλληλους και τους φορείς της εξουσίας; Λουκέτο σε έντυπα και ραδιοτηλεοπτικά μέσα που δεν είναι
αρεστά σε μια διορισμένη από την κυβέρνηση επιτροπή;Είκοσι χρόνια μετά την πτώση του «υπαρκτού» σοσιαλισμού η κεντροδεξιά κυβέρνηση του πρωθυπουργού της Ουγγαρίας Βίκτορ Ορμπαν θεσπίζει την επιστροφή του Μεγάλου Αδελφού. Ο… «Βικτάτωρ», όπως είναι το παρατσούκλι του Ορμπαν λόγω της καταγγελλόμενης
αυταρχικότητάς του,δεν σηκώνει κουβέντα. Ενας πρωτοφανής για τη σύγχρονη Γηραιά Ηπειρο «τυποκτόνος» νόμος απειλεί με φίμωτρο ή οικονομική εξόντωση κάθε μέσο ενημέρωσης.Και μάλιστα την ώρα που η Βουδαπέστη αναλαμβάνει την εξαμηνιαία προεδρία της Ευρωπαϊκής Ενωσης.
Στην Ουγγαρία ο Μεγάλος Αδελφός δεν κρατά σφυροδρέπανο, αλλά ακούει στο όνομα «Εθνική Αρχή Επικοινωνιών και Μέσων Μαζικής Ενημέρωσης». Παρά τις αντιδράσεις της αντιπολίτευσης, των ανθρώπων των μίντια και της διεθνούς κοινότητας, το κυβερνών κόμμα Fidesz (Συμμαχία των Νέων Δημοκρατών) ψήφισε ένα νομοσχέδιο που μοιάζει να εισάγει τη χώρα σε νέα εποχή λογοκρισίας. Κάθε δημοσίευμα στη δημόσια και ιδιωτική ραδιοτηλεόραση, στις εφημερίδες, στα περιοδικά και στο Διαδίκτυο θα υπόκειται αποκλειστικά στην κρίση της κυβέρνησης.
Ο 47χρονος Βίκτορ Ορμπαν έχει χαρακτηριστεί συχνά λαϊκιστής. Στο τέλος της πρώτης θητείας του (1998-2002) η Διεθνής Ομοσπονδία Δημοσιογράφων κατήγγειλε ως απροκάλυπτη και επικίνδυνη την κυβερνητική επιρροή στα δημόσια ΜΜΕ. Παρ΄ όλα αυτά, έχασε τις εκλογές, τις οποίες κέρδισε ξανά μόλις τον Απρίλιο του 2010. Ως τότε «φιλικά προσκείμενοι» ούγγροι επιχειρηματίες δημιούργησαν μια μιντιακή αυτοκρατορία η οποία βοήθησε στην επανεκλογή του. Ο ίδιος επιτίθεται συλλήβδην στους επικριτές του, στους οποίους «χρεώνει» σενάρια πολιτικής συνωμοσίας για την ανατροπή του.
Μεταξύ 2002 και 2010, όταν στην εξουσία βρίσκονταν κεντροαριστερά κόμματα, αλλά και νωρίτερα, ο Ορμπαν έγινε «ήρωας» πολλών σατιρικών εκπομπών. Χαρακτηριστικά είναι τα προσωνύμια «Βικτάτωρ» (από το Βίκτορ και το δικτάτωρ) και «Ζορμπάν» (από την ουγγρική λέξη «ζορμπ», που σημαίνει νάνος, και το επίθετό του) που «στόχευε» στο μικρό του ανάστημα.
Ολα τα μέλη του Ελεγκτικού Συμβουλίου για τα ουγγρικά ΜΜΕ θα αποτελούνται από κομματικά στελέχη, επιλεγμένα προσωπικά από τον πρωθυπουργό Βίκτορ Ορμπαν. Η θητεία τους θα διαρκεί εννέα χρόνια. Η εν λόγω Αρχή μπορεί να περνά διατάγματα σχετικά με το αντικείμενό της χωρίς την πρότερη έγκριση της Βουλής.
Τόσο η κάλυψη της ειδησεογραφίας όσο και τα άρθρα γνώμης οφείλουν να υπακούν σε νεφελώδεις κανονισμούς, όπως το να είναι «πολιτικά ισορροπημένα και μη προσβλητικά προς την πλειοψηφία ή τη μειοψηφία» και να σέβονται «την ανθρώπινη αξιοπρέπεια». Ειδεμή, τηλεοπτικά κανάλια και ραδιοφωνικοί σταθμοί ενδέχεται να κληθούν να πληρώσουν πρόστιμα ύψους ως και 715.000 ευρώ, ενώ οι εφημερίδες και οι ενημερωτικές ιστοσελίδες ως και 90.000 ευρώ- «ταρίφες» για κάθε δημοσίευμα ή ραδιοτηλεοπτική μετάδοση. «Σε ακραίες περιπτώσεις», οι οποίες όμως δεν ορίζονται σαφώς, προβλέπεται μέχρι και κλείσιμο του μέσου.
Το γεγονός προκάλεσε θύελλα αντιδράσεων από τον ΟΑΣΕ, παρατηρητήρια για τον Τύπο, ΜΚΟ, αλλά και αρκετά κράτη-μέλη της ΕΕ, με προεξάρχουσα τη Γερμανία. «Ως μέλλουσα προεδρεύουσα η Ουγγαρία διατηρεί μια ιδιαίτερη ευθύνη όσον αφορά την εικόνα του συνόλου της Ευρωπαϊκής Ενωσης» προειδοποίησε μέσω εκπροσώπου της η καγκελάριος Ανγκελα Μέρκελ, τονίζοντας ότι θα παρακολουθεί στενά την εξέλιξη της υπόθεσης.
Ο υπουργός Εξωτερικών του Λουξεμβούργου Ζαν Ασελμπορν στάθηκε ακόμη πιο αυστηρός. «Το νομοσχέδιο παραβιάζει ξεκάθαρα το πνεύμα και το γράμμα των νόμων και των συνθηκών της ΕΕ για την ελευθερία της έκφρασης και τον πλουραλισμό του Τύπου. Συνεπώς θέτει το ζήτημα κατά πόσον μια τέτοια χώρα αξίζει να ηγείται της ΕΕ» είπε.
Παρ΄ όλα αυτά, ο ούγγρος πρωθυπουργός Βίκτορ Ορμπαν δεν φαίνεται να κάμπτεται στο ελάχιστο. «Πρόθεση να αλλάξει η νομοθεσία για τα μίντια δεν υπάρχει.Ως τώρα έχω επιβιώσει από σκληρότερες μάχες και δεν προτίθεμαι να ξεκινήσω κοινοβουλευτικό διάλογο ή να αντιμετωπίσω με τρεμάμενα γόνατα τον αντίλαλο που έρχεται από τη Δύση» δήλωσε προκλητικά.
«Μας οδηγούν στην αυτολογοκρισία»
Ο Γκάμπορ Μίκλος (φωτογραφία), έμπειρος διπλωματικός συντάκτης της μεγαλύτερης σε κυκλοφορία εφημερίδας της Ουγγαρίας «Νepszabadsag», εξηγεί στο «Βήμα» γιατί σήμερα φοβάται περισσότερο από ποτέ τον Μεγάλο Αδελφό.
– Ποιο θα είναι το νέο τοπίο στα ουγγρικά ΜΜΕ;
«Δεν υπάρχουν σαφείς κατευθυντήριες γραμμές και ο νόμος εφαρμόζεται τόσο σε άρθρα ειδησεογραφίας όσο και σε άρθρα γνώμης.Κανείς δημοσιογράφος δεν θα γνωρίζει αν η εργασία του πατάει σε σαθρό ποινικό έδαφος ή όχι.Ο φόβος της τιμωρίας θα μας οδηγήσει σε αυτολογοκρισία.Θα είναι πολύ ενδιαφέρον να εξετάσουμε το τοπίο του Τύπου στην Ουγγαρία σε έναν χρόνο». – Τι κρύβεται πίσω από την κυβερνητική απόφαση;
«Ο πρωθυπουργός Βίκτορ Ορμπαν τείνει προς τον αυταρχισμό.Φαίνεται να πιστεύει ότι τα ΜΜΕ τού κόστισαν την πρωθυπουργία τόσο το 1999 όσο και το 2002,ότι είναι άδικα και εχθρικά μαζί του και ότι κάνουν τους Ούγγρους να μην τον εμπιστεύονται.Αν και παραμένει δημοφιλέστατος,έχει δαιμονοποιηθεί από πολλά αριστερά ΜΜΕ.Το τελευταίο που θέλει είναι να αντιμετωπίσει προκλήσεις από δημοσιογράφους,ιδίως κατά την περίοδο της εξάμηνης προεδρίας της χώρας στην ΕΕ».
– Πώς βλέπετε τη δική σας εργασία μετά την 1η Ιανουαρίου;
«Ως συντάκτης διεθνών θεμάτων απολάμβανα πάντοτε μια σχετική ελευθερία,ιδίως μετά την πτώση του κομμουνισμού, το 1989.Τώρα φοβάμαι.Πώς θα μπορώ,για παράδειγμα,να μιλώ εναντίον του λευκορώσου απολυταρχικού προέδρου Αλεξάντρ Λουκασένκο,όταν θα κινδυνεύω με πρόστιμα αν κατακρίνω τον ούγγρο πρωθυπουργό;».
