Το 1931 ο Μάριο Πραζ, κριτικός λογοτεχνίας και ειδήμων των παλαιών βιβλίων, σημείωνε ότι οι βιβλιόφιλοι διαβάζουν καταλόγους σπάνιων βιβλίων όπως ο υπόλοιπος κόσμος διαβάζει ιστορίες τρόμου. «Είναι σίγουρο ότι κανένα άλλο λογοτεχνικό είδος δεν έχει προκαλέσει τόσο γρήγορη και ζωντανή δράση όσο η ανάγνωση μιας βιβλιογραφίας» έλεγε, υπονοώντας ότι ακόμη και η ανάγνωση ενός αδιάφορου καταλόγου μπορεί να είναι ευχάριστη. Ενώ οι πρόσφατοι κατάλογοι μπορεί να περιλαμβάνουν μόνο σπάνιες εκδόσεις του Δάντη, τους λατινικούς Πανδέκτες ή τα έργα των θεολόγων της Αντιμεταρρύθμισης, οι λάτρεις του είδους ριγούν από συγκίνηση μπροστά σε καταλόγους που είναι γνωστοί στο εμπόριο ως «Παράξενα και Ασυνήθιστα».
Στην κατηγορία αυτή συγκαταλέγονται έργα μανιακών λογοτεχνών, οραματιστών και ιδιοφυών, τα οποία έχουν εξαφανιστεί από τις βιβλιογραφίες, μάλλον δικαίως. Πριν από χρόνια κατέφυγα σε έναν τέτοιον κατάλογο, όμως πολύ λίγοι νέοι κατάλογοι συνεχίζουν να δημοσιεύονται, οι περισσότεροι από αυτούς στη Γαλλία. Δεν μπορώ να μην υποκύψω στον πειρασμό να ζητήσω από τον αναγνώστη να με συνοδεύσει στο ξεφύλλισμα του τελευταίου καταλόγου των «Παράξενων και ασυνήθιστων βιβλίων» του γαλλικού Συνδέσμου Βιβλιοπωλών. Κι επίσης να ανταποκριθεί στην πρόσκληση για λίγη ανάπαυλα από τη μαυρίλα της τρέχουσας ειδησεογραφίας.
Μεταξύ των έργων τού εν λόγω καταλόγου συγκαταλέγεται μια εκτενέστατη πραγματεία για το τραγούδι που είναι εμπνευσμένο από το περιστέρι που είχε ο καρδινάλιος Μπελαμίνο (ναι, ο ιεροεξεταστής του Γαλιλαίου ). Ενα άλλο πραγματεύεται το πού βρίσκεται ο επίγειος παράδεισος, γραμμένο από κάποιον επίσκοπο Χιούετ. (Αντίθετα με τη χριστιανική παράδοση, ο επίσκοπος τοποθετεί τον παράδεισο στη Βασόρα του Ιράκ και όχι στα βάθη της Ανατολής, κάτι που μας διευκολύνει να καταλάβουμε γιατί οΤζορτζ Μπουςεισέβαλε στο Ιράκ.) Βρήκα ακόμη το έργο του Πιερ Σίντικο, του 1878, περί της ακινησίας της Γης. Εμαθα επίσης ότι ο Ριτσιότο Κανούντο, τον οποίο γνώριζα μόνο ως θεωρητικό του κινηματογράφου- τον περιέγραψε το 1911 ως την «έβδομη τέχνη»- ήταν επίσης ήρωας πολέμου με ενδιαφέρον για τη μεταφυσική της μουσικής διαφόρων πολιτισμών. Ενα θαυμάσιο τμήμα του καταλόγου καλύπτει τις ομιλούμενες γλώσσες της αρχαιότητας, όπως για παράδειγμα τη γλώσσα του Αδάμ (μιλούσε τη γλώσσα των κελτών δρυΐδων σύμφωνα με το έργο του Τζον Κλίλαντ το 1776) ή του δεύτερου γιου του Νώε, Χαμ (ο οποίος μιλούσε τη βασκική, όπως έγραφε ο Πέδρο Νάδα το 1885), και ακόμη βιβλία για πειραματικές γλώσσες, όπως η «μπλε γλώσσα» του Μπόλακ, γραμμένη το 1900.
Ανάμεσα στις προσφορές βρίσκεται και το «Sillabayre» του Ζαλέ, γραμμένο το 1923, με οδηγίες χρήσης για ένα μηχάνημα ανάγνωσης, ο «Ναπολεόντειος Κώδικας», έργο ανωνύμου του 1811, και «Η εκ νέου ανακάλυψη του πρωτόγονου πολιτισμού με όλα τα αρχεία του στον επίγειο παράδεισο στη γη της Εδέμ ή αλλιώς Βρετανία» του Ραντιγκέλ. Δεν θα αντιστεκόμουν στον πειρασμό να διαβάσω τη «Σεξουαλική ζωή του Ροβινσώνα Κρούσου» γραμμένη το 1977 από τον Μισέλ Γκαλ (η πρώτη έκδοση είχε απαγορευθεί).
Ο κατάλογος περιλαμβάνει μια ανθολογία σαδομαζοχισμού (εμπλουτισμένη με χαρακτικά που δεν αφήνουν χώρο στη φαντασία), το «De sanctorum martyrum cruciatibus» («Περί των εσταυρωμένων αγίων μαρτύρων») του 1602, γραμμένο από τον Αντόνιους Γκαλόνιους, όπου με θρησκευτική ευλάβεια καταγράφονται τα δεινά των μαρτύρων. Λιγότερο πιστό στα χρονικά της αγιοσύνης είναι το πρόσφατο (1980) «Σεξ στη στρουμφοχώρα» που παρουσιάζει τα στρουμφάκια σε μια πορνογραφική εκδοχή. (Το κείμενο είναι στα γερμανικά, αλλά μη στενοχωριέστε, γιατί όπως πληροφορεί ο κατάλογος η εικονογράφηση είναι κάτι παραπάνω από κατανοητή.)
Κάποιος δόκτωρ Μπερνούς στο «L΄acte bref» («Η σύντομη πράξη») φλυαρεί το 1907 σχετικά με τη σπασμωδική ακράτεια. Από τα έργα του πατρός Σινιστράρι ντ΄ Αμένο, ενός ιεροεξεταστή του 16ου αιώνα, γνώριζα ήδη το «De la demonaliate» («Περί της δαιμονικότητας»), το οποίο αναφέρεται στην ερωτική συνεύρεση μεταξύ γυναικών και στους εφιάλτες. (Ορισμένοι βιβλιόφιλοι ισχυρίζονται ότι η πραγματεία είναι πλαστή και ότι το έργο γράφτηκε στην πραγματικότητα το 1875 από τον Ισίδωρο Λιζιέ. ) Βλέπω όμως ότι ο Σινιστράρι είναι συγγραφέας και του «De sodomia tractatus» («Πραγματεία περί σοδομισμού»), το οποίο είναι ήδη γνωστό στις ιστοσελίδες ομοφυλοφίλων.
Τέλος βρήκα τη γαλλική μετάφραση του μυθιστορήματος «Clelia» του Τζουζέπε Γκαριμπάλντι, γραμμένο (όπως ο ίδιος λέει στον πρόλογο) «στη μνήμη των ενδόξως πεσόντων στους πολέμους», αλλά και για να καταγγείλει στην ιταλική νεολαία «την αχρειότητα και τις προδοσίες των κυβερνώντων και των ιερέων» και, όπως ομολογεί, για να κερδίσει «τα προς το ζην από τις πωλήσεις του βιβλίου». Η «Κλέλια» θα έπρεπε να διαβαστεί από όσους θέλουν να απομυθοποιήσουν τη δική τους πατρίδα, όπως και το «Claudia Ρarticella, l΄amate del cardinale» («Κλαούντια Παρτιτσέλα, η ερωμένη του καρδινάλιου»), έργο κάποιου Μπενίτο Μουσολίνι.
Το τελευταίο βιβλίο του ιταλού συγγραφέα και δοκιμιογράφου Ουμπέρτο Εκο είναι «Η ιστορία της ασχήμιας». Εχει επίσης συγγράψει, μεταξύ άλλων, τα διεθνώς ευπώλητα βιβλία «Το όνομα του ρόδου», «Μπαουντολίνο» και «Το εκκρεμές του Φουκώ».
© Umberto Εco/ L΄Εspresso (Distributed by Τhe Νew Υork Τimes Syndicate)
