«ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΑ» σπίτια με πιλοτές, βαμμένα ροζ, κίτρινα και γαλάζια, δεκάδες πανομοιότυπες «γραφικές» μεζονέτες χτισμένες στη σειρά, ακόμη και… πολυκατοικίες, βλέπει ο επισκέπτης σήμερα στο Πήλιο. Το ισχύον προεδρικό διάταγμα
(ΠΔ) για το βουνό των Κενταύρων δεν αποτρέπει τα τερατουργήματα, τα οποία καμία σχέση δεν έχουν με τη λεγόμενη «πηλιορείτικη αρχιτεκτονική», και η ανάγκη για την αναθεώρησή του είναι σήμερα επιτακτική. Το παραδέχθηκε και η
υπουργός Περιβάλλοντος κυρία Τίνα Μπιρμπίλη μιλώντας προ ημερών στην αρμόδια Επιτροπή της Βουλής. «Το ΠΔ του Πηλίου είναι ένα από τα πρώτα θέματα που θα βάλουμε μπροστά από τον νέο χρόνο» τόνισε.
Σήμερα στο βουνό επικρατεί πολεοδομική αναρχία, κυρίως στις περιοχές-«φιλέτο» του Ανατολικού Πηλίου, εκεί όπου η βλάστηση ενώνεται με το απέραντο γαλάζιο του Αιγαίου. Η ανεξέλεγκτη δόμηση- χωρίς κανόνες και περιορισμούς- τείνει να καταστρέψει τους παραδοσιακούς οικισμούς, οι οποίοι πλέον δεν είναι 24 αλλά πολύ περισσότεροι. Και αυτό διότι έχουν δημιουργηθεί πια ολόκληροι συνοικισμοί, όπως είναι τα Αργυραίικα πάνω από τα Καλά Νερά ή τα Ζερβόχια στην περιοχή της Αφήσσου.
Ακόμη και τα αυθεντικά χωριά του βουνού έχουν επεκταθεί τόσο πολύ ώστε σχεδόν έχουν ενωθεί με τα διπλανά τους. Αυτό, για παράδειγμα, έχει συμβεί με την Μπούφα (ή Κορώπη) και τα Καλά Νερά. Τα τελευταία τριάντα χρόνια η Μπούφα έχει πενταπλασιάσει την έκτασή της.
Αλλά και όπου δεν συμβαίνει αυτό, οι εκτάσεις μεταξύ των οικισμών έχουν αλλοιωθεί από τη διάσπαρτη δόμηση. «Πριν από χρόνια, όταν έφευγες από τον έναν οικισμό για να πας στον άλλον, μεσολαβούσαν πυκνά δάση, λιβάδια ή καλλιέργειες» επισημαίνει ο αρχιτέκτων και πρόεδρος της αντιπροσωπείας στο ΤΕΕ Μαγνησίας κ. Α. Θεοχαρόπουλος. Με τις παρεκκλίσεις στην εκτός σχεδίου δόμηση ξεφυτρώνουν, όπως αναφέρει ο ίδιος, «πάρα πολλά διάσπαρτα σπίτιαστις πλαγιές του βουνού,σαν…προβατάκια.Σήμερα είναι μερικές εκατοντάδες. Υστερα από 50 χρόνια όμως, αν δεν βάλουμε φρένο,θα παραδώσουμε στα παιδιά μας ένα αστικοποιημένο Πήλιο. Ενα βουνό όπως είναι σήμερα ο Υμηττός ή τα Τουρκοβούνια».
Η πηλιορείτικη αρχιτεκτονική με τα επιβλητικά αρχοντικά, τα λιτά σπίτια των μεσοαστών και τα λαϊκά σπίτια- χτισμένα όλα με πέτρα για τους τοίχους, κοκκινόχωμα σαν υλικό συγκόλλησης και ξυλεία καστανιάς για τα κουφώματα και τις πόρτες- τείνει να αποτελέσει μειοψηφία.
Το Πήλιο πολεοδομήθηκε άναρχα, κυρίως από τα μέσα της δεκαετίας του ΄80 και μετά, με τις ευλογίες των τοπικών αρχόντων. Το 1985, οπότε εκδόθηκε το ΠΔ για τον καθορισμό ορίων και την πολεοδόμηση των οικισμών κάτω των 2.000 κατοίκων, τα χέρια δημάρχων και κοινοταρχών «λύθηκαν». Τότε άρχισαν να επανακαθορίζουν άναρχα και χωρίς καμία μελέτη ή σχεδιασμό τα όρια, με συνέπεια να υπάρχουν σήμερα «ξεχειλωμένα» χωριά. «Οσες εκτάσεις περιλαμβάνονταν στα νέα όρια αποκτούσαν όλα τα προνόμια της εντός ορίων οικισμού δόμησης, δηλαδή μεγαλύτερο συντελεστή. Επιπλέον οι ιδιοκτησίες αυτές ήταν συνήθως μεγάλες και με τη μέθοδο της κατάτμησης δημιουργήθηκαν μεγάλα συγκροτήματα κατοικιών, οι λεγόμενες “οριζόντιες” πολυκατοικίες, καθώς τα τετραγωνικά απλώθηκαν κατά μήκος και όχι καθ΄ ύψος» σημειώνει ο κ. Θεοχαρόπουλος.
Οι κατοικίες αυτές στο Πήλιο, όπως τονίζει η κυρία Γραμματή Μπακλατσή , μέλος της Αντιπροσωπείας ΤΕΕ Μαγνησίας, δομούνται με τον μεγάλο συντελεστή πρώτης κατοικίας των παραδοσιακών οικισμών χωρίς πολεοδομικές μελέτες και κανόνες, ενώ συνήθως πρόκειται για δεύτερη παραθεριστική κατοικία με υποδιπλάσιο συντελεστή δόμησης.
Η Επιτροπή Αρχιτεκτονικού Ελέγχου Μαγνησίας (ΕΠΑΕ), μέλος της οποίας είναι και ο αρχιτέκτων κ. Δ.Γαλανός, παρά τις φιλότιμες προσπάθειες, δεν κατάφερε να κατευνάσει την αχαλίνωτη δίψα των εργολάβων για δόμηση. Οπως επισημαίνει ο ίδιος, η κακή εφαρμογή της νομοθεσίας και η μη προνοητικότητα του νομοθέτη ελαχιστοποιούν τις δυνατότητες των ΕΠΑΕ.
Τελευταία οι αρχιτεκτονικές παρεκκλίσεις αυξάνονται. Οι πλαγιές γέμισαν τοιχία. Ειδικά σε ξενοδοχειακές μονάδες του Ανατολικού Πηλίου (προς Παπά Νερό, Αϊ-Γιάννη, Αγιο Δημήτριο), όπου τα εδάφη έχουν μεγάλη κλίση, οι τοίχοι αντιστήριξης είναι γιγαντιαίοι και μπορεί να φθάνουν και τα 10 μέτρα, παρ΄ ότι στη μελέτη που περνά από την ΕΠΑΕ και την Πολεοδομία οι τοίχοι εμφανίζονται μικρότεροι. Στην ουσία οι τρεις όροφοι γίνονται τέσσερις με τα υπόγεια. «Είναι αυτά που εμείς αποκαλούμε τα “τέρατα” του Πηλίου» λέει ο κ. Θεοχαρόπουλος.
Πέρα από όλα αυτά, μελέτες ΣΧΟΟΑΠ (Σχέδια Οικιστικής Οργάνωσης Ανοιχτής Πόλης) για το Πήλιο – αντιστοιχούν στα γενικά πολεοδομικά σχέδια αλλά για μικρούς οικισμούς- βρίσκονται αυτή τη στιγμή υπό σύνταξη ή τελική έγκριση από την Περιφέρεια, παρ΄ ότι, όπως σημειώνει η κυρία Μπακλατζή, «το Πήλιο αποτελεί περιοχή ειδικής προστασίας και απαιτείται έκδοση ΠΔ για την τροποποίηση των όρων δόμησης».
Η ΚΑΤΑΣΚΕΥΑΣΤΙΚΗ ΕΚΡΗΞΗ ΑΝΑΤΙΝΑΞΕ ΤΟΥΣ ΟΙΚΙΣΜΟΥΣ
Σ ύμφωνα με την επικεφαλής της ομάδας των μελετητών που συνέταξε το ρυθμιστικό σχέδιο του Βόλου, την αρχιτέκτονα- πολεοδόμο κυρία Ράνια Κλουτσινιώτη, η Νομαρχία Μαγνησίας άρχισε τα τελευταία χρόνια να αναθέτει μελέτες ΣΧΟΟΑΠ δίχως καμία κεντρική παρακολούθηση. Για παράδειγμα, όπως αναφέρει η ίδια, στο προτεινόμενο ΣΧΟΟΑΠ για το Μούρεσι οι προστατευόμενες ζώνες (δάση, δασικές εκτάσεις, ευαίσθητα οικοσυστήματα, ζώνες για τα πουλιά κ.ά.) αποτελούν μόλις το 30% της έκτασης. «Στο Πήλιο οι ζώνες αυτές θα έπρεπε να καταλαμβάνουν το 75% της έκτασης και μόνο το υπόλοιπο 25% τον οικισμό» επισημαίνει η κυρία Κλουτσινιώτη.
Η μεγάλη κατασκευαστική «έκρηξη» στο Πήλιο ξεκίνησε ουσιαστικά στο τέλος της δεκαετίας του ΄90. Ως εκείνη την περίοδο οι εργολάβοι μπορούσαν να χτίσουν μέσα στον Βόλο με μεγάλους συντελεστές δόμησης. Οταν αυτοί μειώθηκαν και εξαντλήθηκαν τα ελεύθερα οικόπεδα, τότε στράφηκαν προς το Πήλιο, υιοθετώντας τη μέθοδο της αντιπαροχής, εντός των οριοθετημένων οικισμών του Πηλίου. Η έκδοση οικοδομικών αδειών, αν και κινείται στο πλαίσιο της νομιμότητας, αναδεικνύει τις αδυναμίες του νομοθέτη όσον αφορά την κατάτμηση των μεγάλων ιδιοκτησιών, η οποία οδηγεί σε «οργασμό» δόμησης, τον καθορισμό απόστασης που πρέπει να τηρείται μεταξύ των κτιρίων και των ορίων της ιδιοκτησίας και μεταξύ κτιρίων του ιδίου οικοπέδου.
Τα προβλήματα στο Πήλιο δεν επιλύθηκαν ούτε το 1997, οπότε τροποποιήθηκε το προεδρικό διάταγμα του Πηλίου. Το ρυθμιστικό σχέδιο του Βόλου, το οποίο σύμφωνα με την κυρία Μπιρμπίλη βρίσκεται στην τελική φάση ολοκλήρωσης, περιλαμβάνει και οικισμούς του Πηλίου, όπως είναι η Πορταριά, η Μακρινίτσα, η Αλλη Μεριά κ.ά. Σκοπός του όμως είναι να ρυθμίσει στις περιοχές αυτές χρήσεις γης και δραστηριότητες για τις εκτός σχεδίου εκτάσεις. Ετσι παραμένει η ανάγκη ενός αναθεωρημένου ΠΔ, το οποίο θα ανακόψει την επέκταση των οικισμών αλλά και την ανεξέλεγκτη, εκτός σχεδίου δόμηση.
Σύμφωνα με τον βουλευτή ΠαΣοΚ Μαγνησίας και πρόεδρο της Επιτροπής Περιβάλλοντος της Βουλής κ. Κ. Καρτάλη , χρειάζεται ένα ολοκληρωμένο σχέδιο προστασίας του Πηλίου, το οποίο «να περιλαμβάνει κατ΄ αρχάς τη γενναία αναθεώρηση του ΠΔ ώστε να περιορισθεί η δυνατότητα κατάτμησης των οικοπέδων και να θεσπισθεί ηπιότερη δόμηση». Επιχείρηση «τετραγωνικά»
Χωρίζουν τα μεγάλα οικόπεδα σε μικρότερα με το ελάχιστο όριο αρτιότητας (είναι 1.000 τ.μ.ή 1.500 τ.μ.για τον οικισμό της Τσαγκαράδας) και κατ΄ αυτόν τον τρόπο υπερδιπλασιάζουν την επιτρεπόμενη δόμηση της συνολικής έκτασης, μετατρέποντας συχνά τους υπόγειους αποθηκευτικούς χώρους και τους υποτιθέμενους χώρους στάθμευσης σε κατοικήσιμους.
Παράδειγμα Σε ένα ενιαίο οικόπεδο στην Πορταριά 4.000 τ.μ.κτίζω:
(300 τ.μ.Χ Ο,8) + (700 τ.μ.Χ 0,40) + (3.000 τ.μ.Χ 0,15) = 240 + 280 + 450 = 970 τ.μ.δόμηση Αν το δώσω σε εταιρεία, το κόβει σε τέσσερα ανεξάρτητα οικόπεδα των 1.000 τ.μ. που είναι το ελάχιστο όριο αρτιότητας,στην πραγματικότητα όμως δεν ανήκουν σε ξεχωριστούς ιδιοκτήτες.
Το κάθε οικόπεδο κτίζει (300 τ.μ.Χ Ο,8) + (700 Χ 0,40) = 240 + 280 = 520 τ.μ.
Ητοι 4 Χ 520 = 2080 τ.μ. συνολική δόμηση ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ
«Η σύγχρονη αρχιτεκτονική μπορεί να ενταχθεί σε έναν παραδοσιακό οικισμό»
Μιλάει στο «Βήμα» ο καθηγητής του Πολυτεχνείου του Τουρίνου κ. Κωνσταντίνος Πατέστος
ΓΙΑ ΝΑ ΖΗΣΕΙ ένας αρχιτεκτονικός οργανισμός πρέπει να ανανεώνεται, διαφορετικά θα γίνει μουσείο του εαυτού του. «Η σύγχρονη αρχιτεκτονική μπορεί να ενταχθεί σε έναν παραδοσιακό οικισμό. Δεν πρέπει να εξοστρακίζεται» λέει ο καθηγητής Αρχιτεκτονικού Σχεδιασμού στο Πολυτεχνείο του Τουρίνου και στην Αρχιτεκτονική Σχολή της Ξάνθης κ. Κ. Πατέστος. Σε καμία περίπτωση κάτι τέτοιο δεν σημαίνει «να χτίζουμε στο Πήλιο παγόδες και σαλέ, αλλά δεν χρειάζεται και να χτίζουμε όπως δύο αιώνες πριν. Θα ήταν ιστορικά ψευδές».
Σήμερα ρίχνουν μια πλάκα, την επενδύουν με πέτρα και τοποθετούν μια ψεύτικη στέγη. «Δεν ακολουθούν το κατασκευαστικό σύστημα που εφάρμοζαν στο παρελθόν.
Αν γινόταν αυτό τότε θα μπορούσαμε να μιλήσουμε για μια…κατασκευαστική ειλικρίνεια. Σήμερα επιδιώκουν να μη χαλάσει ο τουριστικός χαρακτήρας και χάνεται μια ευκαιρία για τη δημιουργία σύγχρονων κτιρίων ενταγμένων στο περιβάλλον» επισημαίνει. Στη δεκαετία του ΄50 ο μεγάλος αμερικανός αρχιτέκτονας Φρανκ Λόιντ Ράιτ είχε σχεδιάσει ένα από τα πιο ενδιαφέροντα μοντέρνα έργα του, την Κατοικία Μαζιέρι στο Κανάλ Γκράντε, τέλεια ενταγμένη στον χαρακτήρα της πόλης, «αλλά το τουριστικό κατεστημένο αντέδρασε και η Βενετία έχασε ένα περίφημο κτίριο», λέει ο κ. Πατέστος. Κατά την άποψή του, ένα κτίριο με σύγχρονα υλικά μπορεί να είναι σωστά ενταγμένο με τα υπόλοιπα ενός παραδοσιακού πηλιορείτικου χωριού. Αρκεί όλα τα κτίρια του οικισμού να ταιριάζουν, «σαν μια χορωδία στην οποία τα πρόσωπα και οι φωνές διαφέρουν, αλλά μαζί τραγουδούν υπέροχα.Αλλωστε,καλαισθησία δεν σημαίνει ομοιομορφία».
