Δώδεκα χορευτές εισέρχονται στη σκηνή φορώντας μια μαύρη κάπα και ένα ψηλό καπέλο. Η πρώτη συμβολίζει τον τάφο, τον θάνατο και το δεύτερο την ταφόπετρα. Μετά το Κοράνι και τον Υμνο στον Προφήτη, αυτοσυγκεντρώνονται ακούγοντας τον αυλό «νέι», το ιερό τους όργανο, που συμβολίζει τον άνθρωπο που βρίσκεται στη διάθεση της θεϊκής πνοής. Αμέσως μετά το σόλο του νέι, οι χορευτές πραγματοποιούν τρία halka, κάνουν δηλαδή τρεις φορές τον γύρο του χώρου της ιεροτελεστίας. Η τριπλή αυτή κίνηση συμβολίζει τους τρεις δρόμους που οδηγούν στον Θεό: εμπειρική γνώση, ενόραση και ένωση. Στη συνέχεια βγάζουν τις μαύρες κάπες, τα φιλούν και τα αφήνουν παράμερα (μένουν ντυμένοι στα λευκά, σύμβολο της αγνότητας) καθώς απαλλάσσονται συμβολικά από τα δεσμά της σάρκας, έτοιμοι πλέον να χορέψουν για να ενωθούν με το Θείο.
Αυτή είναι η είσοδος των δερβίσηδων Μεβλεβί, του αρχαιότερου τάγματος Δερβίσηδων, οι οποίοι στα τέλη του μηνός εμφανίζονται σε Αθήνα και Θεσσαλονίκη, έχοντας στόχο τη μετάδοση- μέσω του εκστατικού περιστροφικού χορού τους, του «σεμά»,- της χάρης του Υπέρτατου Οντος σε όλους τους λαούς. «Γι΄ αυτό και οι χορευτές,οι μουσικοί και οι τραγουδιστές της αδελφότηταςπεριοδεύουν σε όλο τον κόσμο παρουσιάζοντας την ιεροτελεστία τους και τα οικουμενικά μηνύματα της ένωσης και της αγάπης», όπως μας λέει ο καθηγητής Εθνομουσικολογίας στο Πανεπιστήμιο ΑθηνώνΛάμπρος Λιάβας.
Το εν λόγω τάγμα των Μεβλεβί, το αρχαιότερο από όλα, πρωτοεμφανίστηκε στον χώρο του Ισλάμ τον 13ο αιώνα μέσω τουΤζελαλεντίν Ρουμίή Εξαίσιου Ρωμιού όπως μεταφράζεται το όνομά του στα ελληνικά, ενώ από τους συγχρόνους του δόθηκε το όνομα «Μεβλανά», που σημαίνει «ο δάσκαλός μας». Γεννήθηκε το 604 έτος Εγείρας (1207/8 μ.Χ.) στο Μπαλκ (σημερινό Αφγανιστάν). Οταν έγινε 18 ετών, η οικογένειά του, για να ξεφύγει από τις επιδρομές των Μογγόλων, έπειτα από πολλές μεταναστεύσεις εγκαταστάθηκε στο Ικόνιο και σε ηλικία 25 ετών ο Ρουμί πήγε στη Δαμασκό για να συμπληρώσει την εκπαίδευσή του. Στον μυστικισμό τον εισήγαγε ένας περιπλανώμενος δερβίσης, ο Σαμσουντίν του Ταμπρίζ. Οταν πέθανε στις 17 Δεκεμβρίου 1273, άνθρωποι από πέντε διαφορετικές θρησκείες ακολούθησαν τη νεκρική πομπή του. Η νύχτα της ταφής Σεμπούλ Αρούζ, δηλαδή Νύχτα της Ενωσης. Από τότε ουσιαστικά αρχίζει και η ιστορία τους.
Οπως λέει ο Λάμπρος Λιάβας, «η αδελφότητα των Μεβλεβί, από όλα τα τάγματα των σουφιστώνέχει να επιδείξει το μεγαλύτερο ενδιαφέρον για τα γράμματα και τις τέχνες.Πολ λοί μεγάλοι μουσικοί,καλλιγράφοι και ζωγράφοι υπήρξαν μέλη της, μορφώθηκαν και έδρασαν σε μοναστήρια (tekke) ή τα “σπίτια” (mevlevihane) της αδελφότητας. Ενας τέτοιος χώρος τελετουργίας των Μεβλεβί ήταν και ο ρωμαϊκός πύργος των “Αέρηδων”στην Πλάκα, στην Αθήνα». Συστατικό στοιχείο της μυστικιστικής τελετουργίας των Μεβλεβί είναι ο περιστροφικός χορός. Οι φυσικοί νόμοι του Σύμπαντος ακολουθούν την κυκλική πορεία που μιμείται ο δερβίσης, στην οποία συμμετέχει και τη μοιράζεται με τις υπόλοιπες υπάρξεις που τον περιστοιχίζουν. Ο δερβίσης στροβιλίζεται διαγράφοντας ομόκεντρους κύκλους και γίνεται ένα με την αρμονία της φύσης, του μεγαλείου που του έταξε ο Δημιουργός του. Με τα χέρια ανοιχτά σαν φτερούγες, την παλάμη του δεξιού χεριού στραμμένη προς τον ουρανό και του αριστερού προς τη γη, με το κεφάλι ελαφρά γερμένο προς τον δεξιό ώμο, οι δερβίσηδες περιστρέφονται γύρω από τον εαυτό τους υπό τους ήχους παραδοσιακών θρησκευτικών μουσικών, ενώ ταυτόχρονα κινούνται κυκλικά σε όλη τη σκηνή. Ο χορός τους μοιάζει σαν τον κοσμικό χορό των πλανητών γύρω από τον Ηλιο, που, βεβαίως, για τους μυστικιστές χορευτές δεν είναι άλλος από τον Αγαπημένο.
Ο Λάμπρος Λιάβας υπογραμμίζει επίσης ότι «οι παραστάσεις αυτές, όταν περιοδεύουν ανά τον κόσμο, παρουσιάζονται ως θέαμα φολκλορικό εφόσον χάνουν τη σύνδεσή τους με το πρωτογενές περιβάλλον τους.Είναι κατ΄ αντιστοιχία να παρακολουθήσεις την τελετουργία των Αναστενάρηδωνστη σκηνή κάποιου θεάτρου ή την αναπαράσταση,για παράδειγμα, της Ορθόδοξης Λειτουργίας της Μεγάλης Πέμπτηςσε έναν συναυλιακό χώρο.
ΧΑΣΑΝ ΝΤΕΝΤΕ: ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΟΣ ΔΑΣΚΑΛΟΣ ΤΩΝ ΜΕΒΛΕΒΙ
Ο θεός είναι ένας
«Το Τάγμα άρχισε αμέσως μετά τον θάνατο του δασκάλου “Μεβλανά” Τζελαλεντίν Ρουμί,το 1273 στην Κόνυα (σ.σ.: Ικόνιο) στη Νότια Μικρά Ασία.Το ποιητικό του έργο πρεσβεύει την απόλυτη αγάπη προς τον Θεό.Η διδασκαλία του Ρουμί είναι “καθολική” και αγκαλιάζει τους πιστούς και των τριών μονοθεϊστικών θρησκειών,θεωρώντας ότι ο Θεός μουσουλμάνων,χριστιανών και εβραίων είναι Ενας.Οι πρώτοι δερβίσηδες,στηριζόμενοι σε γραπτά του Ρουμί,άφησαν πίσω τους τον κλασικό τρόπο λατρείας του Θεού επιλέγοντας έναν πιο βιωματικό τρόπο που είχε στοιχεία χορού,την τελετή “Σεμά”».
«Η τελετή “Σεμά” είναι μια τελετή απόλυτης έκστασης και μέθεξης για τον δερβίση.Οι δερβίσηδες φορούν ένα ψηλό καπέλο στο κεφάλι που συμβολίζει το τέλος του ανθρώπινου εγωισμού.Η μαύρη κάπα που σκεπάζει το σώμα τους παραπέμπει στην απληστία και στον θάνατο της ανθρώπινης ψυχής,ενώ το ολόλευκο μακρύ ένδυμα που φορούν κάτω από την κάπα συμβολίζει στην αναγέννηση του ανθρώπου από την αμαρτία και την ενσάρκωσή του- είναι η αγνή ψυχή του».
«Αν κάποιος θέλει να γίνει δερβίσης δεν είναι δύσκολο. Αρκεί να το θέλει πραγματικά.Εκτός από την τεχνική που στην πραγματικότητα είναι ένα είδος διαλογισμού,υπάρχουν και οι ώρες που μιλάμε μεταξύ μας και συζητάμε διάφορα θέματα που μας απασχολούν.Πάντως δεν υπάρχει κανένας διαχωρισμός.Αλλωστε έχουμε και γυναίκες στο τάγμα μας,εδώ και αρκετά χρόνια.Οπως επίσης και ανθρώπους από διάφορες θρησκείες.Αυτό βέβαια που χρειάζεται είναι η υπομονή και η θέληση να βιώσεις αυτή την εμπειρία.Οπως σε καθετί,έτσι και εδώ πρέπει να δοθείς και να αγαπήσεις…».
ΑΘΗΝΑ 27.3.2010 Μέγαρο Μουσικής Αθηνών (Βασ. Σοφίας και Π. Κόκκαλη). Ωρα έναρξης: 21.00. ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ 28.3.2010 Μέγαρο Μουσικής Θεσσαλονίκης (25ης Μαρτίου και Παραλία).
Ωρα έναρξης: 21.00.
