Τo «πόθεν έσχες» – Τεκμήρια κτήσης

Πώς θα προσδιορίσετε το εισόδημα με τα τεκμήρια κτήσης περιουσιακών στοιχείων
Το «πόθεν έσχες» συνιστούν τα χρηματικά ποσά που έχουν καταβληθεί από τον φορολογούμενο, τη σύζυγο ή τα προστατευόμενα μέλη για την αγορά ορισμένων περιουσιακών στοιχείων τα οποία ορίζονται ρητά στον φορολογικό νόμο. Με τη συμπλήρωση των ενδείξεων της περίπτωσης 2 του πίνακα 5 του εντύπου της φορολογικής δήλωσης θα γίνει ο προσδιορισμός του εισοδήματος με βάση τα τεκμήρια κτήσης. Αγορά αυτοκινήτων, δίτροχων και τρίτροχων οχημάτων
Ενδείξεις 719-720
Οποιος αγόρασε το 2009 αυτοκίνητο ή μοτοσικλέτα οφείλει να γράψει στη δήλωση που θα υποβάλει τη δαπάνη που κατέβαλε για την αγορά τους, η οποία αθροιστικά με τις τυχόν άλλες δαπάνες που αποτελούν τεκμήριο θα διαμορφώσει το ύψος του τεκμαρτού εισοδήματός του.

Τα περιουσιακά αυτά στοιχεία θα δηλωθούν από τον φορολογούμενο ανεξάρτητα από το ποσόν που κατέβαλε για την αγορά τους.

Τεκμήριο αποτελεί και η χρηματοδοτική μίσθωση των παραπάνω στοιχείων, δηλαδή του αυτοκινήτου κτλ.

Δεν υπάγεται στο «πόθεν έσχες» η δαπάνη αγοράς ενός από τα παραπάνω περιουσιακά στοιχεία εφόσον αυτά αποτελούν άμεσο αντικειμενικό της εμπορικής δραστηριότητας του φορολογουμένου. Ετσι, για επιχείρηση αγοραπωλησίας αυτοκινήτων δεν υπάρχει υποχρέωση να δηλωθούν τα χρηματικά ποσά που ο επιχειρηματίας κατέβαλε για την αγορά αυτοκινήτων τα οποία προτίθεται να μεταπωλήσει. Αντιθέτως θα υπαχθεί στο «πόθεν έσχες» η δαπάνη αγοράς αυτοκινήτου δημόσιας χρήσης ή ιδιωτικής χρήσης το οποίο θα χρησιμοποιηθεί για τη μεταφορά προϊόντων της επιχείρησης.

Αγορά ή χρηματοδοτική μίσθωση πλοίων αναψυχής κτλ.
Ενδείξεις 721-722
Οποιος αγόρασε το 2009 ή έχει συνάψει χρηματοδοτική μίσθωση πλοίων αναψυχής, σκαφών αναψυχής ή αεροσκαφών θα συμπληρώσει τις ενδείξεις 721-722.

Κινητά πράγματα μεγάλης αξίας Ενδείξεις 723-724
Ακόμη, αν κάποιος αγόρασε το 2009 αντικείμενα μεγάλης αξίας, δηλαδή αξίας άνω των 5.000 ευρώ, έχει υποχρέωση να δηλώσει τη δαπάνη αγοράς τους. Ετσι, αν αγόρασε πίνακα αξίας 6.000 ευρώ, το ποσό αυτό θα πρέπει να δηλωθεί από τον φορολογούμενο. Αν η αξία κάθε πράγματος είναι μικρότερη από το ποσόν αυτό, τα αντικείμενα όμως που αγοράστηκαν αποτελούν κατά τις συναλλαγές ενιαίο σύνολο, τότε για τον υπολογισμό της αξίας λαμβάνεται η αξία όλων αυτών των πραγμάτων. Αν, π.χ., αγοράστηκε μια τραπεζαρία και εκδόθηκε φορολογικό στοιχείο για κάθε καρέκλα και το τραπέζι, θα ληφθεί υπόψη η συνολική αξία τους εφόσον υπερβαίνει τα 5.000 ευρώ.

Δαπάνη αγοράς ακινήτων Ενδείξεις 735-736
Οσοι το 2009 αγόρασαν ακίνητα θα βρεθούν σε πολύ δύσκολη θέση, καθώς το τεκμήριο αυτό δεν αστειεύεται. Ας δούμε λοιπόν πώς λειτουργεί αυτό το τεκμήριο και τι θα πρέπει να προσέξουν οι φορολογούμενοι. Σύμφωνα με ό,τι έχει δεχθεί η διοίκηση με ερμηνευτικές διαταγές που κατά καιρούς έχει εκδώσει, για το τεκμήριο αυτό ισχύουν τα εξής:

Στην αγορά ακινήτων ως ποσό τεκμαρτής δαπάνης λαμβάνεται η αξία του ακινήτου, η οποία προσδιορίζεται με βάση το αντικειμενικό σύστημα, όπου αυτό ισχύει, εκτός αν στο πωλητήριο συμβόλαιο αναγράφεται μεγαλύτερο τίμημα, οπότε ως τεκμαρτή δαπάνη λαμβάνεται αυτό.

Τέτοια περίπτωση συντρέχει στις περιπτώσεις όπου το ακίνητο αγοράζεται με δάνειο το ποσό του οποίου είναι μεγαλύτερο της αντικειμενικής αξίας. Οταν αγοράζεται ακίνητο (οικόπεδο ή οικοδομή) το οποίο βρίσκεται εκτός αντικειμενικού συστήματος, ως τεκμαρτή δαπάνη λαμβάνεται το τίμημα που αναγράφεται στο συμβόλαιο, στο οποίο προστίθεται και η τυχόν διαφορά μεταξύ αυτού και της αγοραίας αξίας του ακινήτου όπως αυτή θα προσδιοριστεί από τη φορολογική αρχή.

Κρίσιμος χρόνος για να υπολογιστεί το ποσόν της τεκμαρτής δαπάνης είναι ο χρόνος σύνταξης του συμβολαίου μεταβίβασης του ακινήτου. Αυτό με την προϋπόθεση ότι κατά τη σύνταξη του συμβολαίου έχει καταβληθεί ολόκληρο το τίμημα.

Αν στο συμβόλαιο μεταβίβασης αναγράφεται ότι η εξόφληση του τιμήματος θα γίνει με δόσεις σε περισσότερα του ενός έτη, το ποσό της δαπάνης θα κατανέμεται σε περισσότερα χρόνια ανάλογα με το ποσό που εξοφλείται, με την προϋπόθεση ότι στο συμβόλαιο μεταβίβασης αναφέρονται ρητώς οι χρόνοι των δόσεων οι οποίες θα καλύπτονται με ισόποσα γραμμάτια ή συναλλαγματικές που εισπράττονται από τον πωλητή μέσω τραπέζης.

Ανέγερση οικοδομών ή κατασκευή δεξαμενών κολύμβησης Ενδείξεις 737-738
Οσοι το 2009 ανήγειραν οικοδομές ή κατασκεύασαν δεξαμενές κολύμβησης θα συμπληρώσουν τις ενδείξεις 737-738.

Στις περιπτώσεις ανέγερσης οικοδομής είτε με αυτεπιστασία είτε με ανάθεση σε εργολάβο ως αξία αυτής λαμβάνεται το ποσό της δαπάνης που δηλώνεται από τον ιδιοκτήτη-φορολογούμενο. Αυτή η δαπάνη αποτελεί την τεκμαρτή δαπάνη, η οποία υπάγεται στον έλεγχο του «πόθεν έσχες». Η αξία του κόστους κατασκευής, όμως, όπως δηλώνεται από τον ιδιοκτήτη, δεν μπορεί να είναι μικρότερη της αντικειμενικής αξίας στις περιοχές όπου αυτό ισχύει με αφαίρεση της αξίας του οικοπέδου, η οποία θα υπολογισθεί και αυτή με το ίδιο σύστημα.

Ο προσδιορισμός της αξίας της ανεγειρόμενης οικοδομής με τον πιο πάνω τρόπο θα εφαρμοσθεί μόνο στις περιπτώσεις όπου η άδεια της οικοδομής έχει εκδοθεί πριν από τις 31.12.1994. Αν όμως η άδεια της οικοδομής έχει εκδοθεί μετά την ημερομηνία αυτή, η δαπάνη ανέγερσης της οικοδομής η οποία θα ληφθεί υπόψη ως τεκμήριο θα υπολογισθεί με βάση το «ελάχιστο κόστος» κατασκευής όπως αυτό προσδιορίζεται με τη διάταξη του άρθρου 35 Ν. 2238/94.

Ως ελάχιστο κόστος κατασκευής νοείται, σύμφωνα με τη διάταξη αυτή, το καθαρό κατασκευαστικό κόστος, στο οποίο περιλαμβάνεται η αξία αγοράς των υλικών με τον ΦΠΑ όταν αυτός δεν εκπίπτει και η αμοιβή εργασίας η οποία προσφέρεται απευθείας ή μέσω εργολάβου. Δεν περιλαμβάνονται στο κόστος αυτό η αμοιβή του μηχανικού, οι ασφαλιστικές εισφορές και οι δαπάνες προς δημόσιες υπηρεσίες.

Στην περίπτωση όπου περισσότεροι από κοινού ανεγείρουν οικοδομή, σε καθέναν αναλογεί τεκμαρτή δαπάνη ίση με το ποσοστό συμμετοχής του. Εξάλλου στην περίπτωση όπου ανεγείρεται οικοδομή σε οικόπεδο στο οποίο άλλος είναι ψιλός κύριος και άλλος επικαρπωτής, τότε η δαπάνη επιμερίζεται στους δύο κατά τα ποσοστά που προβλέπονται από τη φορολογία κληρονομιών.

Εξαίρεση της πρώτης κατοικίας από το «πόθεν έσχες»
Από το τεκμήριο αγοράς ακινήτων ή ανέγερσης οικοδομών εξαιρείται η δαπάνη για αγορά ή ανέγερση πρώτης κατοικίας, εφόσον το εμβαδόν δεν υπερβαίνει τα 120 τ.μ. Ετσι, σύμφωνα με ό,τι έχει γίνει δεκτό:

– Αν η πρώτη κατοικία έχει εμβαδόν πάνω από 120 τ.μ., πρέπει να δικαιολογηθεί μόνο το ποσό της αγοράς ή το κόστος κατασκευής που αναλογεί στο εμβαδόν πάνω από 120 τ.μ.

Στο εμβαδόν των 120 τ.μ. υπολογίζεται και το εμβαδόν της αποθήκης και των άλλων βοηθητικών χώρων. Αντίθετα, δεν λαμβάνεται υπόψη το εμβαδόν των εξωστών ή των μπαλκονιών ή το ποσοστό που αναλογεί στη συγκεκριμένη ιδιοκτησία για τους κοινόχρηστους χώρους.

Σε περίπτωση αγοράς οικοπέδου για ανέγερση σε αυτό πρώτης κατοικίας για το κόστος κατα σκευής που αναλογεί στα 120 τ.μ. θα λειτουργήσει η εξαίρεση, η δαπάνη όμως αγοράς του οικοπέδου δεν εξαιρείται από το τεκμήριο αλλά θα υπαχθεί στον έλεγχο του «πόθεν έσχες». Διαφορετικά έχουν τα πράγματα όταν αγοράζεται οικόπεδο με οικία που αποτελεί πρώτη κατοικία του φορολογουμένου, της οποίας η επιφάνεια δεν υπερβαίνει τα 120 τ.μ.

Σε αυτή την περίπτωση δεν θα δικαιολογηθεί η δαπάνη που αναλογεί στην οικία και στο τμήμα του οικοπέδου που καλύπτεται από την οικοδομή, ενώ ως τεκμαρτή δαπάνη θα ληφθεί μόνο η αξία του οικοπέδου που αντιστοιχεί στο ποσοστό της μη καλυπτόμενης επιφάνειας.

Εξάλλου έχει γίνει δεκτό ότι, αν υπάρχει πρώτη κατοικία και αυτή κατεδαφισθεί και στη θέση της ανεγερθεί νέα, τότε αν αυτή είναι ως 120 τ.μ. η δαπάνη ανέγερσής της εξαιρείται του τεκμηρίου, ενώ αν είναι πάνω από 120 τ.μ. ως τεκμήριο θα ληφθεί το κόστος ανέγερσης που αναλογεί στα τ.μ. πάνω από τα 120.

Τα παραπάνω ισχύουν και σε περίπτωση αγοράς πρώτης κατοικίας από επικαρπωτή. Αντίθετα για τον ψιλό κύριο αποτελεί τεκμήριο απόκτησης περιουσιακών στοιχείων και υπάγεται στον έλεγχο του «πόθεν έσχες».

Δεν θεωρείται ότι αποκτάται πρώτη κατοικία αν ο σύζυγος, η σύζυγος ή τα παιδιά τα οποία τους βαρύνουν έχουν δικαίωμα πλήρους κυριότητας ή ισόβιας επικαρπίας ή οίκησης εξ ολοκλήρου ή επί ιδανικού μεριδίου σε άλλη οικία ή οικίες εφόσον το άθροισμα της συνολικής επιφανείας που τους αναλογεί υπερβαίνει τα 70 τ.μ. Η επιφάνεια αυτή προσαυξάνεται κατά 20 τ.μ. για τα δύο πρώτα παιδιά και κατά 25 τ.μ. για το τρίτο και για κάθε παιδί μετά το τρίτο.

Δωρεές, χορηγίες, γονικές παροχές
Ενδείξεις 725-726
Οσοι το 2009 έκαναν για οποιονδήποτε λόγο δωρεά, χορηγία ή γονική παροχή χρηματικού ποσού άνω των 300 ευρώ θα πρέπει να δικαιολογήσουν τη δαπάνη αυτή. Για να υπαχθεί ο φορολογούμενος στο τεκμήριο αυτό αρκεί η ετήσια συνολική δαπάνη για δωρεά ή χορηγία να υπερβαίνει τα 300 ευρώ, ανεξαρτήτως αν η δωρεά του χρηματικού ποσού έγινε στο ίδιο ή σε διαφορετικά πρόσωπα.

Ετσι αν, π.χ., φορολογούμενος έκανε το 2009 δωρεά 200 ευρώ σε αθλητικό σωματείο και δωρεά 150 ευρώ σε ιερό ναό, θα υπαχθεί στο «πόθεν έσχες» διότι οι δύο δωρεές λαμβάνονται αθροιστικά. Το όριο των 300 ευρώ ισχύει για κάθε σύζυγο χωριστά. Ετσι, αν ο σύζυγος έκανε δωρεά 250 ευρώ σε αθλητικό σωματείο και η σύζυγος 300 ευρώ σε ιερό ναό, κανένας από τους συζύγους δεν θα υπαχθεί στο τεκμήριο.

Από το τεκμήριο των δωρεών εξαιρούνται οι δωρεές που έγιναν στο Δημόσιο, στους δήμους, στις κοινότητες και στα ανώτατα εκπαιδευτικά ιδρύματα.

Δόσεις δανείων Ενδείξεις 727-728
Στο «πόθεν έσχες» θα υπαχθούν ακόμη όσοι το 2009 κατέβαλαν τοκοχρεολυτική δόση για δάνειο που πήραν από οποιονδήποτε πιστωτικό οργανισμό ή τρίτον. Η τοκοχρεολυτική δόση μαζί με τους τόκους υπερημερίας που τυχόν έχουν καταβληθεί αποτελεί τεκμαρτή δαπάνη η οποία προσδιορίζει το ύψος του φορολογητέου εισοδήματος. Αν η τοκοχρεολυτική δόση αφορά στεγαστικό δάνειο για την αγορά πρώτης κατοικίας επιφανείας ως 120 τ.μ. δεν λαμβάνεται υπόψη ως τεκμήριο. Στην περίπτωση αυτή ως τεκμήριο θα ληφθούν μόνο οι τόκοι του δανείου και όχι το ποσό που καταβλήθηκε για την εξόφληση του κεφαλαίου. Αν η πρώτη κατοικία έχει επιφάνεια άνω των 120 τ.μ., ως τεκμαρτή δαπάνη θα ληφθεί ολόκληρη η τοκοχρεολυτική δόση για το μέρος του δανείου που αναλογεί στην επιφάνεια άνω των 120 τ.μ., ενώ για το εμβαδόν ως τα 120 τ.μ. ως τεκμαρτή δαπάνη θα ληφθεί μόνο το ποσό των τόκων.

Το ποσό της ετήσιας δόσης που καταβλήθηκε για τις περιπτώσεις αυτές προσδιορίζει το ύψος του εισοδήματος, δεν συναθροίζεται όμως με τα άλλα τεκμήρια διαβίωσης, όπως με την τεκμαρτή δαπάνη των αυτοκινήτων, των σκαφών αναψυχής κτλ. Αντίθετα συνυπολογίζεται με οποιοδήποτε άλλο τεκμήριο αγοράς.