Εχει μοιράσει το αρχιτεκτονικό έργο του μεταξύ Βορρά και Ανατολής και εξερευνά διαρκώς νέες αγορές. Διακρίνεται για τη μοναδική του ικανότητα να υιοθετεί στα κτίριά του την τοπική κουλτούρα, σεβόμενος τις παραδόσεις της, χωρίς όμως να ξεχνά τη δική του καταγωγή. Είναι ο πολυβραβευμένος Νορβηγός Κέτιλ Τόρσεν, θεμελιωτής της Βιβλιοθήκης της Αλεξάνδρειας, ο οποίος- με σκανδιναβική ευγένεια και μεσογειακό ενθουσιασμό- μιλάει στο «Βήμα» για την εμπειρία του από τα πρότζεκτ του στα τέσσερα σημεία του ορίζοντα, τα βάζει με το διεθνές αρχιτεκτονικό τζετ σετ και επισημαίνει με τακτ αυτό που όλοι (συ)ζητούμε: ότι η Αθήνα πρέπει να φροντίσει κάποτε τον εαυτό της.
– Πώς ήταν η εμπειρία της Βιβλιοθήκης της Αλεξάνδρειας;
«Η Αλεξάνδρεια παραμένει σε έναν βαθμό μια ελληνική πόλη. Το ρεστοράν που επισκεπτόμουν ανήκει σε μια ηλικιωμένη Ελληνίδα, ενώ όλοι οι οδοντίατροι είναι Ελληνες. Πρώτα όμως μείναμε στο Κάιρο για αρκετό καιρό. Ερευνήσαμε τον πολιτισμό της χώρας, τα υλικά της και τη νομοθεσία. Το ταξίδι είναι σημαντικό όταν σχεδιάζεις κτίρια για μια άλλη κουλτούρα. Μερικές φορές τυφλώνεσαι αν γνωρίζεις πολλά. Για αυτό πρέπει να διατηρείς μια φρέσκια αφέλεια».
– Δεν ήταν πρόκληση; «Ηταν μεγάλη πρόκληση η Βιβλιοθήκη της Αλεξάνδρειας διότι πρόκειται για έναν διάσημο και ιστορικό μύθο. Αυτό που φοβόμασταν ήταν ότι, όταν παίρνεις έναν μύθο και του δίνεις μορφή, καταστρέφεις τον ίδιο τον μύθο. Ετσι προσπαθήσαμε να δημιουργήσουμε ένα κτίριο που να επεκτείνει τον μύθο ούτως ώστε και να αποκτήσει τη δική του ταυτότητα και να διαιωνίσει τον μύθο της Βιβλιοθήκης. Δεν ήταν καθόλου εύκολο».
– Τα περισσότερα έργα σας βρίσκονται είτε στη Σκανδιναβία είτε στον αραβικό κόσμο.Δεν είναι αυτό μια αντίθεση;
«Αν παρατηρήσουμε το Ισλάμ και την επιρροή του, θα διαπιστώσουμε ότι αποτελεί μια παγκόσμια κληρονομιά η οποία αναπτύσσεται ραγδαία. Παράλληλα βλέπεις και μια τελείως διαφορετική πτυχή όπως η νομαδική ιστορία και παράδοση. Τι συμβαίνει όταν οι νομάδες εγκαθίστανται κάπου και δημιουργούν μια πόλη; Τι είδους αρχιτεκτονική θα δημιουργήσουν; Δεν έχουν την εικόνα της πόλης που έχουμε εμείς. Εχουν διαφορετικές οπτικές για τις πόλεις και τις κοινωνίες. Υπάρχει ένα ιδιαίτερα ενδιαφέρον σημείο, διότι δεν πέρασαν ποτέ στη βιομηχανική περίοδο, όπως η Ευρώπη, αλλά απευθείας από τη νομαδική περίοδο στον νεο-τριτογενή τομέα. Και είναι ιδιαίτερα δύσκολο να ζήσεις τη μεταβιομηχανική εποχή αν δεν έχεις περάσει τη βιομηχανική».
– Δεν ανησυχείτε για τα αρχιτεκτονικά σας σχέδια στο εμιράτο Ρας αλ Χαϊμά λόγω της ύφεσης στο Ντουμπάι;
«Οι αρχιτέκτονες πάντα φοβούνται την κρίση. Και αυτό διότι είναι οι πρώτοι που μπαίνουν και οι πρώτοι που φεύγουν από την αλυσίδα. Και τα κέρδη στην αρχιτεκτονική είναι πολύ μικρά. Αν ένα σχέδιο σταματήσει, τότε 20 άτομα θα πρέπει να φύγουν από την επιχείρηση την επόμενη ημέρα. Διότι δεν έχεις μια μεγάλη οικονομία. Εχεις πολλά άτομα, η οικονομία σου όμως είναι τα μυαλά των συνεργατών σου και όχι μεγάλες σακούλες με λεφτά. Και φυσικά φοβόμαστε, γι΄ αυτό θα επαναδιαπραγματευθούμε το συμβόλαιό μας τον Φεβρουάριο. Είμαστε ωστόσο αισιόδοξοι και έχουμε την εγγύηση της νορβηγικής κυβέρνησης».
– Εργάζεστε σε πολλά μέρη του κόσμου.Πώς επιτυγχάνετε τη λεγόμενη «ξεχωριστή λύση» υπό διαφορετικές συνθήκες;
«Ισως υπάρχει μια βασική ελπίδα ότι οι άνθρωποι βγάζουν ό,τι καλύτερο έχουν όταν οι συνθήκες τούς επιτρέπουν να ακολουθούν την καρδιά τους. Πρόκειται για μια μικρή ανάπτυξη ενός ξεχωριστού πάθους σε συνδυασμό με την εργασία».
– Στην «εξίσωση»,δηλαδή,είναι 50-50; «Ναι, τόσο. Που σημαίνει ότι χρειάζεται να έχεις όλα τα συστήματα της ομάδας καλά οργανωμένα. Ολη η γραμμή παραγωγής πρέπει να είναι αποτελεσματική, να επιτρέπει δηλαδή μια δημιουργική δουλειά. Αρα πρέπει το άτομο να εργάζεται για την κοινότητα και όχι το αντίθετο. Δημιουργείς μια κοινότητα μέσα από πολλά άτομα και αυτή αποτελεί την κοινωνία μας. Η κοινωνία όμως με τη σειρά της δεν δημιουργεί άτομα».
– Τι λέτε για το διεθνές αρχιτεκτονικό τζετ σετ,τη «starchitecture»; Προκαλεί κινδύνους για τις τοπικές ταυτότητες;
«Βέβαια, υπάρχει διάχυτος αυτός ο φόβος και μπορεί να συμβεί τόσο εύκολα. Είναι επιτακτικά σημαντικό να μην επενδύσεις τις προσδοκίες σου στη “starchitecture”. Η “starchi tecture” είναι κάτι που προστίθεται επάνω από τις φυσιολογικές διαδικασίες των πόλεων. Αν η “starchitecture” κατελάμβανε αυτόν τον κόσμο, δεν θα ήθελα να ζω».
– Ενισχύει και τον κακώς εννοούμενο «εξευγενισμό» των πόλεων;
«Ακόμη και σε μικρές πόλεις όπως το Οσλο έχεις διαχωρισμούς διότι χρειάζεται οι πόλεις να είναι λειτουργικές – όχι βέβαια σε στυλ γκέτο- και γι΄ αυτό κάποιοι πρέπει να αναλάβουν την κυριότητα σε συγκεκριμένες περιοχές της πόλης. Ειδάλλως η πόλη δεν θα λειτουργεί. Ενα τμήμα είναι τα μανάβικα, τα κρεοπωλεία και τα μπαρ. Και από την άλλη, έχει διαφορετικούς τύπους ανθρώπων με διαφορετική οικονομική εμβέλεια, κόστος και τιμές. Ετσι, αν υπήρχε πόλη όπου κάθε διαμέρισμα θα στοίχιζε το ίδιο, τότε αυτό δεν θα ήταν πόλη. Ως εκ τούτου πρέπει να εξετάσεις την ανάπτυξη μιας πόλης σε σχέση με το επίπεδο κόστους που δημιουργεί. Ετσι οι πόλεις γίνονται όμορφες και πληθωρικές. Αναμειγνύονται και η ανάμειξη είναι ένα πολύ υγιές πράγμα σε μια πόλη».
– Πώς μπορεί πρακτικά να βελτιωθεί η καθημερινή ζωή μέσα από την αρχιτεκτονική με την υιοθέτηση «πράσινων» επιλογών;
«Αυτά τα θέματα έχουν ανέβει ψηλά στην ατζέντα πλέον και πρέπει να ληφθούν σοβαρά υπόψη. Η κατασκευαστική βιομηχανία καταλαμβάνει το 60% της ενεργειακής κατανάλωσης του πλανήτη, ίσως και παραπάνω. Αυτό σημαίνει ότι η δημιουργία νέων κτιρίων συνεπάγεται υψηλή ενεργειακή κατανάλωση. Αν πρέπει να λάβουμε κάποια δραστική πρωτοβουλία είναι να φροντίσουμε αυτά που έχουμε. Αυτή είναι η πλέον φιλική προς το περιβάλλον επιλογή που μπορούμε να κάνουμε. Ολα παίζουν ρόλο: τα υλικά, η διάρκεια ζωής τους, η σχέση τους με τη θερμότητα, η κατασκευαστική μεθοδολογία, η διαχείριση των απορριμμάτων και των αποχετεύσεων, οι γραμμές παραγωγής της ενέργειας. Ολα αποκτούν πια επιτακτική σημασία».
– Πρόκειται,δηλαδή,για τον νέο κανόνα;
«Ενας νέος κανόνας σε έναν καινούργιο κόσμο».
– Αν σας έδιναν το κλειδί της Αθήνας, τι θα αλλάζατε;
«Κάθε πόλη οφείλει να φροντίζει τον εαυτό της. Τα υπάρχοντα κτίρια είναι πολύ σημαντικά, ειδικά εδώ όπου πρόκειται για έναν ιστορικό τόπο. Το ίδιο όμως ισχύει και για όλα τα μη σημαντικά κτίρια. Η φροντίδα αυτών που ήδη έχετε είναι μια καλή θέση εκκίνησης για την Αθήνα. Ηδη με το νέο Μουσείο της Ακρόπολης δημιουργήσατε μια “νέα υπερηφάνεια”».
– Το νέο Μουσείο έκανε πολλούς να το χαρακτηρίσουν όπλο εξωτερικής πολιτικής.
«Φανταστείτε οι Βρετανοί να είχαν τα πλοία των Βίκινγκς στο Λονδίνο. Πιστεύετε ότι θα παρέμεναν εκεί για πολύ;».
