Οταν ο σκηνοθέτης Νίκος Τζίμας βρισκόταν στη διαδικασία του μοντάζ της ταινίας «Τα χρόνια της θύελλας», μια φίλη του τον ρώτησε τι ήθελε να κάνει ως επόμενο βήμα. «Μια ταινία για το σήμερα» ήταν η απάντηση του σκηνοθέτη.
Το σήμερα του τότε όμως, ήταν το… 1984 και για πολλούς και διάφορους λόγους η υλοποίηση του τότε σύγχρονου σχεδίου του έμελλε να καθυστερήσει 26 ολόκληρα χρόνια. «Από τότε όμως ένιωθα να έρχεται μια κρίση», όπως μας είπε τηλεφωνικώς ο σκηνοθέτης. «Οχι βέβαια η οικονομική κρίση των ημερών μας αλλά κυρίως η ηθική». Και αυτή ακριβώς είναι η καρδιά της τελευταίας ταινίας του Τζίμα «Το πέταγμα του κύκνου». Η επικοινωνία μας έγινε μία ημέρα προτού φύγει για το Λος Αντζελες για την ολοκλήρωση του μοντάζ (το μοντάζ έχει ήδη τελειώσει στην Ελλάδα αλλά ο Τζίμας ολοκληρώνει τη διαδικασία στο Λος Αντζελες υπό την επίβλεψη ενός από τους μοντέρ της τηλεοπτικής σειράς «Τhe Sopranos»). Για παραπάνω από 20 χρόνια ο Νίκος Τζίμας παρακολουθούσε σχολαστικά όλον τον Τύπο- φιλοσόφους, στοχαστές, πολιτικούς αναλυτές, αρθρογράφους- σχετικά με το «πού πάμε με ξέφρενο καλπασμό αλλά και τι γίνεται στο προσωπικό επίπεδο του καθενός για την καριέρα και την οικονομική επιτυχία». Η βιβλιοθήκη του είναι γεμάτη αποκόμματα εφημερίδων και περιοδικών από όλον τον κόσμο. «Εβλεπα να μπαίνουν στο περιθώριο όλα τα άλλα και το χρήμα μπροστά» μας είπε. «Και τρόμαζα».
Η συμβουλή του πατέρα
Οταν τον ρωτώ πώς χειρίστηκε το θέμα «οικονομία- ηθική» ο Τζίμας μνημονεύει την εποχή που πάμπτωχος έφευγε από το χωριό του στην Ηπειρο αναζητώντας μια καλύτερη μοίρα στην πρωτεύουσα. Η συμβουλή του πατέρα του ήταν: «Παρά την προσπάθεια που θα κάνεις για να βγεις από τη φτώχεια,να μην ξεχάσεις ποτέ τις αξίες και τις αρχές σου.Αυτές είναι η μεγάλη μας περιουσία» του είχε πει και ένα από τα σημεία που ο σκηνοθέτης θέλησε να τονίσει με «Το πέταγμα του κύκνου» ήταν αυτό ακριβώς. Οπως ο δικός του πατέρας, έτσι και ο πατέρας του Αλέξη ( Τζέιμς Ντάρσι ), του κεντρικού ήρωα της ταινίας, σε κάποιο σημείο τού λέει: «Πρόσεξε,γιε μου, ο κάθε άνθρωπος είναι οι αρχές του.Οταν τις χάσει,χάνεται». O Αλέξης είναι ένας άνθρωπος που θα περάσει μέσα από μια κόλαση πειρασμών και καταπάτησης αξιών για να βρεθεί και πάλι στο πλευρό της ηθικής, από όπου θα αρχίσει τη ζωή του με μηδενισμένο το κοντέρ.
Είναι όμως μια αυτοβιογραφική ταινία «Το πέταγμα του κύκνου»; «Τα γεγονότα του πυρήνα της ιστορίας, μια οικολογική καταστροφή από την απληστία των πολυεθνικών και ένα μεγάλο οικονομικό σκάνδαλο,είναι αυθεντικά ντοκουμέντα» απαντά ο Τζίμας που δοκίμασε τη φυλακή ως μέλος των Λαμπράκηδων. «Σε ό,τι αφορά εμένα,δεν σταμάτησα να μάχομαι ποτέ για τις αξίες μου,πράγμα που δεν συνέβη με κάποιους φίλους μου που, ενώ ξεκίνησαν στην ίδια μοίρα με μένα,παρασύρθηκαν».
Ο σκηνοθέτης είχε συγκεκριμένο παράδειγμα στο μυαλό του: έναν φίλο του μεγαλοεπιχειρηματία (δεν αναφέρει το όνομά του) του οποίου ο πατέρας πέθανε από την πείνα και τις κακουχίες στην εξορία. «Αυτός ο φίλος, χωρίς καλά καλά να καταλάβει το πώς,ξέχασε το παρελθόν του και έχασε όλες τις αξίες του. Ευδαιμονία και παραχώρηση χωρίς όρια. Σε αυτήν την κατάσταση μπορούμε να βρεθούμε όλοι.Λίγοι όμως είναι εκείνοι που μπορούν πραγματικά να αντισταθούν σε ένα τρομακτικό και ανελέητο σύστημα». ΕΚΤΟΣ ΚΡΑΤΙΚΩΝ ΦΟΡΕΩΝ ΚΑΙ ΜΕ ΠΛΟΥΣΙΟ ΚΑΣΤ
Εκτός από τον Τζέιμς Ντάρσι,το τεράστιο καστ της ταινίας «Το πέταγμα του κύκνου» περιλαμβάνει από πλευράς ξένων τουςΛάρι Χάγκμαν(ο Τζέι Αρ της τηλεοπτικής σειράς «Ντάλας»),τον ΙρλανδόΚόλεμ Μίνι,τηνΑλίσια Γουίτκαι τηΛίντα Γκρέι.Από ελληνικής πλευράς παίζουν εκτός άλλων οιΓιάννης Βούρος,Ιεροκλής Μιχαηλίδης,Θανάσης Βέγγος,Αγγελος Αντωνόπουλος,Πέτρος Φυσσούν,Αλέξανδρος Λογοθέτης,Ρένος Χαραλαμπίδης καιΑλκης Παναγιωτίδης.
Ας σημειωθεί ότι «Το πέταγμα του κύκνου» δεν στηρίχθηκε από κανέναν κρατικό φορέα και σε κανέναν τομέα. «Θα το θεωρούσα ντροπή να ζητήσω λεφτά από το Ελληνικό Κέντρο Κινηματογράφου όταν υπάρχουν τόσοι νέοι σκηνοθέτες που αγωνιούν για τις ταινίες τους χωρίς καμία απολύτως στήριξη» καταλήγει ο Τζίμας,του οποίου καμία ταινία δεν χρηματοδοτήθηκε ποτέ από το ΕΚΚ.
ΣΥΜΒΟΥΛΕΣ ΑΠΟ ΑΚΑΔΗΜΑΪΚΟΥΣ ΑΛΛΑ ΚΑΙ ΑΠΟ ΤΗΝ ΚΑΘΑΡΙΣΤΡΙΑ
Για το σενάριο του «Πετάγματος του κύκνου» ο Τζίμας βοηθήθηκε από τονΓιάννη Φραγκιά που δεν ζει πλέον και τον συγγραφέα-ακαδημαϊκό Θανάση Βαλτινό,τους ίδιους δηλαδή ανθρώπους που τον είχαν βοηθήσει στον «Ανθρωπο με το γαρίφαλο».
Η βοήθειά τους ήταν κυρίως συμβουλευτική, δεν έγραψαν.«Καθόμασταν με τις ώρες και σημείωνα διαλόγους από συζητήσεις μας».O Τζίμας είχε επίσης ένα«μικρό κοινό, τριάντα φίλους- από την καθαρίστρια του γραφείου μέχρι ανθρώπους του πνεύματος»,στους οποίους διάβαζε το σενάριο και έγραφαν παρατηρήσεις για το τι τους άρεσε και τι όχι.Το ίδιο σύστημα είχε ακολουθήσει και στον «Ανθρωπο με το γαρίφαλο» γιατί,όπως ο ίδιος παραδέχεται, «φοβόμουν πολύ μη τυχόν και άθελά μου προδώσω κάποιους ανθρώπους, τον Μπελογιάννη,τον Πλαστήρα,αλλά και γενικότερα την εποχή. Αν φανταστείς ότι ο Τολστόι πέταξε δέκα φορές το “Πόλεμος και ειρήνη” γιατί δεν ήταν ικανοποιημένος από την εικόνα της εποχής που κατέγραφε,καταλαβαίνει πόσο προσεκτικός θα έπρεπε να είμαι εγώ στον “Ανθρωπο με το γαρίφαλο”».
«Ο άνθρωπος με το γαρίφαλο» χρειάστηκε 10 χρόνια για να ολοκληρωθεί- τα εννέα ήταν για το σενάριο.Κάτι παρόμοιο συνέβη και στο «Πέταγμα του κύκνου».Αναγκαστικά το έκανε μόνος του.Η ειρωνεία είναι ότι ο ίδιος ο Τζίμας ομολογεί πως δεν γράφει καλά αλλά του ήταν αδύνατον να υποχρεώσει έναν συγγραφέα να ασχοληθεί με το δικό του σενάριο επί πέντε χρόνια.«Δεν έχω και τα λεφτά να το κάνω» συμπληρώνει χαμογελώντας και επισημαίνοντας ότι η συνδρομή των Φραγκιά- Βαλτινού έγινε αφιλοκερδώς.Αργότερα συνεργάτες σεναρίου ήταν οιΜπάμπης Τσικληρόπουλος, Γιάννης Χρυσούλης, Θάνος Ξηρός και ο Αμερικανός Κρις Φάλον για το «τελευταίο ρετούς»,όπως το αποκαλεί ο Τζίμας. «Ο Φάλον μού δυνάμωσε πολύ τις σκηνές περιπέτειας και έντασης πετώντας όλες τις “σάλτσες”». Το σενάριο ήρθε πίσω στα χέρια του ανανεωμένο,ξαναδουλεύτηκε,ξαναστάλθηκε στην Αμερική και έτσι πήρε σιγά σιγά την τελική μορφή του.
Η ταινία «Το πέταγμα του κύκνου» θα διανεμηθεί στην Ελλάδα από την εταιρεία Αudio Visual τον ερχόμενο Οκτώβριο.
