Σε ανύποπτο χρόνο, πολύ πριν συνειδητοποιηθεί η μεγάλη απειλή, περιγράφαμε την επερχόμενη οικονομική κρίση ως αποτέλεσμα της επικρατούσας διεθνώς ανισορροπίας μεταξύ αξιών, τιμών και αμοιβών. Σημειώναμε ότι το παγκόσμιο οικονομικό σύστημα ανισορροπεί επειδή υπερεκτιμά το κεφάλαιο και τις αξίες που πηγάζουν από την κίνησή του, υποτιμώντας ταυτόχρονα την πραγματική παραγωγή, όπως και την εργασία. Η προ πολλού διακρινόμενη ανισορροπία υπέρ των αξιών, και δη των «χάρτινων», σε βάρος των τιμών και των μισθών, οδηγούσε με μαθηματική βεβαιότητα σε συνεχώς διευρυνόμενες ανισότητες και αναπόφευκτα στην κρίση. Η υπερσυγκέντρωση πλούτου και εισοδημάτων ήταν εμφανής διεθνώς, όπως εμφανής ήταν και η επιδείνωση της εισοδηματικής θέσης των πολλών. Ερχόμενη η κρίση κατέστησε την ανισορροπία εντονότερη.

Παρά τις χρηματιστηριακές απώλειες, παρά την υποχώρηση των τρεχουσών «χάρτινων» αξιών, οι έχοντες και κατέχοντες ελάχιστα απώλεσαν. Η προηγηθείσα συσσώρευση την παρελθούσα δεκαετία κατέστησε τον πλούτο ανθεκτικό. Αντιθέτως, το πλήθος των ανθρώπων της εργασίας και της μικρής παραγωγής δοκιμάστηκε ακόμη περισσότερο, κινδύνευσε και κινδυνεύει να χάσει ακόμη και τα βασικά.

Τα στοιχεία απ΄ ολόκληρο τον κόσμο βεβαιώνουν ότι η μεγάλη μάζα των μισθωτών και των μικροπαραγωγών δοκιμάζεται πολλαπλώς. Χάνει τούτο τον καιρό θέσεις εργασίας, υφίσταται περικοπές αμοιβών και απολαμβάνει χαμηλότερες τιμές εξαιτίας της μειωμένης ζήτησης. Οι συνθήκες αυτές μόνο την έξοδο από την κρίση δεν εγγυώνται. Και αυτά τα πρώτα κύματα αισιοδοξίας που εμφανίστηκαν το τελευταίο διάστημα διεθνώς δεν εγγυώνται την ανάκαμψη, ούτε τη διάρκειά της. Δεν είναι τυχαίο ότι το τελευταίο διάστημα ο κόσμος κυριαρχείται από έντονη μεταβλητότητα. Μοιάζει η παγκόσμια οικονομία να υφίσταται ένα διαρκές σκωτσέζικο λουτρό, όπου το ζεστό διαδέχεται το κρύο και το κρύο το ζεστό. Τη μια μέρα κύματα αισιοδοξίας και την επομένη βυθίσματα απαισιοδοξίας. Είναι αυτό αποτέλεσμα της συντηρούμενης ανισορροπίας.

Αν δεν μεταβληθεί ουσιαστικά η σχέση μεταξύ αξιών, τιμών και αμοιβών ο κόσμος θα ταλανίζεται επί χρόνια, χωρίς κανείς να είναι σε θέση να εγγυηθεί ότι στο μεσοδιάστημα δεν θα υπάρξουν κοινωνικές ή άλλες αναστατώσεις. Με άλλα λόγια, αν δεν βρεθεί άμεσος τρόπος να βελτιωθεί η εισοδηματική θέση του πλήθους, ώστε να προκύψει ακμαία καταναλωτική δυνατότητα και διά αυτής ενίσχυση της παραγωγής, η ανάκαμψη θα αργήσει κι όταν έλθει θα είναι αναιμική. Και προφανέστατα δεν αποτελεί λύση η προτεινόμενη από πολλούς λύση της εκ των υστέρων αναδιανομής διά των φόρων.

Αυτή συνήθως βραδύνει και δεν είναι εγγυημένη. Μόνο η ευθεία αποκατάσταση μιας λογικότερης σχέσης μεταξύ αξιών, τιμών και αμοιβών θα προσέφερε λύση και διέξοδο από την κρίση.

akarakousis@dolnet.gr