ΤΗΝ ΠΡΟΠΕΡΑΣΜΕΝΗ Παρασκευή αργά το απόγευμα ο αντιπρόεδρος της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας κ. Λουκάς Παπαδήμος ήταν κλεισμένος σε μία από τις πολλές αίθουσες του επιβλητικού κτιρίου της Τράπεζας Διεθνών Διακανονισμών στη Βασιλεία της Ελβετίας. Συζητούσε
εκεί, στο πλαίσιο του πανίσχυρου Συμβουλίου της Βασιλείας, με άλλους κεντροτραπεζίτες και με τους υπευθύνους ελέγχου των τραπεζών, τις επερχόμενες αλλαγές στο διεθνές χρηματοπιστωτικό σύστημα ώστε να θωρακισθεί έναντι μελλοντικών κρίσεων.Γύρω στις 6.00 το απόγευμα είδε το κινητό τηλέφωνό του να αναβοσβήνει. Η κλήση ήταν από την Αθήνα. Ζήτησε συγγνώμη
από τους συνομιλητές του και βγήκε από την αίθουσα. Στην άλλη γραμμή ήταν η γραμματέας του προέδρου του ΠαΣοΚ, η οποία ευγενικά του μετέφερε ότι ήθελε να του μιλήσει ο κ. Παπανδρέου. Το ίδιο ευγενικά εκείνος μετέδωσε ότι η στιγμή δεν ήταν κατάλληλη και την παρακάλεσε να μεταφέρει στον πρόεδρο να συνομιλήσουν γύρω στις 9 το βράδυ. Οπερ και εγένετο.
Το βράδυ της προπερασμένης Παρασκευής ο κ. Παπανδρέου πρότεινε στον κ. Λουκά Παπαδήμο να ηγηθεί του ψηφοδελτίου Επικρατείας με σκοπό, κατά τα φαινόμενα, να αναλάβει στη συνέχεια και την ευθύνη της οικονομικής πολιτικής και να πρωτοστατήσει έτσι στην προσπάθεια αναγέννησης της ελληνικής οικονομίας. Ο Γιώργος Παπανδρέου, έχοντας επίγνωση των προβλημάτων της ελληνικής οικονομίας και γνωρίζοντας τις δυσκολίες και τις αμφισβητήσεις που πιθανώς θα αντιμετωπίσει στην κρίσιμη και ευαίσθητη ζώνη της οικονομίας, θέλησε να ασφαλισθεί έναντι μελλοντικών κινδύνων. Εκτιμούσε και εκτιμά τις ικανότητες και τις δυνατότητες του κ. Παπαδήμου, γνωρίζει τα αποθέματα αξιοπιστίας που τον συνοδεύουν και επεδίωξε να «κλειδώσει» όχι μόνο την εκλογική νίκη του αλλά και την επόμενη ημέρα. Υπολόγιζε ότι με την επιλογή Παπαδήμου θα κάμπτονταν οι ενδοιασμοί των συντηρητικών ψηφοφόρων στο εσωτερικό της χώρας και επιπλέον θα μεταδιδόταν ένα σήμα βεβαιότητας στις διεθνείς αγορές ότι το «ελληνικό πρόβλημα» θα έχει αξιόπιστους χειριστές.
▅ Μακροχρόνιες σχέσεις
Η πρόταση πάντως δεν έπεσε ως κεραυνός εν αιθρία. Οι δύο άνδρες διατηρούν από χρόνια επαφές και σχέσεις. Οι δεσμοί άλλωστε του αντιπροέδρου της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας με την οικογένεια Παπανδρέου είναι παλαιοί. Ο κ. Λ. Παπαδήμος, απόφοιτος του ΜΙΤ, βοηθός καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Κολούμπια και ανώτερος οικονομολόγος της κεντρικής Τράπεζας της Βοστώνης το 1980, μετοίκησε στην Ελλάδα το 1985, όπου προσελήφθη στην Τράπεζα της Ελλάδος και επί χρόνια διατηρούσε τη θέση του οικονομικού συμβούλου.
Το φθινόπωρο του 1993, με την επάνοδο του Ανδρέα Παπανδρέου στην εξουσία, έγινε υποδιοικητής και το καλοκαίρι του 1994 διοικητής της Τράπεζας της Ελλάδος. Υπήρξε μέγας χειριστής των κερδοσκοπικών επιθέσεων που δέχθηκε τότε η δραχμή και εξ αυτού του λόγου οι επαφές του με τον γεννήτορα του ΠαΣοΚ ήσαν διαρκείς. Σε εκείνη τη δύσκολη φάση οικοδομήθηκαν και οι σχέσεις εμπιστοσύνης με την οικογένεια Παπανδρέου, οι οποίες διατηρήθηκαν στον χρόνο. Στις ημέρες της πρώτης κυβέρνησης Σημίτη ο κ. Παπαδήμος διακρίθηκε και έφθασε στο σημείο να ηγείται σε ευρωπαϊκό επίπεδο της υποεπιτροπής κατάρτισης του Καταστατικού της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας. Οι καλές σχέσεις που διατηρούσε στην Ευρώπη τού επέτρεψαν στη συνέχεια να αναλάβει αφανείς ρόλους και να υπηρετήσει το εθνικό συμφέρον κατά τρόπο αποτελεσματικό.
Στα τέλη του 1997, σε περίοδο αμφισβητήσεων της ασκούμενης τότε στη χώρα μας οικονομικής πολιτικής, ο κ. Παπαδήμος ανέλαβε κρίσιμη αποστολή να πείσει τους εταίρους μας για την ένταξη της δραχμής στον Μηχανισμό Συναλλαγματικών Ισοτιμιών. Επί ένα τρίμηνο πηγαινοερχόταν μυστικά στις Βρυξέλλες και στις 15 Μαρτίου 1998 στη σύνοδο κορυφής των Βρυξελλών το ελληνικό αίτημα έγινε δεκτό, η δραχμή ασφαλίστηκε και δόθηκε σήμα ταχείας μείωσης των επιτοκίων, η οποία με τη σειρά της έφερε την πιστωτική άνοιξη και επέτρεψε ανάπτυξη διαρκείας στη χώρα. Ολα αυτά τα χρόνια ο κ. Παπαδήμος έδειξε ικανότητες και δυνατότητες τις οποίες εξετίμησαν δεόντως οι Ευρωπαίοι. Το 2002 αποδέχθηκε σχετική πρόταση και ανέλαβε αντιπρόεδρος της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας με οκταετή θητεία, η οποία λήγει τον Ιούνιο του 2010.
▅ Τα σενάρια για επάνοδο
Ζήτημα επιστροφής του στην Ελλάδα ως το 2006 δεν είχε τεθεί. Τότε εξελέγη τακτικό μέλος της Ακαδημίας Αθηνών και αυτομάτως δημιουργήθηκε η αίσθηση ότι προετοιμάζει σιγά σιγά την επάνοδό του στη χώρα. Ουσιαστικά όμως για πρώτη φορά το καλοκαίρι του 2007, στις παραμονές των προ διετίας εκλογών, έπαιξε σενάριο επιστροφής στην Ελλάδα και εμπλοκής του στα κοινά. Εγιναν τότε συζητήσεις μέσω τρίτων, χωρίς όμως συγκεκριμένη πρόταση. Ηταν οι πολιτικές συνθήκες αβέβαιες, οι προοπτικές πολιτικής αλλαγής περιορισμένες και η θητεία του κ. Παπαδήμου στην Ευρωτράπεζα σχεδόν στη μέση. Τίποτε τότε δεν ευνοούσε μια πρόταση με πιθανότητες αποδοχής. Γι΄ αυτό και δεν υπήρξαν παρά μόνο σενάρια, τα οποία επανήλθαν στο προσκήνιο την περασμένη άνοιξη κατά την επίσκεψη του Γιώργου Παπανδρέου στη Φραγκφούρτη, όπου και η έδρα της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας. Τότε ο κ. Παπανδρέου, πέραν της επίσημης συζήτησης με τους κ. Τρισέ και Παπαδήμο, είχε κατ΄ ιδίαν συνάντηση με τον διακεκριμένο έλληνα τραπεζίτη. Λέγεται ότι τότε έγινε μια πρώτη συζήτηση-βολιδοσκόπηση για μελλοντική συνεργασία. Ο κ. Παπαδήμος άφησε ανοιχτό το ενδεχόμενο, αν και πάντα οι απαντήσεις του είναι διπλωματικές. Οταν ερωτάται π.χ. για τις οικονομικές εξελίξεις, ποτέ δεν απαντά μονολεκτικά, με μια άρνηση ή μια κατάφαση. Συνήθως λέει «εξαρτάται» και αναπτύσσει στους συνομιλητές του το πλήθος των παραγόντων που δύνανται να επηρεάσουν τα πράγματα. Κάπως έτσι λοιπόν στις περασμένες ευρωεκλογές το σενάριο Παπαδήμου ξανάπαιξε, χωρίς όμως και πάλι να ευοδωθεί.
Το καλοκαίρι φαίνεται ότι υπήρξαν επικοινωνίες μεταξύ των δύο ανδρών για θέματα όμως που σχετίζονταν κυρίως με την κατάσταση της ελληνικής οικονομίας και έτσι τα σενάρια επανήλθαν. Στις αρχές του περασμένου Αυγούστου, όταν ο κ. Παπαδήμος πέρασε ολιγοήμερες διακοπές στην Κω, συζήτησε το ενδεχόμενο επανόδου του στην Ελλάδα με φίλους και συναδέλφους του πανεπιστημιακούς, αλλά πάντα υπήρχε το στοιχείο της αβεβαιότητας καθώς οι υποχρεώσεις έτρεχαν στη Φραγκφούρτη και κανείς δεν γνώριζε τον χρόνο διεξαγωγής των εκλογών στην Ελλάδα.
▅ Τα καθήκοντα και οι επιθυμίες
Μέχρι που οι εκλογές προκηρύχθηκαν αιφνιδίως και την προπερασμένη Παρασκευή ο κ. Παπαδήμος δέχθηκε το κρίσιμο τηλεφώνημα από τον κ. Παπανδρέου. Ο έλληνας τραπεζίτης άκουσε με προσοχή και με τον προσήκοντα σεβασμό τον πρόεδρο του ΠαΣοΚ, τον ευχαρίστησε για την πρόταση και την τιμή, του εδήλωσε ότι δεν είναι έξω από τις επιθυμίες του, ότι συζητεί εμπλοκή στις ελληνικές πολιτικές υποθέσεις, αλλά περιέγραψε τις δυσκολίες και τα εμπόδια που πηγάζουν από τη θέση και τα πολλά καθήκοντα που διατηρεί ως αντιπρόεδρος της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας. Ωστόσο ζήτησε λίγο χρόνο από τον κ. Παπανδρέου, προκειμένου προφανώς να συζητήσει το ενδεχόμενο με τον πρόεδρο της Ευρωτράπεζας κ. Ζαν-Κλοντ Τρισέ και βεβαίως για να αξιολογήσει τις πολιτικές και οικονομικές συνθήκες. Την επομένη ο κ. Παπανδρέου θα παρουσίαζε το προεκλογικό σχέδιό του στη Θεσσαλονίκη και την Κυριακή θα απαντούσε στις πολλές ερωτήσεις των δημοσιογράφων. Η αρνητική απάντηση του κ. Παπαδήμου στον κ. Παπανδρέου δόθηκε το πρωί της Κυριακής πριν από τη συνέντευξη Τύπου. Υπήρξε τυπικός και ήθελε να απελευθερώσει τον κ. Παπανδρέου από την όποια εκκρεμότητα πριν από τη συνέντευξη.
Οι δεσμεύσεις και η «χρυσή εφεδρεία»
Oσοι γνωρίζουν τον κ. Παπαδήμο θεωρούν ότι η συνθετότητα του χαρακτήρα του δεν επέτρεπε άλλη απάντηση. Και πιστεύουν ότι οι λόγοι που προέβαλε είναι πραγματικοί και όχι προσχηματικοί. Και όντως οι υποχρεώσεις στην Ευρωτράπεζα είναι πολλές και απλωμένες. Θα ήταν εξαιρετικά άκομψο να εγκαταλείψει πλήθος κρίσιμων επιτροπών στα κρύα του λουτρού. Από εκεί και πέρα πιθανόν ο κ. Παπαδήμος να ένιωθε δεσμευμένος από το πρόγραμμα και τις εξαγγελίες του κ. Παπανδρέου. Η αλήθεια είναι ότι δεν είχε καμία συμμετοχή στην κατάρτιση του σχεδίου εξόδου από την κρίση που παρουσιάστηκε στη συμπρωτεύουσα, αν και ο ίδιος φέρεται να συμφωνεί με τους στόχους και τις προτεραιότητές του. Οπως και αν έχει, ο κ. Παπαδήμος ζήτησε την κατανόηση του κ. Παπανδρέου και την έλαβε. Η άρνηση δεν αποκλείει μελλοντική συνεργασία μετά τη λήξη της θητείας του στην Ευρωτράπεζα. Ο δεσμός, όπως προαναφέραμε, είναι παλαιός. Ο κ. Παπανδρέου μπορεί να έλαβε το πρώτο «όχι» αλλά εξασφάλισε μια «χρυσή εφεδρεία» για τις δύσκολες ημέρες, τις οποίες πιθανώς δεν θα αποφύγει.
