Το βράδυ της προσεχούς Πέμπτης, 6 Ιανουαρίου, την ημέρα των Φώτων, ο κ. Γ. Παπανδρέου θα φθάσει στο Ερζερούμ από το Παρίσι. Και την επομένη το πρωί, 7 Ιανουαρίου,
ο έλληνας πρωθυπουργός θα κηρύξει την έναρξη της ετήσιας συνόδου των πρέσβεων του τουρκικού υπουργείου Εξωτερικών μαζί με τον
Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, με τον οποίο θα έχει προηγουμένως διμερή συνάντηση. Η παρουσία του κ.
Παπανδρέου ενώπιον του σκληρού πυρήνα του κεμαλικού κατεστημένου- και μάλιστα στην πόλη από την οποία ο ιδρυτής της σύγχρονης Τουρκικής Δημοκρατίας Μουσταφά Κεμάλ «Ατατούρκ» ξεκίνησε την πορεία του προς την εξουσία το
1919- έχει ισχυρή συμβολική σημασία. Ωστόσο, δεν μπορεί από μόνη της να αναιρέσει το γεγονός ότι έπειτα από αρκετούς μήνες έντονης κινητικότητας οι ελληνοτουρκικές σχέσεις έχουν επανέλθει σε καθεστώς στασιμότητας.
Κυβερνητικές αλλά και διπλωματικές πηγές με τις οποίες συνομίλησε τις τελευταίες ημέρες «Το Βήμα» ξεκαθαρίζουν ότι «δεν πρέπει να αναμένονται σημαντικές ανακοινώσεις στο Ερζερούμ. Δεν είναι ώριμα τα πράγματα για κάτι χειροπιαστό.Η επίσκεψη Παπανδρέου πρόκειται ουσιαστικά και για μια ανταπόδοση εκείνης του τούρκου πρωθυπουργού στην Αθήνα για τη συνδιάσκεψη για το κλίμα στη Μεσόγειο».
Πέραν αυτού, οι ίδιες πηγές αναφέρουν ότι «ο έλληνας πρωθυπουργός θέλει να στείλει και ένα μήνυμα ότι η Αθήνα στηρίζει την ευρωπαϊκή προοπτική της Τουρκίας». Αυτό όμως δεν σημαίνει ότι ο Πρωθυπουργός θα κάνει εκπτώσεις. «Θα μιλήσει ανοιχτά για τις ευρωτουρκικές σχέσεις» σημειώνει διπλωματική πηγή. Η Αθήνα έχει άλλωστε ήδη προτείνει τη σύγκληση συνόδου κορυφής ΕΕ- Τουρκίας μετά τις τουρκικές εκλογές του προσεχούς Ιουνίου ώστε να ξεκαθαρίσει το τοπίο. Με τα περισσότερα διαπραγματευτικά κεφάλαια παγωμένα, κυρίως λόγω Κυπριακού, αλλά και την Τουρκία να μην πληροί τις προϋποθέσεις για το άνοιγμα άλλων (όπως συνέβη πρόσφατα με το κεφάλαιο του ανταγωνισμού), η Αθήνα αναζητεί ουσιαστικά ένα «νέο Ελσίνκι». Πληροφορίες αναφέρουν όμως ότι οι Τούρκοι δεν βλέπουν και τόσο θερμά την ιδέα αυτή.
Οι φήμες καιη αλήθεια
Το νέο τετ α τετ Παπανδρέου και Ερντογάν προκάλεσε, όπως ήταν αναμενόμενο, έντονη φημολογία στην Τουρκία ότι «κάτι ψήνεται» στο Αιγαίο. Η εφημερίδα «Αksam» έγραψε πρόσφατα πως «υπάρχει η προσδοκία ότι οι δύο πρωθυπουργοί θα ανακοινώσουν ένα “σχέδιο ειρήνης” που θα αφορά τα θέματα του Αιγαίου και της υφαλοκρηπίδας». Απέφυγε όμως να υπεισέλθει σε οποιεσδήποτε λεπτομέρειες.
Αυτή η φημολογία φαίνεται ότι συντηρείται και από δηλώσεις τούρκων αξιωματούχων όπως του υπουργού Επικρατείας και αρμοδίου για τις διαπραγματεύσεις με την Ευρωπαϊκή Ενωση (ΕΕ) Εγκεμέν Μπαγίς περί συνεκμετάλλευσης των ενεργειακών πόρων του Αιγαίου. Στον χορό μπήκε και ο υπουργός Εξωτερικών Αχμέτ Νταβούτογλου. «Ηδη κάνουμε μπίζνες με την Ελλάδα στο Αιγαίο» είπε σε πρόσφατες δηλώσεις του από τη Νέα Υόρκη. Τόσο ο κ. Παπανδρέου όμως όσο και ο υπουργός Εξωτερικών κ. Δ. Δρούτσας έχουν δημοσίως διαψεύσει κατηγορηματικά αυτό το ενδεχόμενο.
Τα πραγματικά δεδομένα όμως είναι μάλλον διαφορετικά. Σύμφωνα με πληροφορίες, η δυναμική που είχε αναπτυχθεί με τις συνεχείς διμερείς συναντήσεις των δύο πρωθυπουργών αλλά και των υπουργών Εξωτερικών μοιάζει να εξασθενεί. Αυτό είναι εμφανές και στις διερευνητικές επαφές για το Αιγαίο, όπου ναι μεν υπάρχουν συγκλίσεις αλλά λείπει η πολιτική βούληση να γίνει το μεγάλο βήμα. Πώς εξηγείται αυτό;
«Τα ελληνοτουρκικά επηρεάζονται πάντοτε από τον αστερισμό των εσωτερικών ισορροπιών και εξελίξεων στην Αθήνα και στην Αγκυρα.Οι δύο πρωθυπουργοί θέλουν να προχωρήσουν αλλά δεν αποφασίζουν εν κενώ» σημειώνουν διπλωματικοί κύκλοι. Και αυτή τη στιγμή οι εξελίξεις στις δύο χώρες δεν ευνοούν ταχεία πρόοδο. Ο κ. Παπανδρέου έχει να σηκώσει ως τον Μάρτιο βαρύ φορτίο με τις μεταρρυθμίσεις που ζητεί η τρόικα. Από την άλλη πλευρά, ο κ. Ερντογάν βλέπει ήδη μπροστά του τις βουλευτικές εκλογές του προσεχούς Ιουνίου. «Ο ωφέλιμος χρόνος τελειώνει και για αυτόν» προσθέτουν οι ίδιοι κύκλοι. Οικονομική συνεργασία και ΕΕ
Η Αθήνα επιδιώκει την ενίσχυση της διμερούς οικονομικής συνεργασίας. Ο τουρισμός εξακολουθεί να αποτελεί προνομιακό πεδίο συνεργασίας και, όπως παραδέχονται διπλωματικές πηγές, η άρση της χορήγησης βίζας για τους κατόχους των πράσινων διαβατηρίων (περίπου 600.000 άτομα) στην Τουρκία υπήρξε ιδιαίτερα επωφελής.
Τα σημεία τριβής
1. Το εύρος των ελληνικών χωρικών υδάτων: Στις διερευνητικές επαφές η Αθήνα και η Αγκυρα συζητούν επί κλιμακωτών χωρικών υδάτων, τα οποία αλλού θα είναι 12 ναυτικά μίλια, ενώ στο Ανατολικό Αιγαίο θα είναι λιγότερα (σε ορισμένες περιπτώσεις θα παραμείνουν στα 6 ν.μ.).
2. Η ΑΟΖ: Οι Τούρκοι δεν θέλουν να κηρύξει η Ελλάδα ΑΟΖ στο Αιγαίο διότι φοβούνται τον αποκλεισμό τους. Σε «αγκάθι» έχει αναδειχθεί το Καστελόριζο, που η Αγκυρα προσπαθεί να το απομονώσει από την υπόλοιπη συμφωνία.
3. Οι «γκρίζες ζώνες»: Αν και οι πληροφορίες επιμένουν ότι η Αγκυρα δεν το έχει θέσει στις διερευνητικές επαφές, πρόκειται για τον «άγνωστο Χ» που θα μπορούσε να ανατρέψει τα πάντα.
4. Η λαθρομετανάστευση: Η Αθήνα θέλει την υπογραφή Συμφωνίας Επανεισδοχής ΕΕ- Τουρκίας ώστε να αναχαιτίσει το κύμα λαθρομεταναστών εξ Ανατολών. Η Αγκυρα επιμένει σε ορισμένα ζητήματα, όπως η απελευθέρωση της χορήγησης βίζας για τους τούρκους πολίτες που επισκέπτονται την ΕΕ.
5. Η ευρωπαϊκή προοπτική της Τουρκίας: Με τα περισσότερα ενταξιακά κεφάλαια «παγωμένα» λόγω Κυπριακού, η Αθήνα φοβάται ότι χάνει έναν μοχλό πίεσης επί της Αγκυρας.
ΤΟ ΠΑΙΧΝΙΔΙ ΜΕ ΤΗΝ ΑΠΟΚΛΕΙΣΤΙΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΖΩΝΗ
Η πρόσφατη ανακοίνωση της υπογραφής συμφωνίας για την οριοθέτηση της Αποκλειστικής Οικονομικής Ζώνης (ΑΟΖ) μεταξύ της Κυπριακής Δημοκρατίας και του Ισραήλ αναζωπύρωσε τη συζήτηση για το τι πρέπει να κάνει η Ελλάδα.Τα κόμματα της αντιπολίτευσης επιμένουν ότι η Αθήνα οφείλει να ακολουθήσει άμεσα το παράδειγμα της Λευκωσίας και να μην υποκύψει στις τουρκικές απειλές.Το θέμα της ΑΟΖ έχει συνδεθεί στενά με το Καστελόριζο.Η Αγκυρα θεωρεί ότι ένα τόσο μικρό νησί μπροστά στις τεράστιες τουρκικές ακτές δεν μπορεί να πάρει μεγάλο κομμάτι υφαλοκρηπίδας ή ΑΟΖ.
Η αντιπολίτευση κατηγορεί την κυβέρνηση ότι απεμπολεί δικαιώματα που απορρέουν από το Δίκαιο της Θάλασσας.Λέει επίσης ότι η υπογραφή συμφωνίας Κύπρου- Ελλάδας για την οριοθέτηση ΑΟΖ θα επέτρεπε στην Αθήνα να απολαύσει μελλοντικά τα οφέλη από την πιθανή ύπαρξη πλούσιων ενεργειακών κοιτασμάτων στην ευρύτερη περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου.Και επιμένουν ότι οι συνομιλίες περί οριοθέτησης της υφαλοκρηπίδας είναι πλέον παρωχημένες. Πρόσφατα πάντως ο πρωθυπουργός κ.Παπανδρέου, απαντώντας σε σχετική επίκαιρη ερώτηση του προέδρου του ΛΑΟΣ κ.Γ. Καρατζαφέρη, αφού πρώτα ξεκαθάρισε ότι δεν τίθεται θέμα συνεκμετάλλευσης ενεργειακών πόρων με την Τουρκία,είχε σημειώσει ότι η ΑΟΖ δεν αποτελεί«πανάκεια»για την επίλυση των ελληνοτουρκικών προβλημάτων.
