Κετσαλκοάτλ. Η λέξη κροταλίζει παράξενα στο δυτικό στόμα. Στη γλώσσα των Αζτέκων σημαίνει «φτερωτό φίδι» και είναι το όνομα μιας μεσοαμερικανικής θεότητας. Ετσι τιτλοφορούσε στις αρχές της δεκαετίας του 1920 ο Ντ. Χ. Λόρενς το μυθιστόρημα που έγραφε στο ράντσο του στο Τάος του Νέου Μεξικού. Το μυθιστόρημα, το οποίο εκδόθηκε το 1926 με τον οριστικό τίτλο Πλουμιστό ερπετό, κυκλοφορεί για πρώτη φορά σε ελληνική μετάφραση. Είναι από τα λιγότερο γνωστά έργα του Λόρενς και σίγουρα όχι το καλύτερό του. Παρ΄ όλα αυτά, είναι ευχάριστο να ανακαλύπτουμε όλα τα στοιχεία που κάνουν τον Λόρενς μεγάλο συγγραφέα σε ένα έργο άφθαρτο από κινηματογραφικές διαμεσολαβήσεις και άλλες διασκευές.
Η Κέιτ Λέσλι, μια μορφωμένη και κοσμοπολίτισσα Ιρλανδή, ταξιδεύει στο Μεξικό για να ανακάμψει μετά τον θάνατο του συζύγου της. Ο ευρωπαϊκός εκλεπτυσμός της και το ελεύθερο πνεύμα της συγκρούονται με την πρωτόγονη ζωτικότητα και τον παγανισμό των ντόπιων και τη βάζουν από την αρχή σε μια αμφίθυμη διάθεση έλξης και αποστροφής. Η βιαιότητα των ταυρομαχιών, το θράσος του όχλου και η αχρειότητα των κατώτερων τάξεων την απωθούν, αλλά η σκοτεινή φλογερή ψυχή τους τη γοητεύει. Μένει στο Μεξικό, παρασύρεται στον έρωτα του δον Σιπριάνο, ενός μεξικανού στρατηγού, ταξιδεύει μαζί του στην ενδοχώρα και συμμετέχει μαζί με τον διανοούμενο φίλο του δον Ραμόν στην αναβίωση μιας αρχαίας θρησκείας. Ωστόσο, μέσα από τα λόγια και τις σκέψεις της, παρακολουθούμε ως την τελευταία σελίδα τον διχασμό της ανάμεσα στη νεωτερική νοοτροπία από την οποία προέρχεται και στην ανησυχητική εμπειρία της νέας μυστηριακής πραγματι- κότητας που την καταλαμβάνει.
Εχουμε μια αντιπροσωπευτική ηρωίδα του Λόρενς, με ό,τι καλό ή κακό σημαίνει αυτό. Ισχυρός γυναικείος χαρακτήρας, δεν διστάζει να εκφράσει την άποψή της, να συγκρουστεί με το πολιτισμένο περιβάλλον της, να ακολουθήσει την επιθυμία της και να διεκδικήσει την ικανοποίηση της σεξουαλικότητάς της, υποτασσόμενη όμως ταυτόχρονα στην κυριαρχία ενός ξεχωριστού αρσενικού. Σε μια παράλληλη πορεία με την πρωταγωνίστρια, το μετεπαναστατικό Μεξικό των λευκών, των Ινδιάνων και των μιγάδων ψάχνει διέξοδο από τη φθαρμένη χριστιανική θρησκεία των κατακτητών, την πολιτική αστάθεια και τη φαυλότητα, και αναζητεί την ελπίδα για εθνική ανανέωση σε μια αρχαϊκή ελευθερία,
σε παλαιούς θεούς και σε χαρισματικούς αγνούς ηγέτες.
Τα κλασικά θέματα του Λόρενς αναπτύσσονται και εδώ: οι σχέσεις των δύο φύλων, η έκφραση της σεξουαλικότητας, η σύγκρουση των τάξεων, ο ευτελισμός της ανθρώπινης ψυχής στον σύγχρονο πολιτισμό. Παράλληλα εμφανίζονται στοιχεία μιας άλλης θεματολογίας- η θρησκευτική αναζήτηση μιας μυστηριώδους θερμόαιμης ανθρωπότητας, η αντίστιξη των πολιτισμένων εθνών με τα πρωτόγονα, οι διάλογοι για τη φυλετική καθαρότητα, η απολυταρχική συμπεριφορά των ηγετών του θρησκευτικού κινήματος του Κετσαλκοάτλ, ο παραλογισμός τους και η βία-, η οποία παραπέμπει στην ιδεολογία του φασισμού και έκανε κάποιους κριτικούς να θεωρήσουν το μυθιστόρημα «πρωτοφασιστικό». Αν και προσεκτικοί μελετητές του Λόρενς απορρίπτουν αυτόν τον χαρακτηρισμό, ενδεχομένως αυτός να ήταν ένας λόγος για τον οποίο το έργο δεν είχε, όσο ήταν νωπά τα τραύματα του τελευταίου πολέμου, την τύχη που είχαν άλλα μυθιστορήματά του.
Οι ιδιοσυγκρασιακές και υφολογικές συγγένειες του ποιητή-μεταφραστή Γιώργου Μπλάνα με τον συγγραφέα κατέληξαν σε μια μετάφραση που αποδίδει με ακριβολογία και φυσικότητα την περιγραφική δύναμη, το στοχαστικό εύρος και την εκφραστική φινέτσα του Λόρενς. Η μετάφραση συνοδεύεται από σύντομο επίμετρο του μεταφραστή, σημειώσεις και ευρετήριο ισπανικών λέξεων, που υποστηρίζουν το κείμενο διακριτικά χωρίς να επιβάλλουν ερμηνευτικές προσεγγίσεις. Οι θαυμαστές του Λόρενς θα γοητευθούν ανακαλύπτοντας αυτό το άγνωστο έργο του. Οι αμύητοι ίσως κουραστούν από την έκτασή του, τις επαναλήψεις και τις μακρές αφηγήσεις των θρησκευτικών τελετουργικών, αλλά θα αποζημιωθούν από το ενδιαφέρον της πλοκής, την πάντοτε γόνιμη θεματική του Λόρενς και τη ζωντάνια των χαρακτήρων, και οπωσδήποτε θα εντυπωσιαστούν από τη λεπτομερή απεικόνιση της χώρας, των ανθρώπων και του τοπικού χρώματος του Μεξικού από έναν συγγραφέα που άφησε συναρπαστικές ταξιδιωτικές εντυπώσεις.
Γλυκιά εκδίκηση
Γιος ενός ανθρακωρύχου και μιας δασκάλας,δάσκαλος και ο ίδιος για μερικά χρόνια,ο ΒρετανόςΝτέιβιντ Χέρμπερτ Ρίτσαρντς Λόρενς(1885-1930) έγραψε ποιήματα,μυθιστορήματα,διηγήματα,θε- ατρικά έργα,ποικίλα δοκίμια και ταξιδιωτικά, ενώ άφησε επίσης μεγάλο μεταφραστικό έργο και ενδιαφέρουσα αλληλογραφία,συγγραφική παραγωγή εντυπωσιακή για τα μόλις 45 χρόνια της ζωής του.Περισσότερο γνωστός παραμένει στο ευρύ κοινό για το τολμηρό μυθιστόρημά του «Ο εραστής της λαίδης Τσάτερλι» (1928),το οποίο ήταν για καιρό απαγορευμένο σε πολλές χώρες και η ελεύθερη κυκλοφορία του στις ΗΠΑ συνέπεσε με την έναρξη της σεξουαλικής επανάστασης.Μαζί με το αυτοβιογραφικό «Γιοι και εραστές» (1913) είναι τα έργα του Λόρενς που έχουν πολυμεταφραστεί και μεταφερθεί πολλές φορές στο θέατρο,στον κινηματογράφο και στην τηλεόραση.Το προκλητικό περιεχόμενο των έργων του και η γερμανική καταγωγή της συζύγου του ήταν λόγοι για τους οποίους ταλαιπωρήθηκε πολύ στη Βρετανία στα χρόνια του Μεγάλου Πολέμου.Το 1919 ξεκίνησε η αυτοεξορία του και η περιπλάνησή του στην Ιταλία,στην Αυστραλία,στη Σρι Λάνκα,στις ΗΠΑ,στο Μεξικό και στη Γαλλία,όπου πέθανε εξασθενημένος από τη φυματίωση.Σήμερα κατατάσσεται στο πάνθεον των μοντερνιστών συγγραφέων.Γλυκιά εκδίκηση για έναν λογοτέχνη τον οποίο στην εποχή του τον περιφρονούσαν ως πορνογράφο.
