Ο Μπαράκ Ομπάμα προωθεί νέα νομοθεσία για την κλιματική αλλαγή και το σύστημα υγείας, ενώ παράλληλα θέτει τις βάσεις για ένα νέο αναπτυξιακό πρότυπο στηριγμένο σε νέες τεχνολογίες και στις εξαγωγές. Ο Νικολά Σαρκοζί συγκροτεί επιτροπή με δύο πρώην πρωθυπουργούς για τον αναπροσανατολισμό της γαλλικής οικονομίας στους τομείς του μέλλοντος. Στις ευρωπαϊκές χώρες διεξάγονται έντονες συζητήσεις για τις νέες δομές που πρέπει να δημιουργηθούν ώστε να αντιμετωπιστούν οι ανταγωνιστικές πιέσεις από ανερχόμενες οικονομικές υπερδυνάμεις όπως η Κίνα και η Ινδία. Στη χώρα μας ο διάλογος εξαντλείται σε κομματικές αψιμαχίες πάνω σε ξεπερασμένες ή κοινότοπες ιδέες, που μικρή σχέση έχουν με την ουσία των προβλημάτων. Δεν προκαλεί απορία ότι η κοινωνία παρακολουθεί αδιάφορη, χωρίς να μετέχει. Δυναμικά στρώματα έχουν αποστασιοποιηθεί από την πολιτική διαδικασία. Απείχαν στις πρόσφατες εκλογές για την Ευρωβουλή.
Η τελμάτωση της πολιτικής σκέψης και δράσης κινδυνεύει να διαιωνίσει τη σημερινή στασιμότητα, μετατρέποντάς τη σε οπισθοδρόμηση. Η ιστορία είναι γεμάτη από παραδείγματα χωρών που γνώρισαν άνοδο και πτώση. Ηδη η Ελλάδα έχει υποβαθμιστεί, όπως δείχνει ακόμη και η σημειολογία των κινήσεων της κυβέρνησης Ομπάμα. Αντιμετωπίζει παθητικά τη νέα έξαρση της τουρκικής επιθετικότητας, ανήμπορη να διαμορφώσει εθνική στρατηγική.
Η κατολίσθηση της οικονομίας και ο κίνδυνος χρεοκοπίας την έχουν οδηγήσει έξω από τον σκληρό πυρήνα της Ευρωπαϊκής Ενωσης.
Ο διάλογος για να είναι χρήσιμος πρέπει να προβάλλει διλήμματα και επιλογές.
Τα αμέσως επόμενα χρόνια η Ελλάδα πρέπει να εξοικονομήσει τεράστιους πόρους για να καλύψει κρίσιμες ανάγκες της οικονομίας και της κοινωνίας:
Πρώτον, τον δραστικό περιορισμό των δημοσιονομικών ελλειμμάτων και τη μείωση του υπέρογκου δημόσιου χρέους, ώστε να αποτραπεί η πτώχευση. Δεύτερον, την ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας με επενδύσεις στην Παιδεία, στην έρευνα, στις νέες τεχνολογίες και στην πράσινη ανάπτυξη.
Τρίτον, τη στήριξη του κοινωνικού κράτους, ιδιαίτερα στους τομείς της υγείας, των συντάξεων και των πολιτικών απασχόλησης.
Με δεδομένο ότι δεν υπάρχουν περιθώρια για αύξηση της φορολογίας πρέπει να διεξαχθεί πραγματικός αγώνας για την καταπολέμηση της φοροδιαφυγής και της σπατάλης στο Δημόσιο. Χρειάζονται μεγάλες αλλαγές στο κράτος και στους θεσμούς για την εξάλειψη του κομματισμού, της αναξιοκρατίας, της γραφειοκρατίας, της διαφθοράς.
Αν δεν επιχειρηθεί, ή αν αποτύχει, αυτή η προσπάθεια, η φθίνουσα πορεία θα συνεχιστεί με πολύ αρνητικές συνέπειες στο βιοτικό επίπεδο, στην απασχόληση και στην κοινωνική συνοχή.
Ανάλογη προσπάθεια πρέπει να καταβληθεί για την αναβάθμιση της διεθνούς θέσης της χώρας. Προϋπόθεση είναι η ανόρθωση της οικονομίας. Δεν ασκείται εξωτερική πολιτική διά της περιφοράς δίσκου επαιτείας. Απαιτείται προσπάθεια επανόρθωσης του τραγικού σφάλματος της εγκατάλειψης του Ελσίνκι, επανασυνδέοντας την ενταξιακή πορεία της Τουρκίας με την άρση των διεκδικήσεών της εις βάρος των κυριαρχικών μας δικαιωμάτων. Τέλος, χρειάζεται νέος δυναμισμός στην εξωτερική πολιτική, με ανάληψη πρωτοβουλιών στα Βαλκάνια και στη Μέση Ανατολή, ώστε να ενσωματωθούν τα εθνικά μας συμφέροντα στις ευρύτερες πολιτικές που προωθούνται στην περιοχή.
Πρόκειται για φιλόδοξη ατζέντα. Αυτήν, όμως, απαιτούν οι καιροί. Το δυστύχημα είναι ότι δεν έχουμε καν αρχίσει να τη συζητούμε.
Ο κ. Γιάννος Παπαντωνίου είναι πρώην υπουργός και πρόεδρος του Κέντρου Ερευνών Προοδευτικής Πολιτικής (www.kepp.gr).
