Η αριθμητική κλιμάκωση της μονοτονικής ΠΟΙΗΣΗΣ φτάνει σήμερα στον βαθμό 3, κόντρα στην κρίσιμη επικαιρότητα· δική μας και ξένη. Ή μήπως όχι; Η ποιητική πάντως συνεισφορά της Γεωργίας Τριανταφυλλίδου (ζητώ συγγνώμη για την απρόσεκτη συγκοπή του επιθέτου της στο μονοτονικό περασμένης Κυριακής) που υποσχέθηκα να παρουσιάσω (τίτλος της: Δικαίωμα Προσδοκίας, εκδόσεις ΑΓΡΑ, 2008) θέτει (με δύο τουλάχιστον ποιήματά της) ακριβώς το πρόβλημα σχέσεων ποίησης και επικαιρότητας. Προτού όμως φτάσω εκεί, προηγούνται κάποιες προτάσεις ορισμού και μεθόδου για ένα ζήτημα που, όσο ξέρω, παραμένει στον τόπο μας σε περιγραφική και ερμηνευτική εκκρεμότητα, αν εξαιρεθεί ο εκβιαστικός περιορισμός του στο δίλημμα της στρατευμένης και της αστράτευτης τέχνης. Ποίηση και επικαιρότητα νοούνται συνήθως ως αντιθετικού τύπου διάζευξη. Ενώ δηλαδή η ποίηση εντάσσεται στον ευρύτερο χώρο της λογοτεχνίας, ορίζοντας μάλιστα κατά παράδοση τον πυρήνα της, η επικαιρότητα θεωρείται κατά βάση δικαιοδοσία των μέσων επικοινωνίας. Η διαχρονική εξάλλου αξία (και υπεραξία) της ποίησης (ιδεολογική και πραγματική), έναντι της, χρονικά τουλάχιστον, περιορισμένης ενημερωτικής επικαιρότητας, διευρύνει την μεταξύ τους διαφορά, η οποία συχνά παίρνει τη μορφή συνωμοτικού ανταγωνισμού. Απλουστεύοντας τα δεδομένα, θα έλεγα ότι στην προκείμενη συνωμοσία το πάνω χέρι θεωρητικώς παραχωρείται στην ποίηση, πρακτικώς όμως το διαχειρίζεται η δημοσιογραφική επικαιρότητα· η οποία στις μέρες μας ελέγχει τις επίκεντρες τύχες της πεζογραφίας, αφήνοντας, με σπάνιες εξαιρέσεις, την παραγόμενη ποίηση στο περιθώριο.
Δεν θα επιμείνω σ΄ αυτήν την, κάπως αγοραία, όψη της προβληματικής σχέσης ποίησης και επικαιρότητας, προχωρώντας σε άλλου είδους επιμειξίες, που προϋποθέτουν διεύρυνση και εμβάθυνση τόσο του ποιητικού πεδίου όσο και του πεδίου της επικαιρότητας. Το βασικό ερώτημα στην προκειμένη περίπτωση είναι: αν, πόσο και πώς υποδέχεται (εκούσα-άκουσα) στο εσωτερικό της η ποίηση την επικαιρότητα, αλλά και η επικαιρότητα την ποίηση. Ενδιαφέρουν δηλαδή τα μείγματα επικαιρικής ποίησης και ποιητικής επικαιρότητας, όπου η επικαιρότητα μπορεί να είναι εναλλακτικώς ή προσθετικώς: πολεμική, πολιτική ή πολιτισμική· τόξο που απολήγει ενίοτε στην καθημερινότητα, με τις δικές της πλοκές και συμπλοκές.
Το θέμα είναι μεγάλο, αντάξιο συστηματικής και νηφάλιας μελέτης, ακόμη και αν σε πρώτη δόση περιοριστεί σε αντιπροσωπευτικούς ποιητές έως και τη γενιά του τριάντα, με το επιχείρημα ότι εφεξής οι όψεις του προβλήματος αλλάζουν συνεχώς, προτού καταλήξουν στο σήμερα. Με τον αυθαίρετο αυτόν περιορισμό αναφέρονται κάποια εμβληματικά ονόματα: Σολωμός, Παλαμάς, Καρυωτάκης, Σεφέρης, Ρίτσος. Το ζητούμενο στα προκείμενα παραδείγματα είναι το είδος και οι τρόποι διείσδυσης, ή εισβολής, της πολλαπλής επικαιρότητας (της καθημερινότητας συμπεριλαμβανομένης) στους ποιητές αυτούς, προκειμένου να ανιχνευθεί τόσο ο κοινός τους παρονομαστής όσο, και προπαντός, ο διακριτικός τους αριθμητής, ώστε να φανεί αν το συγκεκριμένο σύστημα παραμένει σταθερό ή διαφοροποιείται και εξελίσσεται.
Η περίπτωση πάντως της δεύτερης ποιητικής συλλογής της Γεωργίας Τριανταφυλλίδου (η πρώτη, Ο ποιητής έξω, συνοπτικότερη και λιγότερο ίσως ριψοκίνδυνη, κυκλοφόρησε, στις εκδόσεις ΑΓΡΑ πάλι, το 2004) προσφέρει, στο πλαίσιο της ευρηματικής της πρωτοτυπίας, εξαιρετικά ενδιαφέρουσες συμπλοκές ποιητικής επικαιρότητας, ιδιαίτερα στην εκδοχή της καθημερινότητας. Προς απόδειξη παραθέτω τα δύο ποιήματα που προανέφερα: το ένα φέρει ακριβώς τον ενδεικτικό τίτλο «Επικαιρότητα»· το άλλο δανείζει τον τίτλο του («Δικαίωμα προσδοκίας») σε ολόκληρη τη συλλογή: Αντιγράφω πρώτα την «Επικαιρότητα»:
Μέσα στο μεσημέρι/ κι ενώ οι άνθρωποι τσούγκριζαν τα ποτήρια/ χωρίς να υποψιάζονται το τεράστιο κενό που χωρίζει/ όσους πίνουν το τσίπουρό τους με γλυκάνισο/ από τους σκέτους άλλους,/ ενώ η θάλασσα ήταν τόσο κοντά/ που φτύνοντας λόγια όλο και ξέφευγαν μπλέ πιτσιλιές στα πιάτα,/ ενώ τίποτε δεν προμηνούσε πως ο λαχειοπώλης θα τους παρακάμψει/·μια θορυβώδη μάζωξη τυχαίων·/ κι ενώ η χώρα φιλιόταν σαν για θάνατο/ με κάτι επίμονους πολιτικούς στα πρωτοσέλιδα,/ εκείνος/ πήρε τα μάτια του από πάνω της.// ( Τις κόγχες,υποθέτω,τις χαρίζει).
Επεται το τετράστιχο «Δικαίωμα Προσδοκίας», κλεισμένο ολόκληρο σε εισαγωγικά ως εξωτερικό δάνειο, όπως δηλώνει το παρένθετό του υστερόγραφο: « Ο αποκλεισμός ίππου/ από τη συμμετοχή σε ιπποδρομία/ δημιουργεί υποχρέωση αποζημίωσης/ για ελπίδα νίκης.// (Αρειος Πάγος 447/ 1957, Νομικό Βήμα 5/88).
Συνεχίζεται και συνεχίζομαι, πιστός στις εμμονές μου.
