Το 2010 έφτασε στο τέλος του. Κάποιοι ίσως θα συμφωνούσαν, δεδομένων των οικονομικών και δημοσιονομικών προβλημάτων που έχουν έρθει στην επιφάνεια, με αυτό που είπε ένας συνάδελφός μου: «Ηταν μια τραγική χρονιά, επιτέλους τελειώνει!».

Αξίζει πράγματι τον χαρακτηρισμό «annus horribilis» το 2010; Και ναι, και όχι. Ναι, γιατί ένα μέρος της Ευρώπης εισήλθε σε έναν νέο και εξαιρετικά κρίσιμο κύκλο οικονομικής κρίσης, για την ακρίβεια στην κρίση δημόσιου χρέους.

Αλλά και όχι διότι η οικονομική ανάκαμψη δείχνει να σταθεροποιείται στην Ευρώπη. Μάλιστα επεκτείνεται από την ανάπτυξη των εξαγορών στην αναθέρμανση της εσωτερικής ζήτησης και γι΄ αυτόν ακριβώς τον λόγο η ανάπτυξη καθίσταται περισσότερο ισχυρή και αυτοτροφοδοτούμενη. Επιπλέον η κρίση έγινε αφορμή για μια αναδιάρθρωση της Ευρωπαϊκής Ενωσης στην κατεύθυνση της οικονομικής διακυβέρνησης. Επίσης δεν θα πρέπει να παραβλέπουμε το γεγονός ότι ένα νέο μέλος εισέρχεται στη ζώνη του ευρώ (Εσθονία), κάτι που δείχνει ότι είναι πεπεισμένη για τα οφέλη της οικονομικής σταθερότητας. Η λέξη «κρίση» που χρησιμοποιούμε στο καθημερινό λεξιλόγιο προέρχεται από την αρχαιοελληνική λέξη «κρίσις», η οποία με τη σειρά της ετυμολογείται από το ρήμα «κρίνω», δηλαδή «αποφασίζω, επιλέγω». Από αυτό συνάγεται ότι η κρίση είναι ένα σημείο καμπής, μιας αποφασιστικής σημασίας συγκυρία. Πρόκειται για μια δοκιμασία η οποία αποκαλύπτει τις δομικές αδυναμίες. Ελλείψει αποφασιστικής απάντησης μια κρίση μπορεί να χαθεί ως ευκαιρία και να έχει δραματική κατάληξη.

Τώρα, λοιπόν, στο μεταίχμιο του 2010, με τη νέα χρονιά, βρισκόμαστε μπροστά στο παράδοξο η πραγματική οικονομία να παρουσιάζει σημάδια ανάκαμψης, ενώ οι χρηματαγορές και ιδίως οι αγορές κρατικών ομολόγων να παραμένουν «νευρικές».

Οι πολίτες της Ευρώπης και οι παράγοντες των αγορών περιμένουν την απαρχή μιας νέας πορείας. Οι κενές νοήματος διακηρύξεις δεν έχουν αποτέλεσμα. Το πρώτο που πρέπει να κάνουμε είναι να σβήσουμε τη φωτιά που καίει το δάσος. Στη συνέχεια θα πρέπει να διορθώσουμε το σύστημα.

Οταν ξέσπασε η παγκόσμια οικονομική κρίση υπήρχε μεγάλη πιθανότητα να εξελιχθεί σε μια δεύτερη βαθιά ύφεση (όμοια με αυτήν του ΄30). Απεφεύχθη επειδή την κρίσιμη στιγμή οι πολιτικοί ηγέτες της Ευρωπαϊκής Ενωσης, των ΗΠΑ και του υπόλοιπου κόσμου κατάφεραν να συντονίσουν τις δυνάμεις τους και να συμφωνήσουν σε ένα δυναμικό πακέτο δημοσιονομικής και νομισματικής ενίσχυσης προκειμένου να σταματήσει η ελεύθερη πτώση της οικονομίας.

Την περασμένη άνοιξη η Ευρώπη βρέθηκε και πάλι μπροστά σε μια κρίσιμη συγκυρία. Ο άμεσος κίνδυνος ήταν η πτώχευση της Ελλάδας. Επειτα από την αρχική διστακτικότητα η ευρωζώνη συμφώνησε στην παροχή οικονομικής βοήθειας στη χώρα μαζί με το ΔΝΤ θέτοντας ως προϋπόθεση ένα αυστηρό πρόγραμμα μεταρρυθμίσεων. Οταν η αναταραχή στις ευρωπαϊκές αγορές έδειξε ότι συνεχίζεται δημιουργήθηκε ένας ευρωπαϊκός μηχανισμός αποτροπής κρίσεων.

Μία ακόμη αποφασιστικής σημασίας λύση δόθηκε τον περασμένο Νοέμβριο με τη στήριξη της Ιρλανδίας, όπου τα γιγαντιαία προβλήματα του τραπεζικού κλάδου είχαν δημιουργήσει τρύπα στα δημοσιονομικά μιας χώρας που υπέφερε ήδη από τις συνέπειες της ύφεσης.

Ποιο είναι λοιπόν το ισοζύγιο των οικονομικών μεταρρυθμίσεων στην Ευρώπη το 2010; Εχουν γίνει πολλά για τη διασφάλιση της χρηματοοικονομικής σταθερότητας και για τη θωράκιση έναντι των δημοσιονομικών κινδύνων. Μένουν όμως ακόμη πολλά να γίνουν για την ανοικοδόμηση του ευρωπαϊκού οικοδομήματος, για την πρόληψη ανάλογων καταστάσεων και για τη δημιουργία στέρεων θεσμών για την αειφόρο ανάπτυξη και τη δημιουργία θέσεων εργασίας.

Ας είμαστε ειλικρινείς: η παγκόσμια κρίση έπληξε σε τόσο μεγάλο βαθμό την Ευρώπη διότι τα δημοσιονομικά μας δεν ήταν σε καλή κατάσταση. Παρά την ύπαρξη του Συμφώνου Σταθερότητας και Ανάπτυξης, τα δημοσιονομικά ήταν ευάλωτα πριν από την εμφάνιση της κρίσης και των σοβαρών μακροοικονομικών ανισορροπιών που προκλήθηκαν. Για τον λόγο αυτόν έχει τεράστια σημασία για τα μέλη της ΕΕ και το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο να καταλήξουν σύντομα σε μια δομική αναθεώρηση της ευρωπαϊκής οικονομικής διακυβέρνησης. Αυτό θα πρέπει να γίνει ως το επόμενο καλοκαίρι και θα πρέπει να ανταποκρίνεται στο υψηλό επίπεδο προσδοκιών των προτάσεων της Κομισιόν.

Ενα κρίσιμο δίδαγμα από την τρέχουσα κρίση είναι ότι θα πρέπει να υπάρχει πολύ πιο αποτελεσματική και αυστηρή εποπτεία της δημοσιονομικής κατάστασης με σκοπό την πρόληψη κρίσεων από αυτήν που υπήρχε ως σήμερα. Στο εξής θα πρέπει να προβλέπουμε κρίσεις όπως αυτή της Ελλάδας. Χρειάζεται λοιπόν αξιόπιστο σύστημα κυρώσεων και κυρίως δυνατότητα να λαμβάνονται αυτές οι αποφάσεις σύμφωνα με την ακυρωθείσα διαδικασία της πλειοψηφίας η οποία επιτρέπει την επιβολή κυρώσεων κατά ενός μέλους εκτός και αν υπάρχει ισχυρή πλειοψηφία που θέτει βέτο.

Ενα ακόμη δίδαγμα είναι ότι οι μακροοικονομικές ανισορροπίες εμπεριέχουν έναν εν δυνάμει κίνδυνο πρόκλησης σοβαρότερης κρίσης, όπως καταδείχθηκε στην περίπτωση της Ιρλανδίας. Η απαιτούμενη μεταρρύθμιση θα μας επιτρέψει να ανιχνεύουμε αυτές τις ενδείξεις αρκετά γρήγορα και να υποδεικνύουμε τις κατάλληλες δράσεις στο κράτος με τα σχετικά προβλήματα.

Η ολοκλήρωση της μεταρρύθμισης για την οικονομική διακυβέρνηση αποτελεί ζήτημα αξιοπιστίας της Οικονομικής και Νομισματικής Ενωσης. Το προλαμβάνειν είναι πάντοτε καλύτερο του θεραπεύειν. Μια αποτελεσματική οικονομική διακυβέρνηση θα είναι ο καλύτερος μηχανισμός πρόβλεψης κρίσεων και ασφαλώς πολύ πιο σημαντικός από οποιαδήποτε οικονομική ασπίδα προστασίας.

Το 2010 ήταν πράγματι μια δύσκολη χρονιά αλλά αναδρομικά μπορεί να αποδειχθεί ένα κρίσιμο σημείο για την οικονομική και πολιτική ολοκλήρωση της Ευρώπης εφόσον φανούμε αποφασισμένοι να ολοκληρώσουμε την προσπάθεια διάσωσης της οικονομικής σταθερότητας και την οικοδόμηση μιας ισχυρής οικονομικής διακυβέρνησης. Αυτές οι μεταρρυθμίσεις θα συμπληρώσουν τη νομισματική ενοποίηση δημιουργώντας μια πραγματική όσο και λειτουργική οικονομική ένωση. Είναι η καταλληλότερη συγκυρία για να χτίσουμε στέρεα θεμέλια για το ευρώ.

Ευρωπαίος επίτροπος Οικονομικών και Νομισματικών Υποθέσεων.