H απομάκρυνση του κινδύνου να εξελιχθεί η κρίση χρέους της Ελλάδας σε μια νέα χρηματοπιστωτική κρίση της Ευρώπης με μοιραίες συνέπειες για τις ευάλωτες ακόμη ευρωπαϊκές τράπεζες και για την εύθραυστη ανάκαμψη των ευρωπαϊκών οικονομιών σταθεροποίησε τις αγορές ομολόγων, τα χρηματιστήρια και το ευρώ. Στη σταθεροποίηση αυτή συνέβαλε και η απόφαση της κεντρικής τράπεζας των ΗΠΑ (Fed) να διατηρήσει τα αμερικανικά επιτόκια σε μηδενικά επίπεδα για παρατεταμένη χρονική περίοδο.
Η υποβάθμιση κυρίως των κρατικών ομολόγων της Ελλάδας στην κατηγορία «junk» (σκουπίδια), που οδήγησε σε «κραχ» την ελληνική χρηματοπιστωτική αγορά, πυροδότησε την πανικόβλητη φυγή των κεφαλαίων από τα ομόλογα και τις μετοχές και έριξε το ευρώ έναντι του δολαρίου στα χαμηλότερα επίπεδα σχεδόν ενός έτους, στα 1,31 δολάρια. Την Πέμπτη όμως το ενιαίο νόμισμα κατάφερε να σταθεροποιηθεί γύρω στα 1,33 δολάρια, ενώ τα ευρωπαϊκά χρηματιστήρια και η Γουόλ Στριτ επέστρεψαν στα κέρδη.
Υπερχρεωμένες χώρες
Η κερδοσκοπική δραστηριότητα η οποία είχε αρχίσει να διαχέεται από τις ελληνικές αγορές στις αγορές ομολόγων των άλλων υπερχρεωμένων χωρών του ευρωπαϊκού Νότου μετά την υποβάθμιση της πιστοληπτικής ικανότητας της χώρας μας, της Πορτογαλίας και της Ισπανίας ήταν η αφορμή να χτυπήσει το καμπανάκι του κινδύνου. Παρ΄ όλα αυτά το γεγονός ότι η γερμανίδα καγκελάριος κυρία Ανγκελα Μέρκελ δήλωσε, ακόμη και στο και παρά πέντε, ότι αναζητεί το ταχύτερο δυνατόν νομοθετική έγκριση για τη συνεισφορά της Γερμανίας στο οικονομικό πακέτο διάσωσης της χώρας μας, υποδηλώνει το πόσο δύσκολο είναι για την Ευρώπη να διαχειριστεί μια σοβαρή κρίση στο μέλλον.
Η κυρία Μέρκελ ήλπιζε ότι θα γλίτωνε από την ανάγκη να λάβει την ιδιαίτερα αντιδημοφιλή στους γερμανούς ψηφοφόρους απόφαση για τη χορήγηση της οικονομικής βοήθειας στη χώρα μας πριν από τις τοπικές εκλογές της 9ης Μαΐου στη Ρηνανία-Βεφσταλία. Αλλά η ειρωνεία είναι ότι οι δύστροπες αγορές και ο Standard & Ρoor΄s την εξανάγκασαν να επέμβει μόλις μία εβδομάδα πριν από τις εκλογές-«κλειδί» στο πιο πολυάνθρωπο κρατίδιο της Γερμανίας. Ούτως ή άλλως ωστόσο ποτέ δεν υπήρξε πολιτική όρεξη για την οικονομική διάσωση της Ελλάδας. Και το χειρότερο είναι ότι τελικά παραβίασε τον χρυσό κανόνα που ορίζει ότι η αντίδραση σε μια κρίση πρέπει να γίνει όσο το δυνατόν συντομότερα και όσο το δυνατόν με ισχυρότερα μέσα, δίνοντας το πράσινο φως στα hedge funds και στους άλλους θεσμικούς επενδυτές και κερδοσκοπικά κεφάλαια να σορτάρουν ομόλογα και ευρώ.
Η διστακτικότητα και η αναποφασιστικότητα της κυρίας Μέρκελ ήταν ανάλογη της προηγούμενης κυβέρνηση των ΗΠΑ, του Τζορτζ Μπους, που φοβούμενη την οργή των πολιτών επειδή θα έδινε χρήματα των φορολογουμένων άφησε να χρεοκοπήσει η Lehman Βrothers, με μοιραίες συνέπειες για το παγκόσμιο τραπεζικό σύστημα και για την παγκόσμια οικονομία. Διότι τελικά χρειάστηκε να συντονιστούν οι κυβερνήσεις σε Δύση και Ανατολή και να δρομολογήσουν δημοσιονομικά πακέτα ύψους εκατοντάδων δισεκατομμυρίων δολαρίων και οι κεντρικές τράπεζες σχεδόν να μηδενίσουν το κόστος δανεισμού ώστε να αποτρέψουν τη θυελλώδη χρηματοπιστωτική κρίση από το να οδηγήσει σε ένα νέο «κραχ» τύπου 1929.
Η αποσόβηση του κινδύνου
Αλλά οι πολιτικοί και οικονομικοί ιθύνοντες αποσόβησαν τον κίνδυνο αυτόν σε βάρος του χρέους, το οποίο σε πολλές χώρες ανά τον κόσμο εκτοξεύτηκε σε επίπεδα άγνωστα για αιώνες σε περιόδους ειρήνης. Τεράστιες είναι οι δημοσιονομικές δαπάνες που έχουν εκπονήσει ο πρόεδρος των ΗΠΑ Μπαράκ Ομπάμα και οι κυβερνήσεις σε Δύση και Ανατολή και ιστορική είναι η επέκταση της προσφοράς χρήματος από τις κεντρικές τράπεζες. Αλλά οι αγορές ασκούν σκληρές πιέσεις ώστε να τους εξαναγκάσουν να προχωρήσουν στην ανάληψη επώδυνων μέτρων. Διαφορετικά θα υπάρξει ραγδαία αύξηση στο κόστος εξυπηρέτησης του καλπάζοντος χρέους με αποτέλεσμα οιαδήποτε αύξηση φόρων ή μείωση δαπανών να πρέπει να γίνει επαχθέστερη προκειμένου να αντισταθμιστούν τα πρόσθετα αυτά έξοδα. Επισημαίνεται ότι ο πρόεδρος της Ομοσπονδιακής Τράπεζας των ΗΠΑ (Fed) Μπεν Μπερνάνκι έχει προειδοποιήσει τον Λευκό Οίκο ότι θα πρέπει να αρχίσει να δαμάζει τα καλπάζοντα ελλείμματα, διότι οι συνεχείς αναβολές θα δυσχεράνουν ακόμη περισσότερο το δύσκολο αυτό έργο.
Από την άλλη ωστόσο τα αμερικανικά κρατικά ομόλογα, όπως και τα γερμανικά, λόγω της υπόστασής τους ως «λιμάνια ασφαλούς καταφυγίου» προσελκύουν τα επενδυτικά κεφάλαια. Ωστόσο οι οικονομολόγοι προειδοποιούν ότι οι επενδυτές θα πρέπει να ανησυχούν για ενδεχόμενες ομοιότητες με το 1994, όταν η απρόσμενη αύξηση- μια αύξηση η οποία αποδείχθηκε η πρώτη από πολλές που ακολούθησαν- των αμερικανικών επιτοκίων από τη Fed πυροδότησε την άτακτη φυγή των κεφαλαίων από την αγορά των ομολόγων. Τότε οι αποδόσεις των ομολόγων του αμερικανικού Δημοσίου εκτινάχθηκαν στα ύψη. Η απόδοση των διετούς διάρκειας κρατικών ομολόγων από τα χαμηλά του 4% είχε εκτιναχθεί στο 7,7% στα τέλη του έτους και το άλμα αυτό απείλησε τα προγράμματα δαπανών τής τότε κυβέρνησης Μπιλ Κλίντον. Πάντως για την ώρα δεν υπάρχει τέτοιος κίνδυνος. Τα αμερικανικά επιτόκια θα παραμείνουν σε μηδενικά επίπεδα για παρατεταμένη χρονική περίοδο.
