Χειρωναξίες…
Την περασμένη Κυριακή έγραφα, διασκεδάζοντας μάλλον με το γεγονός πως τα διεθνή ΜΜΕ το βρήκαν αξιοσημείωτο επαναλαμβάνοντάς το ξανά και ξανά, ότι ο Ντέιμιεν Χερστ ζωγράφισε τους πίνακές του «μόνος του». Υστερα, όμως, αναλογίστηκα τη δημοσιότητα που πήρε η πρόσφατη τοποθέτηση του τεράστιου πίνακα του Ντέιβιντ Χόκνεϊ «Βigger Τrees Νear Warter» (2007) στην Τate Βritain. Και μετά, φυλλομετρώντας στο Google Reader, διάβασα την ανάρτηση του Τζόναθαν Τζόουνς στο μπλογκ του στον «Guardian», όπου παραπονιέται ότι οι επιμελητές της Εθνικής Πινακοθήκης του Λονδίνου ανταμείβουν έναν καλλιτέχνη- τον Μάικλ Λάντι – μόνο και μόνο επειδή «ζωγραφίζει από το φυσικό». Και σκέφτηκα, διακρίνεται, άραγε, κάποια αναβίωση του ενδιαφέροντος για τη χειρωναξία;
…και ιδέες
Δεν αποκλείεται. Σε αυτή την περίπλοκη συγκυρία που συνδυάζει ένα εκπαιδευτικό σύστημα που παράγει νέους καλλιτέχνες με πρωτοφανή ταχύτητα, μια αγορά που βρίσκει τρόπο και διεξόδους για να διακινήσει σχεδόν οτιδήποτε, και μια θεωρητική συγκυρία όπου η δυσκολία εξαγωγής ενός απόλυτου συμπεράσματος, που να χρησιμεύει στοιχειωδώς ως αισθητική καθοδήγηση, ολοένα εντείνεται, πολλοί αναζητούν καταφύγιο σε αυτό που τους φαίνεται ακλόνητο: την ικανότητα κάποιου να φτιάχνει κάτι με τα χέρια του. Κρίμα που τόσο αδιαμφισβήτητα κίνητρα οδηγούν τόσους ανθρώπους σε τόσο λανθασμένα συμπεράσματα.
Σε μεγάλους καλλιτέχνες, όπως ο Γκέρχαρντ Ρίχτερ ή ο Λυκ Τόιμανς, αλλά και σε λίγο πιο μικρούς, όπως η Μαρλέν Ντυμάς, σίγουρα ο χειρισμός του έργου ως ύλης έχει μεγάλη σημασία. Αλλά η αντίστροφη συνεπαγωγή δεν λειτουργεί ποτέ. Η χειρωνακτική δεξιότητα δεν είναι παρά αυτό: χειρωνακτική δεξιότητα. Δεν διαφέρει καθόλου, για να παραφράσω τον Μαρσέλ Ντυσάν, από «δουλειά υδραυλικού». (Ενίοτε, βάζουμε και τα υδραυλικά μας στα μουσεία – και σε αυτή την περίπτωση, ωστόσο, δεν το κάνουμε επειδή εκτιμούμε τη χειρωναξία αλλά επειδή τα συγκεκριμένα ενδέχεται να ενσαρκώνουν μια ιδέα για τον τρόπο ζωής μας.)
Καλό θα ήταν να θυμάται κανείς ότι, από την εποχή του Αλμπέρτι και του Λεονάρντο, αυτό που σήμερα κατανοούμε ως τέχνη διαμορφώθηκε διεκδικώντας την υπόστασή του ως πνευματική εργασία. Αποτελεί ίσως άλλο ένα τεκμήριο του συγχυτικού καλλιτεχνικού τοπίου των ημερών μας ότι όχι μόνο αδαείς ή ανεξοικείωτοι με την τέχνη, αλλά και στοχαστές του χώρου αυτού, υποκύπτουν στη συλλογιστική δειλία να αναγνωρίζουν κάποια εγγενή αξία στο ότι κάποιος «σχεδιάζει από το φυσικό» ή «ζωγραφίζει μόνος του».
