Το θέατρο στα χρόνια της ψυχανάλυσης. Πόσα εργόχειρα με βελονάκι μπορεί να πλέξει μια γυναίκα για να κρατήσει μακριά τους δαίμονές της; Υπάρχει άνθρωπος χωρίς φοβίες; Πού και πότε συμβαίνουν συνήθως οι κρίσεις πανικού; Πόσο επικίνδυνο «στέκι» είναι το chatroom για μια παρέα εφήβων; Η κατάθλιψη χτυπά μόνο τους κακούς μαθητές ή και τους απουσιολόγους; Και τελικά, πόσο επιρρεπής είσαι στην άβυσσο του Αμλετ όταν διαβάσεις τον διασημότερο μονόλογό του από την (καλή) μετάφραση του Γιώργου Χειμωνά; Τρεις παραστάσεις που αρχίζουν και μία που επανέρχεται δριμύτερη μετά το Πάσχα φιλοδοξούν να λειτουργήσουν σαν καθρέφτης των πιο απόκρυφων φόβων μας. Ανασφάλειες, χαμένα όνειρα, θλιβεροί απολογισμοί ζωής και ο αιώνιος τρόμος του θανάτου ζωντανεύουν επί σκηνής και τρέφονται από τους προβολείς για να ξορκίσουν το σκοτάδι.
Η φράση «Das Leben ist kein Wunschkonzert» στα γερμανικά σημαίνει «Η ζωή δεν είναι εκπομπή παραγγελιών ή επιθυμιών» ή, πιο ελεύθερα, «Η ζωή δεν είναι παραγγελία κανενός». Απρόθυμος να αφήσει την ερμηνεία του έργου στο έλεος της ιδιοτροπίας των κριτικών, ο γερμανός θεατρικός συγγραφέας Φραντς Ξαβιέρ Κρετζ έγραψε εν έτει 1971 για το «Wunschkonzert» τη μεγαλύτερη εισαγωγή που είχε γράψει ποτέ για δημιουργία του. Δημιουργώντας μια παντομίμα μοναξιάς χωρίς ηχηρό ούτε και αίσιο τέλος, παρακολουθεί σε πραγματικό χρόνο μία ώρα από τη ζωή της Φροϊλάιν Ρας, την οποία υποδύεται η ηθοποιός Δέσποινα Κούρτη. Τη σκηνοθεσία υπογράφει η Ζωή Χατζηαντωνίου, δημιουργός με θητεία και στο χοροθέατρο, στοιχείο που βοηθά πολύ στην ενορχήστρωση της σιωπής. Η ηρωίδα αλλάζει ρούχα, πλένει τα πιάτα, ακούει ραδιόφωνο, τρώει βραδινό, επιλέγει τα ρούχα της επόμενης ημέρας, παίρνει ένα χάπι για την αϋπνία, μετά ένα δεύτερο… Αυτή η τελετουργική ρουτίνα είναι που τη σώζει κάθε βράδυ από την αυτοκτονία. Το σκηνικό-σπιτι κό σε κάνει να νιώθεις αφόρητα οικεία, σαν να έχεις μόλις ξεφυλλίσει τον νέο κατάλογο του Ιkea, μέσα στον οποίο όλα μοιάζουν να είναι υπό (στυλιστικό) έλεγχο.
Στον αντίποδα της απομόνωσης της ηρωίδας του «Wunschkonzert» βρίσκονται οι πρωταγωνιστές της παράστασης «Εύθραυστο», οι οποίοι στήνουν το δικό τους ιδιόρρυθμο group therapy: σε ένα τραπέζι μήκους οκτώμισι μέτρων έξι ηθοποιοί κάθονται σε διάσπαρτες θέσεις περιμένοντας τους θεατές να καθήσουν ανάμεσά τους για να αρχίσουν τον απολογισμό τους. Τη σκηνοθεσία υπογράφει η Γεωργία Μαυραγάνη, η οποία ειδικεύεται στο divised theater και όταν δεν ασχολείται με τα αδιέξοδα της ανθρώπινης ψυχής εμπνέεται από τον ενθουσιασμό των λιλιπούτειων μαθητών της- εργάζεται ως δασκάλα σε δημοτικό σχολείο. Εγχειρίδια ευτυχίας επισκιάζονται από τη ματαιότητα που μας πετάει στα μούτρα ο Αμλετ, κορίτσια που κλαίνε κάθε βράδυ και μετά κοιμούνται μόνα, ο έρωτας που χορογραφείται σαν αθώο μπλουζ σε πάρτι της πέμπτης δημοτικού και ο θάνατος που μοιάζει με την πιο λαμπερή στιγμή στο θέατρο της ζωής σου. Κομψότατο interactive από ηθοποιούς που σέβονται και δεν σε τραβολογούν και σου φωνάζουν ελλείψει φαντασίας, όπως τόσο συχνά συμβαίνει.
Αφήνοντας στην άκρη τους ενήλικους φόβους και αφορισμούς, η παράσταση «Chatroom» εστιάζει στα προβλήματα της εφηβείας. Διαθέτοντας διπλή ιδιότητα (παιδοψυχίατρος- σκηνοθέτις), η Σοφία Βγενοπούλου αξιοποίησε το timing της εξέγερσης των νέων που προκάλεσε ο θάνατος του Αλέξη Γρηγορόπουλου συστήνοντας πέρυσι στο ελληνικό κοινό το περίφημο «εφηβικό θέατρο»: περίπου 6.000 παιδιά από σχολεία όλης της Ελλάδας που ένιωθαν πολύ μεγάλα για να ταυτιστούν με τις παιδικές παραστάσεις και αρκετά μικρά για να εκτιμήσουν τις «ενήλικες», βρήκαν στο έργο του Βρετανού Εντα Γουόλς κάτι από τον εαυτό τους.
Τέλος, το Εθνικό Θέατρο μπαίνει στο παιχνίδι της ψυχανάλυσης με την παράσταση «Ρhobia». Η ομάδα vasistas, με επικεφαλής την ηθοποιό και σκηνοθέτη Αργυρώ Χιώτη, διαπιστώνει ότι δεν νοείται ανθρώπινο ον χωρίς έστω μία φοβία. Από την πιο αστεία ως την πιο εφιαλτική, όσο τις επωάζουμε, όλο και περισσότερο μοιάζουμε με ρομποτάκια ή καλύτερα με playmobil, που συμπεριφέρονται μηχανικά, κάνουν τις ίδιες μονότονες κινήσεις και αφήνουν τις ανακοινώσεις στο μετρό και τις διαφημίσεις στο ραδιόφωνο να μας κάνουν πλύση εγκεφάλου.
Και ηθοποιοί και θεατές
Η τελετουργία της κατάθλιψης
Δέσποινα Κούρτη, ηθοποιός
Από Μηχανής Θέατρο. Από τις 11/4
«Ο συγγραφέας μάς πληροφορεί ότι η γυναίκα αυτή εργάζεται σε χαρτοβιοτεχνία,στο τμήμα γραφικής ύλης,και είναι επιτηρήτρια φακέλων.Γύρω στα 40 και κάτι βρίσκεται σε περίοδο μακράς σεξουαλικής αποχής λόγω ερωτικής απογοήτευσης.Χρησιμοποιεί τη ρουτίνα της ως σύμμαχο για να κρατηθεί στη ζωή.Κάθε μέρα είναι σαν προετοιμασία για την επόμενη. Εχει φτιάξει έναν κόσμο όπου τα κάνει όλα μόνη της,με τον δικό της τρόπο,για να καταλάβει όταν είναι πολύ αργά ότι οι άνθρωποι είναι φτιαγμένοι για να ζουν μαζί.Το έργο λειτουργεί σαν κλειδαρότρυπα,σαν να κρυφοκοιτάζεις στο διπλανό διαμέρισμα,για να συνειδητοποιήσεις έντρομος ότι οι ζωές των άλλων είναι ολόιδιες με τη δική σου».
Ενα αλλιώτικο group therapy
Γεωργία Μαυραγάνη, σκηνοθέτις- δασκάλα σε δημοτικό σχολείο Θέατρο Ασκηση.Από τις 15/4
«Κάποιος που μπαίνει στην περιπέτεια της ψυχοθεραπείας αρχίζει μια προσωπική αφήγηση,βλέπει τον εαυτό του από απόσταση,σαν τρίτος.Το θέατρο σίγουρα βοηθάει προς τα εκεί,με τη διαφορά ότι γίνεται δημόσια,εμπεριέχει έκθεση.Η πιο μαγική στιγμή της πρόβας ήταν όταν δουλέψαμε την τελευταία σκηνή που έχει να κάνει με τον θάνατο.Την επομένη ήταν η πρώτη φορά που όλοι ήρθαν με σκέψεις του τύπου “πω πω, τι κάνω στη ζωή μου” και κανένας δεν είχε όρεξη να μιλήσει για θέατρο.Ξαφνικά οι ηθοποιοί έγιναν θεατές».
Εφηβικά αδιέξοδα
Σοφία Βγενοπούλου, σκηνοθέτις- παιδοψυχίατρος Θέατρο Χώρα. Από τις 9/4
«Δεν πρέπει να δαιμονοποιούμε το μέσο.Ενα παιδί που δεν βρίσκει θαλπωρή μέσα στην οικογένειά του και απομονώνεται μέσω Ιnternet παλαιότερα θα εξαφανιζόταν σε κάποιο ύποπτο υπαρκτό μέρος της πόλης.Μέσα και από τις δύο μου ιδιότητες προσπαθώ να καταλάβω αυτό το μυστήριο πράγμα που λέγεται παιδική ψυχή,με τη βεβαιότητα ότι κάθε δείγμα ψυχοπαθολογίας μπορεί να προληφθεί αν εντοπιστεί εγκαίρως.Το συνηθέστερο λάθος είναι ότι επιμένουμε στην ακαδημαϊκή απόδοση των παιδιών χωρίζοντάς τα σε καλούς και κακούς μαθητές.Εκείνο που συχνά μας διαφεύγει είναι ότι,ακόμη και όταν ένα παιδί είναι αριστούχο,μπορεί να κρύβει έναν έντονα διαταραγμένο ψυχισμό που έχει προκληθεί από την αγωνία της τελειομανίας».
Ζωή σαν playmobil
Αργυρώ Χιώτη, σκηνοθέτις
Σύγχρονο Θέατρο Αθήνας.Από τις 5 Μαΐου
«“Προσοχή στο κενό μεταξύ συρμού και αποβάθρας”: φράση-απαγόρευση που έχουμε ακούσει τόσες φορές στο τρένο που μας αυτοματοποιεί πλέον,μας κάνει να φερόμαστε και να σκεπτόμαστε σαν ρομπότ,όπως συμβαίνει και με πολλά διαφημιστικά σλόγκαν του τύπου “Live fast” και “Just do it!”. Οι φοβίες είναι στην ουσία σήματα κινδύνου που στέλνει ο ίδιος μας ο οργανισμός για να μας υπενθυμίσει ότι ζοριζόμαστε,ότι κάτι δεν πάει καλά.Μέσα από την παράσταση “Ρhobia” προκύπτει ότι ακόμη και ο φόβος μας είναι θέαμα από τη στιγμή που τον εξωτερικεύουμε και το δείχνουμε σε όλους».
