Η δραματική επιδείνωση των δημοσίων οικονομικών φέρνει άμεσα και εξίσου θεαματικά αποτελέσματα στο επίπεδο της καταναλωτικής συμπεριφοράς, εξαιτίας του πρωταγωνιστικού ρόλου του κράτους σε μια οικονομία που δεν έχει ισχυρό ιδιωτικό τομέα και παραγωγική βάση.
Η προσεχής περίοδος θα είναι δύσκολη για πολύ μεγάλο τμήμα του πληθυσμού που καλείται να αντέξει στη διπλή πίεση χαμηλών αμοιβών και υψηλού κόστους διαβίωσης. Είναι αυτονόητο, ότι οι συνέπειες δεν θα είναι ίδιες για όλους και για ορισμένα στρώματα του πληθυσμού. Εντούτοις, τα νέα δεδομένα θα επηρεάσουν βαθύτατα την κατανάλωση και τον τρόπο ζωής των περισσοτέρων ατόμων που οι οικονομικοί πόροι τους εντοπίζονται αποκλειστικά στην εργασία τους.
Ταυτόχρονα, έρευνες και δεδομένα από την αγορά δείχνουν ότι το μοντέλο κατανάλωσης που προϋπέθετε την υπερχρέωση των ατόμων και εκφράστηκε με γραφικότητες, όπως τα «διακοποδάνεια» και τα «εορτοδάνεια», έφτασε στο τέλος του. Τα τελευταία χρόνια η κατανάλωση τροφοδοτήθηκε σε διεθνές επίπεδο από τη φούσκα της πιστωτικής επέκτασης.
Αξίζει να σημειωθεί, τέλος, ότι η καταναλωτική συμπεριφορά δεν επηρεάζεται μόνο από τα αντικειμενικά οικονομικά μεγέθη. Ο ψυχολογικός παράγοντας διαδραματίζει σημαντικό ρόλο και σήμερα επικρατούν αβεβαιότητα για το μέλλον και πολύ αρνητικές προσδοκίες. Είμαστε εγκλωβισμένοι σε μια ιστορικών διαστάσεων κρίση, αλλά δεν διακρίνουμε τη διέξοδο. Η τελευταία δεν μπορεί να βρεθεί χωρίς κίνητρα και ευκαιρίες για εργασία, επενδύσεις, και ενεργοποίηση των δημιουργικών δυνάμεων που συνεχίζουν να υπάρχουν στη χώρα, αλλά είναι ξεχασμένες μέσα στη γενικευμένη παρακμή.
* Ο κ. Γ. Μπάλτας είναι καθηγητής του Οικονομικού Πανεπιστημίου Αθηνών.
