Τα coffee shops του Αμστερνταμ, δηλαδή τα γνωστά καφέ όπου μπορεί κανείς νόμιμα να αγοράσει και να κάνει χρήση ινδικής κάνναβης, αποτελούσαν ένα είδος «αξιοθέατου» εδώ και 30 χρόνια. Ακόμη, αποτελούν έναν πόλο έλξης για τους τουρίστες κυρίως νεαρής ηλικίας αλλά και ταυτόχρονα ένα σύμβολο του φιλελεύθερου κλίματος της Ολλανδίας.

Ωστόσο το «αρωματισμένο ντουμάνι» που επικρατεί σε τουλάχιστον 200 από τα συγκεκριμένα καταστήματα της ολλανδικής πόλης κάποια στιγμή θα σταματήσει, σύμφωνα με τα σχέδια της νέας κυβέρνησης η οποία θα αναθεωρήσει την ευέλικτη και ελαστική πολιτική που είχε επιτρέψει τη λειτουργία των coffee shops από το 1976.

Μάλιστα τα παραπάνω σχέδια της ολλανδικής κυβέρνησης συμπίπτουν και με την απόφασή της να κάνει πιo αυστηρή τη νομοθεσία σχετικά με την πορνεία, μία ακόμη «βιομηχανία» η οποία και αυτή αντιμετωπιζόταν ως σήμερα με νομοθετική χαλαρότητα.

Η πρόθεση αυτή της κυβέρνησης σε ό,τι αφορά το ζήτημα της νόμιμης χρήσης της ινδικής κάνναβης δημιουργεί ερωτήματα σχετικά με το κατά πόσον η ολλανδική κοινωνία κινείται προς μια κατεύθυνση αντίθετη από το παραδοσιακό laisser- faire. Χάρη σε αυτό στην Ευρώπη έχουν υιοθετηθεί πολιτικές φιλικές προς τους ομοφυλόφιλους αλλά και στην πρόβλεψη για χορήγηση δωρεάν αντισύλληψης σε κορίτσια εφηβικής ηλικίας.

Είναι βέβαιο ότι σήμερα κάθε πρόβλεψη για την τύχη των coffee shops είναι δυσοίωνη. Ανάμεσα στις λίγες πολιτικές στις οποίες έχουν συμφωνήσει τα τρία κόμματα που αποτελούν τη νέα κυβέρνηση συνασπισμού περιλαμβάνεται και αυτή που θεωρεί αναγκαία την περικοπή- αν όχι τη συνολική απαγόρευση λειτουργίας- των καταστημάτων αυτών. Η κυβερνητική συμφωνία, η οποία έγινε γνωστή την προηγούμενη εβδομάδα, προβλέπει τη μετατροπή των coffee shops σε λέσχες οι οποίες θα λειτουργούν μόνο με εγγεγραμμένα μέλη και το κλείσιμο όλων όσα βρίσκονται σε ακτίνα 350 μέτρων από σχολεία.

Επίσης, σχεδιάζεται και η απαγόρευση της πώλησης κάνναβης σε όσους δεν κατοικούν στην Ολλανδία. Αυτό σημαίνει και τον σταδιακό θάνατο των coffee shops, ειδικά όσων βρίσκονται στο Αμστερνταμ, τη μεγαλύτερη πόλη της Ολλανδίας.

Σύμφωνα με τη διοίκηση της ολλανδικής Πλατφόρμας Καννάβεως, ενός δηλαδή «λόμπι» που είναι αντίθετο με την παραπάνω κυβερνητική επιλογή, πρόκειται για μια κατά μέτωπον επίθεση. Οπως μάλιστα επισημαίνει, η όλη ιδέα του «ξηλώματος» των coffee shops και η προσπάθεια επιβολής ενός νέου ευρύτερου καθεστώτος «νόμου και τάξης» έχει προκριθεί από τον Γκέερτ Βίλντερς, φανατικό αντιισλαμιστή, του οποίου η ακροδεξιά παράταξη Freedom Ρarty (Κόμμα Ελευθερίας ή ΡVV) αποκόμισε σημαντικά «κέρδη» στις εκλογές του Ιουνίου. Αν και το ΡVV δεν είναι κόμμα που έχει μπει επίσημα στον σχηματισμό της επικείμενης κυβέρνησης συνασπισμού, εν τούτοις βοήθησε στον σχεδιασμό της νομοθεσίας ως μέρος της συμφωνίας να στηρίξει την κυβέρνηση.

Η νέα αυτή στάση της πολιτείας εμφανίζεται ύστερα από αρκετά χρόνια, όταν η σχετική νομοθεσία είχε αρχίσει να γίνεται αυστηρότερη. Το 2007, μάλιστα, απαγορεύθηκε η πώληση του αλκοόλ στα coffee shops. Μετά τον άκρατο πολλαπλασιασμό τους τη δεκαετία του 1980 και στις αρχές της δεκαετίας του 1990, ο αριθμός των coffee shops στην Ολλανδία μειώθηκε στο μισό, από 1.400

το 1995 σε κάτι παραπάνω από 700 σήμερα. Η αναμόρφωση της νομοθεσίας είναι βέβαιο ότι θα επηρεάσει τις δραστηριότητες των καταστημάτων αυτών, σύμφωνα με τους ιδιοκτήτες τους οι οποίοι τηρούν με θρησκευτική ευλάβεια την ισχύουσα νομοθεσία. Αλλωστε πουθενά στα καταστήματα δεν βλέπει κανείς κάποιο σήμα ή σύμβολο που να υπονοεί ότι πωλείται κάνναβη, εκτός από μερικές αφίσες του αείμνηστου τραγουδιστή της «ρέγκε» αλλά και πολιτικού προσώπου Μπομπ Μάρλεϊ. Τα καταστήματα αυτά, σύμφωνα πάντoτε με τους ιδιοκτήτες, πραγματοποιούν τον μισό τους τζίρο με ξένους επισκέπτες. Οπως χαρακτηριστικά αναφέρουν «κάποιο ήσυχο μεσημέρι, που είναι ώρα φαγητού, ένα ζευγάρι κατοίκων του Αμστερνταμ μπορεί να μπει στο κατάστημα, να κάτσει ήσυχα στο τραπεζάκι και ευγενικά να ζητήσει ένα μενού με κάνναβη. Αντίθετα βρετανοί και αμερικανοί φοιτητές “σαρώνουν” τα πάντα». Αν, πάλι, τα καταστήματα αυτά δεν θα μπορούν να πωλούν κάνναβη σε ξένους, είναι βέβαιο ότι κάποιος άλλος θα το κάνει. Ακόμη και χωρίς τα coffee shops το Αμστερνταμ είναι φημισμένο για την κάνναβη. Με τον ένα τρόπο ή τον άλλον η δουλειά θα συνεχίσει να γίνεται.

Εκεί όμως που η νομοθεσία πρόκειται να εξαντλήσει όλη την αυστηρότητά της, σύμφωνα με τις μέχρι στιγμής πληροφορίες, είναι ό,τι αφορά τις sex business. Στόχος της νομοθεσίας είναι να μειωθεί στο μισό η περιοχή με τα «κόκκινα φανάρια». Και αυτό γιατί, σύμφωνα με την επίσημη άποψη του ολλανδικού υπουργείου Κοινωνικού και Πολιτιστικού Σχεδιασμού, η ως τώρα έλλειψη αυστηρότητας από τη νομοθεσία δεν έχει πετύχει τους αρχικούς στόχους για έλεγχο των σοβαρών ασθενειών που συνδέονται με τη χρήση ναρκωτικών ουσιών και την πορνεία. Συνεπώς οι παραπάνω στόχοι δεν συνδέονται, όπως νομίζουν ορισμένοι, με τον ολλανδικό φιλελευθερισμό.

Από την πολιτική της ανεκτικότητας στην τόνωση της ηθικής
Σ ύμφωνα με τους αρμοδίους του ολλανδικού υπουργείου «υπάρχει μια ισχυρή τάση στην ολλανδική κοινωνία να ελέγχουμε κάποια πράγματα με το να τα επιτρέπουμε. Η τάση αυτή επικρατούσε και συνεχίζει να επικρατεί ως μια παράδοση, τυπική για ένα έθνος που στηρίζεται στην ελευθερία της αγοράς. Με άλλα λόγια, ερευνούμε για καλύτερες εναλλακτικές λύσεις σε προβλήματα τα οποία ούτως ή άλλως υπάρχουν. Μόνο που σήμερα, η ολλανδική κοινωνία δεν μπορεί άλλο να είναι ανεκτική, όπως ήταν κάποτε. Ενδεχομένως πριν από 30 χρόνια ήμασταν σαφώς μια κοινωνία πολύ χαλαρή». Οπως προσθέτουν κυβερνητικοί αρμόδιοι, η εξίσωση που οδήγησε στην πολιτική της ανεκτικότητας έχει αλλάξει από την προηγούμενη δεκαετία, καθώς γύρω από τα coffee shops και τα σημεία ελεύθερου αγοραίου έρωτα έχει αναπτυχθεί μια πολύ μεγάλη εγκληματικότητα. Ειδικότερα, η απουσία νόμιμων μέσων των coffee shops να προμηθευθούν προϊόντα ινδικής κάνναβης τα οποία πωλούν, έχει οδηγήσει τις επιχειρήσεις αυτές να πλησιάσουν το οργανωμένο έγκλημα. Δεν είναι μόνον η Ακροδεξιά που είναι αντίθετη στα coffee shops. Την αντίθεσή τους έχουν εκφράσει και τα παραδοσιακά κόμματα εξουσίας, της Κεντροδεξιάς, οι Χριστιανοδημοκράτες και το φιλελεύθερο κόμμα VVD, που άλλοτε ήταν υπέρ της πολιτικής της ανεκτικότητας.

Σύμφωνα με πολιτικούς επιστήμονες, είναι βέβαιο ότι τα τελευταία χρόνια παρατηρείται μια προσπάθεια τόνωσης της ηθικής από την πλευρά του κράτους. Το κλίμα αυτό έχει συνεισφέρει στη στάση της κυβέρνησης συνασπισμού απέναντι στα coffee shops. Το φιλελεύθερο consensus που βοήθησε στη δημιουργία αυτών των πολιτικών έχει πλέον εκλείψει. Η ρεαλιστική και φιλελεύθερη πολιτική έχει αντικατασταθεί από πολιτικές με διαρκώς αυξανόμενη ηθική. Ο τρόπος αυτός, σύμφωνα με τους πολιτικούς επιστήμονες, θυμίζει κατά κάποιον τρόπο αυτό που συνέβη στις Ηνωμένες Πολιτείες με την Ηθική Πλειοψηφία (Μoral Μajority) τη δεκαετία του 1980. Η οργάνωση αυτή, η οποία διαλύθηκε το 1989, ήταν πολιτική, η οποία όμως είχε «ατζέντα» θεμάτων τα οποία προσέγγιζε με τρόπο προσανατολισμένο στην ηθική των ευαγγελιστών χριστιανών και με αυτόν τον τρόπο τα επικοινωνούσε στους πολιτικούς που βρίσκονταν στη σφαίρα επιρροής της. Εν τω μεταξύ, οι ιδιοκτήτες των coffee shops ελπίζουν ότι οι τοπικοί παράγοντες θα συνεχίσουν να είναι ανεκτικοί, παρά τις πιέσεις της κεντρικής κυβέρνησης, ή ακόμη ελπίζουν στην ψήφιση κάποιου νέου νόμου από μια φιλελεύθερη κυβέρνηση προτού ισχύσουν τα απαγορευτικά μέτρα. Αλλά όπως και να έχει το πράγμα, μια δραματική μείωση του αριθμού των νομίμως λειτουργούντων συγκεκριμένων σημείων πώλησης είναι αναμενόμενη.