Oι Αμερικανοί συνήθιζαν να κάνουν μάθημα σε άλλες χώρες για τις αποτυχίες της οικονομικής τους πολιτικής και να τους λένε ότι πρέπει να αντιγράψουν το αμερικανικό μοντέλο. Η ασιατική χρηματοπιστωτική κρίση στα τέλη της δεκαετίας του 1990 προκάλεσε αρκετές τέτοιες εξάρσεις ηθικολογίας. Ετσι το 2000, ο τότε υπουργός Οικονομικών Λόρενς Σάμερς δήλωσε ότι το κλειδί για να αποφύγουμε μια οικονομική κρίση είναι να έχουμε τράπεζες με πολλά κεφάλαια και αρκετή επιτήρηση, αποτελεσματική εταιρική διακυβέρνηση και κανόνες για τη χρεοκοπία, καθώς και αξιόπιστους τρόπους για την εφαρμογή των συμβάσεων. Οι Ασιάτες δεν είχαν τίποτε από όλα αυτά, αλλά εμείς τα είχαμε.
Δεν τα είχαμε όμως.
Τα σκάνδαλα της Εnron και της WorldCom διέλυσαν τον μύθο της αποτελεσματικής επιχειρηματικής διακυβέρνησης. Στις ημέρες μας, η ιδέα ότι οι τράπεζές μας διαθέτουν κεφαλαιακή επάρκεια και ότι υπόκεινται σε αυστηρούς ελέγχους μοιάζει με κακό αστείο. Και σήμερα το χάος με τα δάνεια ακυρώνει τους ισχυρισμούς ότι διαθέτουμε αποτελεσματικούς τρόπους για την εφαρμογή των δανειακών συμβάσεων. Στην ουσία το ερώτημα είναι αν υπάρχει κάποιος νόμος που διέπει την οικονομία μας.
Η ιστορία ως σήμερα: Μια φούσκα επικών διαστάσεων στον τομέα των κατοικιών και η παρατεταμένη υψηλή ανεργία προκάλεσαν επιδημία χρεοκοπιών, με εκατομμύρια ιδιοκτήτες ακινήτων να μην μπορούν να πληρώσουν τις δόσεις του δανείου τους. Ετσι, οι εισπρακτικές εταιρείες προχώρησαν σε κατασχέσεις πολλών σπιτιών.
Εχουν όμως το δικαίωμα να κατάσχουν σπίτια; Κυκλοφορούν ιστορίες φρίκης, σαν και αυτή του τύπου από τη Φλόριδα που του πήραν το σπίτι παρ΄ όλο που δεν είχε συνάψει δάνειο. Το σημαντικότερο είναι όμως, ότι συγκεκριμένοι παίκτες αγνοούν τους νόμους. Δικαστήρια εγκρίνουν κατασχέσεις χωρίς προηγουμένως να έχουν δει τααπαραίτητα έγγραφα. Αντιθέτως, βασίζονται σε ένορκες καταθέσεις που διαβεβαιώνουν ότι τα χαρτιά είναι εντάξει. Και αυτές οι καταθέσεις προέρχονται πολλές φορές από χαμηλόβαθμούς υπαλλήλους που δεν είχαν ιδέα τι υπέγραφαν.
Σήμερα όμως έρχεται στην επιφάνεια μια τρομακτική αλήθεια. Σε πολλές περιπτώσεις, τα έγγραφα δεν υπάρχουν καν. Πάνω στην τρέλα της φούσκας, εταιρείες της συμφοράς ανέλαβαν πολλά στεγαστικά δάνεια στην προσπάθειά τους να πετύχουν όσο το δυνατόν περισσότερες πωλήσεις. Στη συνέχεια αυτά τα δάνεια πουλήθηκαν σε «τραστ», που με τη σειρά τους τα μοίρασαν σε ενυπόθηκους τίτλους. Με βάση τη νομοθεσία, τα τραστ είχαν την υποχρέωση να κρατήσουν τους ενυπόθηκους τίτλους που ανέφεραν λεπτομερώς τις υποχρεώσεις των δανειοληπτών. Σήμερα καθίσταται όμως φανερό ότι πολλές φορές παράβλεπαν αυτές τις ευγένειες. Και αυτό σημαίνει ότι πολλές κατασχέσεις που συμβαίνουν τώρα είναι στην πραγματικότητα παράνομες. Αυτό είναι πολύ πολύ άσχημο. Για έναν λόγο, είναι σχεδόν βέβαιο ότι ένας σημαντικός αριθμός δανειοληπτών έχει πέσει θύμα απάτηςέχουν χρεωθεί με έξοδα που δεν οφείλουν και ότι θεωρούνται χρεοκοπημένοι, ενώ με βάση τους όρους του δανείου τους δεν είναι. Πέρα από αυτά, αν τα τραστ δεν μπορούν να αποδείξουν ότι πράγματι είναι ιδιοκτήτες των δανείων, με βάση τα οποία εγείρουν αξιώσεις, τότε οι άνθρωποι που βρίσκονται πίσω από αυτά τα τραστ θα αντιμετωπίσουν αγωγές από τους επενδυτές που αγόρασαν αυτές τις αξιώσεις- σήμερα μάλιστα αξίζουν ελάχιστα σε σχέση με την ονομαστική αξία τους. Ποιοι είναι αυτοί οι άνθρωποι; Μεγάλοι χρηματοοικονομικοί οργανισμοί- οι ίδιοι που σώθηκαν πέρυσι χάρη στα κυβερνητικά προγράμματα. Ετσι, το χάος με τις υποθήκες απειλεί να προκαλέσει νέα οικονομική κρίση.
Τι μπορεί να γίνει; Η κυβέρνηση Ομπάμα αντιτάχθηκε σε οποιαδήποτε ενέργεια που θα ενοχλούσε τις τράπεζες, όπως ένα προσωρινό μορατόριουμ στις κατασχέσεις, ώσπου να λυθούν κάποια θέματα. Αντιθέτως, ζητεί με ευγενικό τρόπο από τις τράπεζες να συμπεριφέρονται καλά και να ξεκαθαρίσουν την κατάσταση. Αφού το πράγμα δούλεψε τόσο καλά στο παρελθόν, έτσι δεν είναι;
Η απάντηση από τη Δεξιά είναι ωστόσο ακόμη χειρότερη. Οι Ρεπουμπλικανοί στο Κογκρέσο κρατούν χαμηλούς τόνους, αλλά αναλυτές του συντηρητικού χώρου, όπως εκείνοι της σελίδας γνώμης της «Wall Street Journal», απέρριψαν την έλλειψη των κατάλληλων δικαιολογητικών ως δείγμα τυπολατρίας. Στην ουσία υποστηρίζουν ότι αν μια τράπεζα λέει πως της ανήκει το σπίτι σου, τότε πρέπει να την πιστέψουμε. Μου θυμίζει τις εποχές που οι ευγενείς είχαν το ελεύθερο να παίρνουν ό,τι θέλουν, γνωρίζοντας ότι οι χωρικοί δεν μπορούσαν να πάνε στα δικαστήρια. Υποψιάζομαι λοιπόν ότι κάποιοι αναπολούν εκείνες τις ωραίες ημέρες.
Τι πρέπει να γίνει; Οι υπερβολές από την περίοδο της φούσκας προκάλεσαν ένα νομικό αδιέξοδο, στο οποίο τα δικαιώματα ιδιοκτησίας προσδιορίζονται με λανθασμένο τρόπο, επειδή κανένας δεν διαθέτει τα σωστά πιστοποιητικά. Και εκεί όπου δεν υπάρχουν ξεκάθαρα δικαιώματα ιδιοκτησίας, πρέπει να παρέμβει η κυβέρνηση για να τα δημιουργήσει. Αυτό δεν θα είναι εύκολο. Ενα πράγμα είναι όμως βέβαιο: ό,τι κάνουμε σήμερα δεν έχει αποτελέσματα. Και με το να υποκρινόμαστε ότι όλα είναι ΟΚ δεν θα πείσουμε κανένα.
