Είναι διάσημος ως η βασανισμένη ιδιοφυΐα που πάλευε με την ψυχική διαταραχή και έκοψε το ίδιο του το αφτί μετά το ναυάγιο της στενής φιλίας του με έναν εξίσου σπουδαίο ζωγράφο. Μια νέα μελέτη, όμως, θεωρεί ότι οΒίνσεντ βαν Γκογκεπινόησε αυτή την ιστορία προκειμένου να προστατεύσει τονΠολ Γκογκέν,καθώς εκείνος ήταν που του έκοψε το αφτί με το σπαθί του πάνω σε έναν καβγά που είχαν οι δυο τους.

Δύο γερμανοί ιστορικοί τέχνης, ο Χανς Κάουφμαν και η Ρίτα Βίλντεγκανς, υπογράφουν το βιβλίο «Το αφτί του Βαν Γκογκ: Ο Πολ Γκογκέν και το σύμφωνο σιωπής», στο οποίο εκθέτουν εκτενώς την άποψη ότι οι δύο ζωγράφοι δεν μίλησαν ποτέ για ό,τι συνέβη. Ο Γκογκέν για να αποφύγει το κατηγορητήριο και ο Βαν Γκογκ για να τον προστατεύσει. Οι ίδιοι υποστηρίζουν ότι ήταν εκείνος ο μοιραίος καβγάς και όχι η τρέλα που οδήγησε τον ζωγράφο που δημιούργησε τα «Ηλιοτρόπια» να πει μια για πάντα «ναι» στο σκοτάδι και να αυτοκτονήσει.

Η θεωρία που μέχρι πρότινος κυριαρχούσε είναι ότι ο Βαν Γκογκ έκοψε το αφτί του με ξυράφι το βράδυ της 23ης Δεκεμβρίου του 1888 πάνω σε μια κρίση τρέλας και παραλίγο να πεθάνει από αιμορραγία. Λέγεται επίσης ότι, αφού οδηγήθηκε στην παρανοϊκή αυτή πράξη, πήρε το κομμένο αφτί του, το τύλιξε σε ένα πανί και το έδωσε σε μια πόρνη που βρισκόταν στον πλησιέστερο οίκο ανοχής. Οι υποστηρικτές της νέας θεωρίας ισχυρίζονται ότι ο αιματηρός καβγάς προέκυψε επειδή ο Γκογκέν σχεδίαζε να εγκαταλείψει το σπίτι του Βαν Γκογκ στην Αρλ, καθώς δεν ήταν καθόλου ευτυχισμένος εκεί. Καθώς περπατούσαν κοντά σε έναν οίκο ανοχής, η ένταση μεταξύ τους ανέβηκε επικίνδυνα και τότε ο Γκογκέν τού έκοψε το αφτί με το σπαθί του- είτε από θυμό είτε επειδή βρισκόταν σε κατάσταση αυτοάμυνας. Αμέσως μετά πέταξε το όπλο του εγκλήματος στον Ρήνο, ενώ ο Βαν Γκογκ έδωσε το κομμένο αφτί του σε μια πόρνη και επέστρεψε σπίτι του παραπατώντας. Οι αστυνομικοί τον βρήκαν την επομένη σε άθλια κατάσταση- όπως υποστηρίζει η νέα μελέτη.

«Είσαι σιωπηλός, άρα θα είμαι κι εγώ».

Οπως ανέφερε ο Κάουφμαν σε συνέντευξη που παραχώρησε στην εφημερίδα «Daily Τelegraph», σε ένα γράμμα που είχε στείλει ο απελπισμένος Βίνσεντ Το ότι οι δύο άνδρες συγκατοικούσαν για κάποιο διάστημα είναι γνωστό, οι περισσότεροι μελετητές όμως θεωρούν ότι ο Γκογκέν είχε εγκαταλείψει τον Βαν Γκογκ πριν από το συμβάν του αφτιού. Αν και δεν έχουν αδιάσειστα στοιχεία, οι δύο ιστορικοί τέχνης επιμένουν ότι η δική τους εκδοχή είναι η πιο αληθινή, καθώς η τελευταία επιστολή του Βαν Γκογκ προς τον Γκογκέν κλείνει με τη φράση: στον αδελφό του Τεό έγραφε: «Ευτυχώς που ο Πολ δεν είχε άλλο όπλο. Είναι πολύ πιο δυνατός από εμένα».

Εκτός όμως από αυτή τη φράση δεν αποκαλύπτει τίποτε άλλο, μένοντας πιστός στο σύμφωνο σιωπής που φαίνεται ότι είχαν συντάξει νοερά οι δύο άνδρες. Επίσης αναφέρθηκε σε ένα σχέδιο του Βαν Γκογκ το οποίο αναπαριστά ένα κομμένο αφτί και τιτλοφορείται «Ιctus»: λατινικός όρος που χρησιμοποιείται στην ξιφασκία και σημαίνει χτύπημα.

Οι συγγραφείς του βιβλίου πιστεύουν επίσης ότι τα περίεργα ζιγκ-ζαγκ πάνω από το ζωγραφισμένο αφτί υποδηλώνουν την α λα Ζορό τεχνική χτυπήματος του Γκογκέν. Και, όπως όλα δείχνουν, οι ψίθυροι γύρω από το κομμένο αφτί του κορυφαίου ζωγράφου όσο πάνε και δυναμώνουν σε μια ιστορία-μύθο που συνεχίζει να ιντριγκάρει εκείνους που αγαπούν το έργο του ή έστω το… ετεροχρονισμένο κουτσομπολιό.