Η χθεσινή «Le Μonde» κάνει μια εξαιρετικά ενδιαφέρουσα παρατήρηση: Η ευρωπαϊκή σοσιαλδημοκρατία δεν επωφελείται πολιτικά από την κρίση,τη στιγμή που το παραδοσιακό συνταγολόγιό της (ρύθμιση των αγορών, δημόσια παρέμβαση, καταπολέμηση των ανισοτήτων) υιοθετείται πλέον από όλους. Με άλλα λόγια, η Ευρώπη στρέφεται στη σοσιαλδημοκρατική συνταγή, αλλά όχι στην ίδια τη σοσιαλδημοκρατία.
Για ποιον λόγο; Η εξήγηση της εφημερίδας είναι ότι η ευρωπαϊκή Αριστερά στερείται μοντέλου κι αφότου εγκαταλείφθηκε ο «τρίτος δρόμος» του Τόνι Μπλερ, και οι διάφορες παραλλαγές του, στρέφεται σχεδόν από αμηχανία στην Αμερική του Μπαράκ Ομπάμα.
Η παρατήρηση είναι απολύτως ορθή. Αν μάλιστα οι γάλλοι συνάδελφοι είχαν την τύχη να παρακολουθήσουν τις παρεμβάσεις που έγιναν στην ημερίδα του Μεγάρου Μουσικής για «Το μέλλον της Σοσιαλδημοκρατίας» θα διαπίστωναν ότι κανείς από τους μετέχοντες δεν είχε κάτι καινούργιο να αρθρώσει. Ευλόγως λοιπόν η σοσιαλδημοκρατία παρακολουθεί σχεδόν άφωνη και μάλλον ανήμπορη την ακομπλεξάριστη και επιθετική Δεξιά του Σαρκοζί, του Μπερλουσκόνι και του Ντέιβιντ Κάμερον.
Η σοσιαλδημοκρατία όμως στερείται φωνής διότι μόνη της βουβάθηκε. Μόνη της αντιμετώπισε ενοχικά την ανάγκη προσαρμογής της στις νέες απαιτήσεις μιας νέας κοινωνίας. Και μόνη της ακύρωσε το μεγάλο διαχρονικό πλεονέκτημα που διέθετε από τον 19ο αιώνα: την ικανότητα να συγκροτεί μια ευρεία κοινωνική πλειοψηφία, να διεκδικεί και να ασκεί την εξουσία στο όνομά της.
Είναι αλήθεια ότι για πρώτη φορά μετά την πτώση του Τείχους η ευρωπαϊκή σοσιαλδημοκρατία αισθάνεται στα αριστερά της τον ανταγωνισμό ενός ριζοσπαστικού ρεύματος, το οποίο κινείται ανάμεσα στην καταγγελία, την αμφισβήτηση και την ανοησία. Ετσι, η δυνατότητά της να συγκροτεί την ευρεία κοινωνική πλειοψηφία που χρειάζεται τελεί υπό κριτική, αν όχι υπό ενοχοποίηση.
Α πό μόνη της αυτή η κριτική δεν αποτελεί πρόβλημα. Η σοσιαλδημοκρατία θριάμβευσε του κομμουνισμού και της Σοβιετικής Ενωσης, δεν νομίζω ότι θα δυσκολευτεί να τα βάλει με τον Μπεζανσενό και τον Τσίπρα. Παραδόξως όμως μπήκε στην κουβέντα. Απολογητικά, στενόχωρα, ενοχικά… Το ΠαΣοΚ, ας πούμε, έφτασε στο σημείο σχεδόν να ζητάει συγγνώμη για τα κυβερνητικά του πεπραγμένα σε έναν διαγωνισμό «αριστεροσύνης» αποκλειστικά εσωκομματικής σκοπιμότητας.
Το συμπέρασμα είναι απλό. Η σοσιαλδημοκρατία μπήκε σε μια κρίση ταυτότητας από τη στιγμή που αποδέχτηκε την κουβέντα για την ταυτότητά της. Και όσο την παρατείνει, δύσκολα θα ανακτήσει την ηγεμονία της. Αν δεν μπορεί να πει καινούργια πράγματα, τουλάχιστον ας μην ανακυκλώνει τα παλιά.
