Τα ζωηρά χειροκροτήματα και οι ιαχές ενθουσιασμού που εισέπραξαν οι ηθοποιοί της Schaubuehne και ο σκηνοθέτης Τόμας Οστερμάγερ στην πρεμιέρα της περασμένης Παρασκευής στο κατάμεστο Θέατρο της Επιδαύρου ήρθαν ως επιβράβευση μιας σοβαρής προσπάθειας δυόμισι και πλέον ωρών. Ο πολυαναμενόμενος σαιξπηρικός «Οθέλλος» με τη ματιά του «τρομερού παιδιού»της βερολινέζικης σκηνής ήταν μια εμπειρία την οποία κατά γενική ομολογία άξιζε να ζήσει κανείς, ανεξαρτήτως αν και σε ποιον βαθμό τον ικανοποίησε το αποτέλεσμα: η σύγχρονη ματιά του Οστερμάγερ δεν στάθηκε απλώς στην εικόνα (τα σκηνικά του Γιαν Πάπελμπαουμ και τα κοστούμια της Νίνα Βέτσελ ) αλλά προχώρησε σε ουσιαστική δουλειά με τους χαρακτήρες, δυνατές σκηνές, τόλμη στηριγμένη σε γερές βάσεις και ταυτόχρονα συνέπεια στο πνεύμα του ελισαβετιανού συγγραφέα. Αλλωστε ο «Οθέλλος» θα παρουσιαστεί από τον προσεχή Οκτώβριο στο (κλειστό) θέατρο της Schaubuehne στο Βερολίνο και προφανώς ο Οστερμάγερ εργάστηκε έχοντας στον νου του, σε μεγάλο βαθμό, και αυτό το ανέβασμα…
Η παράσταση ξεκίνησε γύρω στις 21.15 με τους πρωταγωνιστές – τον Σεμπάστιαν Νακάγεφ στον ρόλο του τίτλου, τον Στέφαν Στερν ως Ιάγο, την Εύα Μέκμπαχ ως Δεισδαιμόνα και την υπόλοιπη διανομή- να παίρνουν τις θέσεις τους στις καρέκλες που είχαν τοποθετηθεί περιμετρικά στην παραλληλόγραμμη επιφάνεια-πισίνα η οποία δέσποζε στο μέσον της ορχήστρας, γεμάτη με ένα αδιευκρίνιστο μαύρο υγρό (πετρέλαιο; αντικατοπτρισμός του χρώματος του ήρωα; μολυσμένο από ρύπανση νερό;).
Ο Οθέλλος, λευκός στην επιδερμίδα, σηκώνεται και βγάζει τα ρούχα του υπό τους δυναμικούς ήχους της μουσικής του Νιλς Οστεντορφ. Εντελώς γυμνός στέκεται στη μέση του σκηνικού χώρου. Εκεί τον πλησιάζει η Δεισδαιμόνα η οποία συμβολικά βάφει το πρόσωπό του μαύρο. Λίγο αργότερα οι δυο τους εξαφανίζονται κάτω από ένα λευκό σεντόνι-σύμβολο του κρυφού γάμου τους. Ωστόσο σε όλη την υπόλοιπη παράσταση ο Οθέλλος θα εμφανίζεται λευκός- ντυμένος με ναυτική στολή, όπως και ο Ιάγος και ο Κάσσιος- παρ΄ ότι οι αναφορές των υπολοίπων στον «Μαύρο» θα είναι διαρκείς δημιουργώντας ένα ενδιαφέρον κοντράστ και ταυτόχρονα τονίζοντας την επιθυμία του σκηνοθέτη για ένα σύγχρονο σχόλιο κατά του ρατσισμού και του κοινωνικού αποκλεισμού.
Η ανταγωνιστικότητα και η φιλοδοξία, η ζήλια, η παράνοια του έρωτα και της σεξουαλικότητας θα περάσουν μέσα από ένα σύγχρονο πλέγμα σε ολόκληρη τη διάρκεια της παράστασης, ως τη στιγμή τού επί σκηνής φόνου (με πνιγμό) της Δεισδαιμόνας και την αυτοκτονία του Οθέλλου με την πλάτη στο κοινό. Τα close-up στους ηθοποιούς μέσω κάμερας από τη βίντεο εγκατάσταση, έτσι ώστε οι θεατές να μπορούν να τους βλέπουν όπου και αν κάθονται, ήταν ένα ακόμη άξιο αναφοράς στοιχείο της παράστασης.
ΤΡΕΙΣ ΗΘΟΠΟΙΟΙ ΕΙΔΑΝ ΤΗΝ ΠΑΡΑΣΤΑΣΗ ΚΑΙ ΤΗ ΣΧΟΛΙΑΖΟΥΝ
ΓΙΑΝΝΗΣΜΠΕΖΟΣ
«Ο σκηνοθέτης σεβάστηκε τον Σαίξπηρ»
«Μια πραγματικά πολύ καλή παράσταση. Ο Οστερμάγερ σεβάστηκε το έργο- με την έννοια ότι σεβάστηκε τον πυρήνα του έργου και είχε πάρα πολύ καλούς ηθοποιούς στη διάθεσή του, που έπαιζαν χωρίς το βάρος της Επιδαύρου. Επίσης θα πρέπει να πω ότι η παράσταση είχε και την έννοια του παιχνιδιού. Και αυτό το ξεχνάμε συχνά στο θέατρο. Είναι παιχνίδι. Γι΄ αυτό και λέμε “παίζουμε”. Ετσι άλλωστε μπαίνει και ο θεατής στο κόλπο. Απέδειξε ότι ο οργανισμός που στήριξε την παράσταση, εκτός από μεγάλο παρελθόν και παρόν, θα έχει και μέλλον».
ΜΗΝΑΣΧΑΤΖΗΣΑΒΒΑΣ
«Αυτός ήταν ο πραγματικός Οθέλλος»
«Ο Οστερμάγερ είναι σκηνοθέτης με άποψη, που δεν έχει πέσει στην παγίδα της μόδας τού “κάνω παλαβά πράγματα”. Ισως κάποιοι περίμεναν να δουν μεγαλύτερη αποδόμηση του έργου. Μα είδαν μια πιο συγκρατημένη παράσταση. Σύγχρονη όμως και ταυτόχρονα ολοκληρωμένη. Για μια ακόμη φορά κατάλαβα το μεγαλείο του Σαίξπηρ. Ολες οι παραστάσεις του Οστερμάγερ είναι εξαιρετικές. Θυμάμαι ότι με είχε συγκλονίσει το “Ονειρο καλοκαιρινής νύχτας” που είχε δεχθεί αρνητική κριτική για τις παρεμβάσεις του. Τώρα, ο Οστερμάγερ έβγαλε αυτό που ο Οθέλλος ήταν».
ΝΙΚΗΤΑΣΤΣΑΚΙΡΟΓΛΟΥ
«Ο ρεαλισμός δεν απογείωσε το έργο»
«Δεν έμεινα ικανοποιημένος. Πιστεύω ότι η περυσινή παράσταση των Αγγλων στο “Χειμωνιάτικο παραμύθι” είχε πολύ περισσότερο ενδιαφέρον. Πιστεύω ότι υπήρξε ένας ρεαλισμός που προσγείωσε το έργο. Δεν το απογείωσε. Στο κλασικό θέατρο είναι απαραίτητο να κρατιέται ο μύθος. Εδώ δεν υπήρχε η μυθολογία. Ελάχιστες ήταν οι σκηνές στις οποίες είδα αυτή την υπέρβαση που μας εγκαλεί το κλασικό θέατρο. Η αφηγηματικότητα του σκηνοθέτη στέρησε τη δυναμική που έχουν το έργο και ο Σαίξπηρ- ο κατ΄ εξοχήν δυναμικός συγγραφέας».
