Στα 72 του χρόνια ο πολωνός σκηνοθέτης Γέρζι Σκολιμόφσκι δείχνει πιο δραστήριος και πιο ανήσυχος από ποτέ. Η τελευταία ταινία του «Εssential killing» – αποδίδεται ως «Ουσιαστική δολοφονία» αλλά δεν έχει προς το παρόν μεταφραστεί επίσημα στην Ελλάδα- είναι μια καταγραφή της προσπάθειας ενός άραβα αιχμαλώτου των Αμερικανών (Βίνσεντ Γκάλο) να επιβιώσει στο χιονισμένο ύπαιθρο όπου βρέθηκε μετά την απόδρασή του. Γυρισμένο κάτω από δύσκολες συνθήκες σε φυσικούς χώρους της Πολωνίας και του Ισραήλ, η ταινία περιέχει μια υποδειγματική, 100% σωματική ερμηνεία που χάρισε στον Γκάλο το Βραβείο ερμηνείας στο τελευταίο Φεστιβάλ Βενετίας. Εξίσου υποβλητικός όμως είναι και ο άγριος λυρισμός της φύσης που, όπως μας είπε ο Σκολιμόφσκι στη Βενετία, είναι «ο άλλος πρωταγωνιστής της ταινίας» του. Η συνέντευξη δημοσιεύεται λίγο πριν από την έναρξη του Πανοράματος Ευρωπαϊκού Κινηματογράφου (21-31/10) όπου το «Εssential killing» θα κάνει την πανελλήνια πρεμιέρα του παρουσίακαλώς εχόντων των πραγμάτων- του δημιουργού της.
– Ποια ήταν η αφορμή για τη δημιουργία της ταινίας «Εssential killing»;
«Η αμέσως προηγούμενη ταινία μου, οι “Τέσσερις νύχτες με την Αννα”, είχε γυριστεί εξ ολοκλήρου στο σπίτι μου, στην εξοχή, όπου έχω επιλέξει να κατοικώ, μακριά από τη Βαρσοβία. Η διαδικασία αυτών των γυρισμάτων ήταν τόσο άνετη που ήθελα να επαναλάβω τη φόρμουλα, γι΄ αυτό και αναζητούσα ανάλογο θέμα. Ετυχε να μάθω όμως ότι η CΙΑ μετέφερε στην Πολωνία αιχμαλώτους των Αμερικανών από το Αφγανιστάν και το Ιράκ και, ακόμη χειρότερα, ότι μία από τις βάσεις των Αμερικανών απείχε μόλις 20 χιλιόμετρα από το… σπίτι μου. Το ανακάλυψα επειδή οδηγώ συχνά σε αυτούς τους δρόμους. Τον προπερασμένο χειμώνα το αυτοκίνητό μου παραλίγο να ντελαπάρει στις λακκούβες που δημιουργούν τα φορτηγά του στρατού. Από εκεί εμπνεύστηκα την αρχική ιδέα του “Εssential killing”, η οποία, βέβαια, όπως αποδείχθηκε, μόνο με τη ζεστασιά του σπιτιού μου δεν είχε να κάνει».
– Θεωρείτε το «Εssential killing» πολιτική ταινία;
«Σε καμία περίπτωση κάτι τέτοιο δεν υπήρξε στις προθέσεις μου. Μισώ τις πολιτικές ταινίες. Δεν θέλω ποτέ να αγγίζω πολιτικά θέματα, δεν με ενδιαφέρουν καθόλου. Μου αρκεί η μία φορά που έκαψα τα χέρια μου ασχολούμενος με την πολιτική, όταν η αντισταλινική ταινία “Ψηλά τα χέρια” (“Rece de gory”) με ανάγκασε να εγκαταλείψω την πατρίδα μου και να γίνω μετανάστης. Το “Εssential killing” είναι μια ταινία για μια μονάδα, έναν άντρα που ξεφεύγει από ένα στρατόπεδο και προσπαθεί να επιβιώσει. Η πολιτική ίσως να υπάρχει στο φόντο αλλά και πάλι είναι μειωμένη στο ελάχιστο, σε σημείο που δεν γνωρίζουμε καν την ταυτότητα του ήρωα. Είναι Αφγανός ή Ιρακινός; Πού βρίσκεται η αμερικανική βάση; Δεν γνωρίζουμε επίσης το πού προσγειώνεται το αεροπλάνο που τον μεταφέρει ως τη στιγμή που ακούμε λίγα πολωνικά, που και αυτά θα πρέπει να γνωρίζεις τη γλώσσα για να τα καταλάβεις». – Πώς λοιπόν θα χαρακτηρίζατε την ταινία σας;
«Η υπόθεση δεν έχει να κάνει με ιστορικά γεγονότα. Δεν είναι ντοκυμαντέρ, δεν έχει την ανάγκη να αποδείξει τίποτε και δεν θέλει να πάρει το μέρος κανενός. Προσωπικά την είδα σαν ένα ποίημα. Ενα παραμύθι για τη μοίρα ενός ανθρώπου που βρίσκει τον εαυτό του ξυπόλυτο και με αλυσοδεμένα τα πόδια σε μια χιονισμένη ορεινή περιοχή όπου το κρύο φτάνει τους-40 βαθμούς Κελσίου. Οταν άρχισα να σκέφτομαι τον τίτλο, σκέφτηκα ότι θα έπρεπε να αντανακλά αυτή τη φοβερή ανάγκη ενός ανθρώπου που προσπαθεί να σώσει τη ζωή του. Ως πού μπορεί να φθάσει κάποιος για να σώσει τη ζωή του; Η “ουσιαστική δολοφονία” είναι η λεπτή γραμμή που χωρίζει τη ζωή από τον θάνατο αυτού που αναγκάζεται να την κάνει». – Ενα από τα τολμήματα της ταινίας σας είναι ότι αποφασίσατε να τη γυρίσετε χωρίς καθόλου διαλόγους.Πώς καταλήξατε σε αυτή την απόφαση;
«Ηρθε με φυσικό τρόπο. Αρχικώς υπήρχε μια σκηνή σύμφωνα με την οποία ο κεντρικός ήρωας ανακαλύπτει ένα κινητό τηλέφωνο στην τσέπη ενός αμερικανού στρατιώτη που έχει σκοτώσει και καταφέρνει να καλέσει τη γυναίκα του. Τη γυρίσαμε μάλιστα.
Αργότερα όμως το ξανασκέφτηκα.
Αφού είχα καταφέρει να γυρίσω ολόκληρη την ταινία χωρίς διαλόγους, γιατί να προσθέσω μια σκηνή; Ο Βίνσεντ Γκάλο συνέβαλε στην απόφασή μου γιατί και σε εκείνον δεν είχε αρέσει που μίλησε. Δεν χρειαζόμασταν άλλους διαλόγους».
– Η έννοια του μίσους εμφανίζεται συχνά κατά τη διάρκεια της ταινίας. Πιστεύετε στο μίσος;
«Είναι εμφανές ότι οι φράσεις περί μίσους που χρησιμοποιούνται προέρχονται από το Κοράνι. Το μόνο που ο ήρωας ακούει στα όνειρά του είναι η φωνή ενός ιερέα ή όπως θέλετε πείτε τον που αναφέρεται στο Κοράνι. Ακούμε τέσσερα αποσπάσματα και για μένα το σημαντικό είναι το πρώτο: “Δεν είσαι εσύ που σκοτώνεις αλλά ο Αλλάχ”. Εχοντας αυτό ως αρχή στο μυαλό του, ακόμη και αν είναι ένοχος, ακόμη και αν είναι τρομοκράτης, με τη δική του οπτική δεν είναι. Γιατί δεν ήταν ο ίδιος που σκότωσε αλλά ο Αλλάχ. Νομίζω ότι με αυτά τα αποσπάσματα δίνω κάτι από τη σκέψη του ήρωα γιατί ξέρουμε τόσο λίγα πράγματα για αυτόν. Οφειλα να δώσω στο κοινό μια στοιχειώδη πληροφόρηση».
– Η επιβίωση,πάντως,είναι ένα θέμα που σας απασχολεί γενικότερα σε όλο το έργο σας.Πού το αποδίδετε;
«Ισως να ανήκω σε αυτούς που θέλουν να επιβιώσουν… (γέλια) Δεν είμαι δημόσιο πρόσωπο, κρύβομαι στα δάση, δεν πηγαίνω σε πρεμιέρες, δεν βλέπω ταινίες, ποτέ δεν ανήκα σε κάποια οργάνωση και η φωτογραφία του προσώπου μου δεν εμφανίζεται στα ΜΜΕ. Μου αρέσει η απομόνωση και μου άρεσε το ίδιο όταν ζούσα στην Αμερική. Αγόρασα ένα σπίτι στο Μάλιμπου Μπιτς που κρεμόταν πάνω στον ωκεανό. Κανείς δεν μπορούσε να μπει από πίσω. Είναι ο χαρακτήρας μου».
– Η καριέρα σας έχει παράλληλη πορεία με αυτήν του συμπατριώτη και φίλου σας Ρόμαν Πολάνσκι.Πώς θα σχολιάζατε τα πρόσφατα γεγονότα σχετικά με την υπόθεση που τον καταδιώκει από το 1977;
«Θεωρώ απαράδεκτη όλη αυτή τη δυσάρεστη κατάσταση που έχει δημιουργηθεί γύρω από το όνομα του Ρόμαν. Νομίζω ότι η υπόθεση είναι πολύ πιο σκοτεινή και μυστηριώδης απ΄ όσο κάποιοι θέλουν να την κάνουν να δείχνει. Ο τρόπος που του συμπεριφέρθηκαν ήταν σαν να ήθελαν να πιάσουν ποντίκι στη φάκα».
AΠΑΝΘΡΩΠΕΣ ΣΥΝΘΗΚΕΣ ΓΥΡΙΣΜΑΤΩΝ
Το «Εssential killing» γυρίστηκε στους 35 βαθμούς υπό το μηδέν σε περιοχές της Πολωνίας αλλά και του Ισραήλ.Ο Γέρζι Σκολιμόφσκι αναφέρεται σε απάνθρωπες συνθήκες γυρισμάτων.
«Ηταν μακράν τα δυσκολότερα γυρίσματα που έχω κάνει ποτέ στη ζωή μου»είπε.«Σε πολλές περιπτώσεις το υψόμετρο ήταν τόσο μεγάλο που δεν μπορούσες να πας στον προορισμό σου με κάποιο μέσο πέραν του σώματός σου.Επρεπε να σκαρφαλώσεις.Στην κυριολεξία.Ολοι υπέφεραν».Για τον Σκολιμόφσκι χειρότερα από όλους πέρασε ο ηθοποιός Βίνσεντ Γκάλο,ο οποίος έπρεπε να τρέχει ξυπόλυτος στο χιόνι.«Ηταν γενναίος,αν και μας προκάλεσε πολλά προβλήματα»είπε ο Σκολιμόφσκι πριν από την απονομή των βραβείων της Βενετίας που έχρισε τον Γκάλο νικητή στην κατηγορία της καλύτερης ανδρικής ερμηνείας. «Αλλά τα κατάφερε.Οι συγκρούσεις μας- αν και αυτή η λέξη είναι μάλλον ντελικάτη για τον Βίνσεντ- άξιζαν τον κόπο.Νομίζω ότι επειδή ο Βίνσεντ είναι ηθοποιός της μεθόδουτο έκανε και λίγο επίτηδες για να προκαλέσει τα νεύρα των άλλων.Ισως όμως να το παράκανε».
Η ταινία «Εssential killing» θα κάνει την πανελλήνια πρεμιέρα της στο φεστιβάλ Πανόραμα Ευρωπαϊκού Κινηματογράφου που θα πραγματοποιηθεί από τις 21 ως τις 31 Οκτωβρίου.
