Ξέρουμε ότι το επτά είναι ο τυχερός αριθμός. Ακόμη, ότι επτά ήταν τα θαύματα του κόσμου, επτά οι σοφοί της αρχαίας Ελλάδας, επτά οι τέχνες (συμπεριλαμβανομένου του κινηματογράφου) κι άλλες τόσες οι πολυεθνικές των πετρελαιοειδών που αποκαλούνται επτά αδελφές. Επτά αδελφές ωστόσο ονομάζονται και οι ισάριθμοι ουρανοξύστες που έχτισε μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο στη Μόσχα ο Στάλιν. Σύμφωνα με τη μαρτυρία του Χρουστσόφ, ο ηγέτης ήθελε μετά το τέλος του μεγάλου πολέμου η Μόσχα να μην υστερεί σε σχέση με τις καπιταλιστικές χώρες σε αυτόν τον τομέα. Πώς ήταν δυνατόν η πρωτεύουσα του παγκόσμιου σοσιαλισμού να μην έχει ουρανοξύστες; Ετσι λοιπόν έδωσε εντολή και έγιναν αυτά τα κτίρια. Ενα είδος σοσιαλιστικού μπαρόκ που θυμίζει σε πολλά τους ουρανοξύστες της Νέας Υόρκης των αρχών του 20ού αιώνα. Τα κτίρια δεσπόζουν και σήμερα στη Μόσχα. Τον καιρό του Στάλιν έμεναν εκεί οι προνομιούχοι του καθεστώτος: κομματικά στελέχη, επιφανείς καλλιτέχνες και μέλη της νεολαίας, διάσημοι αθλητές και πυρηνικοί επιστήμονες. Αυτός ο κόσμος συνιστά το ανθρωπολογικό περιβάλλον στο μυθιστόρημα του Βασίλι Αξιόνοφ Οι ουρανοξύστες της Μόσχας. Είναι αναγκαίο όμως να διευκρινίσουμε ότι αυτός δεν είναι ο τίτλος του πρωτοτύπου ή της αγγλικής μετάφρασης. Ο ρωσικός τίτλοςΜόσκβα κβα κβαέχει μεταφερθεί ευρηματικότητα στα αγγλικά ωςΜoscow,ow ow, κι αυτό το όου, που παραπέμπει στο ύψος, στο υποθετικό μεγαλείο του νικηφόρου σοσιαλισμού, αποτελεί επιστέγασμα του σαρδόνιου χιούμορ που διατρέχει το βιβλίο από την πρώτη ως την τελευταία σελίδα.
Το μυθιστόρημα του Αξιόνοφ ανήκει στη μεγάλη ρωσική παράδοση των σατιρικών και αλλού θυμίζει Ιλφ και Πετρόφ, αλλού μεταχρονολογημένο, θα λέγαμε, Γκόγκολ και αλλού Μπουλγκάκοφ. Πιο πολύ, όμως, ιδίως στα σχόλια, φέρνει στον νου εκείνο το ανεπανάληπτοΤα απύθμενα ύψη ενός άλλου έξοχου σατιρικού, του Αλεξάντρ Ζινόβιεφ. (Η απόδοση είναι κατά προσέγγιση γιατί ο είρων συγγραφέας παραπέμπει στο διάπλατα ανοιχτό στόμα σε στιγμή απόλυτου χασμουρητού.) Το ογκωδέστατο βιβλίο του Ζινόβιεφ δυστυχώς δεν έχει εκδοθεί στη γλώσσα μας. Αλλά το μυθιστόρημα του Αξιόνοφ θα μπορούσε κάλλιστα να έχει ως υπότιτλο τη σαρδόνια φράση από το βιβλίο του Ζινόβιεφ«Προσοχή! Ηδη βρίσκεστε στο μέλλον».
Η υπόθεση του βιβλίου ξετυλίγεται λίγο πριν από τον θάνατο του Στάλιν. Βαρύθυμος αλλά ενίοτε και με εκρήξεις ευθυμίας, ο πατερούλης των λαών βυθίζεται σιγά σιγά στη μαύρη τρύπα του χρόνου. Τα γεγονότα όμως δεν τον αφήνουν να ησυχάσει και να απολαύσει την εποχή της ειρήνης. Τώρα έχουμε την αρχή του πρώτου ρήγματος στο κομμουνιστικό στρατόπεδο εξαιτίας της επερχόμενης σύγκρουσης με το «αιρετικό» τιτοϊκό καθεστώς. Πρωταγωνιστής του βιβλίου ωστόσο είναι ένας ποιητής ονόματι Κιρίλ Ιλαριόνοβιτς Σμελτσακόφ, διάσημος, τιμημένος κατ΄ επανάληψη με το Βραβείο Στάλιν, φίλος του δικτάτορα αλλά ταραγμένη ψυχή. Διάγει βίο ένδοξο μεν αλλά αβέβαιο, ερωτικά άστατο και εξωφρενικά κωμικό. Ο Αξιόνοφ, με άσπλαχνο χιούμορ, αφιερώνει πλήθος ξεκαρδιστικές σελίδες που αναφέρονται στα ερωτικά και άλλα «βάσανα» του ποιητή, όπως λ.χ. αυτές στις οποίες ο Σμελτσακόφ ζει με μια θηριοδαμάστρια ονόματι Κριστίνα, η οποία μια μέρα κουβαλάει στο διαμέρισμά τους κάτι νεογέννητα τιγράκια που μόλις αποκτούν τον όγκο ευμεγέθους γάτου κάνουν μαντάρα τα χαλιά, τρώνε το ακριβό πέτσινο μπουφάν του Σμελτσακόφ και, σαν να μην έφταναν όλα αυτά, ανεβαίνουν στο κρεβάτι την ώρα που ο δυστυχής ήρωας κάνει έρωτα με τη θηριοδαμάστρια. Τότε αποφασίζει να της υποβάλει το αμείλικτο δίλημμα:«Ή εγώ ή οι τίγρεις». Η θηριοδαμάστρια Κριστίνα, γνήσια killer, τιμώντας το επάγγελμά της, του απαντά:«Οι τίγρεις!».
Από το μυθιστόρημα (πλην του Στάλιν) παρελαύνουν είτε ως δευτεραγωνιστές είτε σε επίπεδο απλής αναφοράς και πολλά γνωστά πρόσωπα (ακόμη κι ο Μίκης Θεοδωράκης και ο Μανόλης Γλέζος!). Από τον διαβόητο Λαβρέντι Μπέρια ως τον Σοστακόβιτς και τον Χατσατουριάν. Καγχαστικά σχόλια γίνονται για τις προτιμήσεις του Στάλιν στα γεωργιανά κρασιά και στο αρμένικο κονιάκ. Συχνά το χιούμορ σπάει κόκαλα, όπως π.χ. όταν ο συγγραφέας, αντί να χρησιμοποιήσει τη λέξη «νερό», γράφει τον χημικό του τύπο Η2Ο που το στολίζει με δύο επίθετα («μέσα στο κρυστάλλινο καθαρό Η2Ο»…). Το χιούμορ είναι η καλύτερη άμυνα έναντι του ολοκληρωτισμού. Είναι ακόμη και μια μορφή επιβίωσης. Και αυτό μας κάνει να βλέπουμε με κάποια επιείκεια τα περασμένα, όπως ένας από τους πρωταγωνιστές της εποχής που στο τελευταίο κεφάλαιο επιστρέφει στη Μόσχα το 1995, έπειτα από 50 χρόνια. Τώρα έχουμε τους νεόπλουτους, όχι τους ευνοημένους του καθεστώτος αλλά τους επιτυχημένους, γιατί, όπως αποφαίνεται ο Αξιόνοφ,«η λέξη ελίτ όλα αυτά τα χρόνια που πέρασανέγινε εμβληματική της μοσχοβίτικης πλέμπας».
Σε σύγκρουση με το καθεστώς
Ο επιφανέστερος των ρώσων εμιγκρέδων πεζογράφων μετά τον Σολζενίτσιν γεννήθηκε στις 20 Αυγούστου 1932 και πέθανε πέρυσι στη Μόσχα από επιπλοκές που υπέστη έπειτα από αλλεπάλληλα εγκεφαλικά επεισόδια.Πολύ νέος έγινε γνωστός σε όλη την τότε Σοβιετική Ενωση με την έκδοση το 1960 του μυθιστορήματός τουΟι συνάδελφοι,που μεταφράστηκε σε πολλές ξένες γλώσσες (και στα ελληνικά).Το έργο του είναι ταυτισμένο με τη ρωσική «γενιά του ΄60» που την προετοίμασε το 20ό συνέδριο του Κομμουνιστικού Κόμματος της Σοβιετικής Ενωσης και το «λιώσιμο των πάγων» το οποίο ακολούθησε.Ο Αξιόνοφ ωστόσο σύντομα ήρθε σε ανοιχτή σύγκρουση με το καθεστώς.Το 1979 ανακοινώνει την απόφασή του να εγκαταλείψει την Ενωση Σοβιετικών Συγγραφέων.Ο καθεστωτικός Τύπος επιτίθεται εναντίον του με σφοδρότητα και ο Αξιόνοφ αναγκάζεται τον επόμενο χρόνο να εκπατριστεί στις ΗΠΑ,όπου έζησε τα επόμενα 24 χρόνια και όπου δημοσίευε όλα τα βιβλία του, σημαντικότερα από τα οποία είναιΗ νήσος της Κριμαίας,Ο Βολταίρος και οι βολταιριανοί, που τιμήθηκε με το ρωσικό βραβείο Βooker, και τοΝέο γλυκό στυλ.
Από το 2004 είχε εγκατασταθεί στο Μπιαρίτζ και μοίραζε τον χρόνο του ανάμεσα στη Γαλλία και στη Ρωσία.
