Η επιβίωση των εταιρειών και η διατήρηση των θέσεων εργασίας θα είναι το μεγάλο στοίχημα για το οικονομικό επιτελείο της κυβέρνησης και τους έλληνες επιχειρηματίες το 2009. Η πτώση της κατανάλωσης, ως απόρροια της διεθνούς οικονομικής ύφεσης, οι δυσκολίες στην εξεύρεση κεφαλαίου κίνησης λόγω του «παγώματος» της διατραπεζικής αγοράς και οι μεγάλες καθυστερήσεις στον χρόνο είσπραξης των απαιτήσεων δημιουργούν περιβάλλον ασφυξίας για τις ελληνικές επιχειρήσεις.
Στο τέλος του 2008 οι επιχειρήσεις «πρόλαβαν» να υποστούν τις παρενέργειες της παγκόσμιας κρίσης και το 2009 θα μετρήσουν τις αντοχές τους αφού όλα δείχνουν πως θα υπάρξει γεωμετρική επιδείνωση των αρνητικών συνθηκών μέσα στις οποίες καλούνται να λειτουργήσουν.
Ηδη ορισμένες εταιρείες απασχολούν τους εργαζομένους τέσσερις ημέρες την εβδομάδα, δίνουν υποχρεωτικές άδειες στο προσωπικό και το διάστημα μεταξύ Χριστουγέννων και Πρωτοχρονιάς ορισμένες παραγωγικές μονάδες θα παραμείνουν κλειστές για να αντιμετωπίσουν την πτώση των παραγγελιών.
Οι ίδιοι οι επιχειρηματίες είναι απαισιόδοξοι καθώς βλέπουν τις ταμειακές ροές των εταιρειών τους να είναι αρνητικές και τις τράπεζες φειδωλές στην επαναδιαπραγμάτευση των δανείων τους. Οι αναλυτές αδυνατούν να διατυπώσουν προβλέψεις για τη χρονική διάρκεια της κρίσης και όλοι πλέον, ακόμη και τα μεγάλα πορτοφόλια, είναι σε άμυνα. Δεν καταναλώνουν και προτιμούν να διατηρούν ρευστότητα για τις δύσκολες ημέρες που ενδεχομένως να έρθουν. Οι προβλέψεις για την ανάπτυξη στη χώρα μας κάνουν λόγο για μόλις 1%.
Η πτώση των κερδών στο εννεάμηνο του 2008 για τις εισηγμένες εταιρείες έφτασε το 20%, ενώ ακόμη και τα λειτουργικά κέρδη Εbitda ήταν αρνητικά. Το πιο ανησυχητικό ήταν η δραστική πτώση των περιθωρίων κέρδους που καταδεικνύει την επιβράδυνση του ρυθμού των πωλήσεων και την αύξηση των δαπανών. Στο εννεάμηνο τα 2/3 των εταιρειών εμφάνισαν ζημιές ή μείωση κερδών ενώ μόνο στο τρίτο τρίμηνο 117 εταιρείες εμφανίζουν ζημιογόνο αποτέλεσμα στην τελική γραμμή!
Οι συνθήκες στη διατραπεζική αγορά δεν έχουν βελτιωθεί, γι΄ αυτό και οι τράπεζες σχεδόν έχουν διπλασιάσει το περιθώριο (spread) δανεισμού για κεφάλαιο κίνησης. Αν δηλαδή μια εταιρεία προ της κρίσης δανειζόταν με euribor και 0,90% spread σήμερα δανείζεται με euribor και 1,80% περιθώριο.
Η κατάσταση γίνεται τραγική όταν μιλάμε για πολύ μικρές επιχειρήσεις. Εκεί τα spreads βραχυπρόθεσμου δανεισμού διαμορφώνονται πάνω από το 3%.
Οι τραπεζίτες είναι αισιόδοξοι και εκτιμούν ότι το πρώτο τρίμηνο του 2009 θα υπάρξει περαιτέρω αποκλιμάκωση των επιτοκίων μετά και τη γενναία πτώση του βασικού επιτοκίου της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας στο 2,5%. Μέχρι τότε όμως τι γίνεται; Τα 28 δισ. ευρώ του πακέτου στήριξης της κυβέρνησης για τις εγχώριες τράπεζες θα «ζεστάνουν» την αγορά από τον Φεβρουάριο του 2009 και η ελπίδα για την τόνωση της κατανάλωσης εναπόκειται προς το παρόν στον διπλό μισθό των Χριστουγέννων.
Παράλληλα, τα μηνύματα από τους δείκτες πιστωτικής ασφυξίας της αγοράς δεν είναι ενθαρρυντικά. Οι ακάλυπτες επιταγές και οι απλήρωτες συναλλαγματικές «πνίγουν» την αγορά, με την αξία τους να διαμορφώνεται στο διάστημα Ιανουαρίου- Νοεμβρίου 2008 σε 1,278 δισ. ευρώ, από 1,027 δισ. ευρώ το αντίστοιχο περυσινό διάστημα του 2007.
Σύμφωνα με τα στοιχεία της εταιρείας Τειρεσίας ΑΕ, παρατηρήθηκε αύξηση της αξίας των ακάλυπτων επιταγών τον Νοέμβριο κατά 161,36% σε σχέση με τον αντίστοιχο περυσινό μήνα καθώς στην αγορά «έσκασαν» 13.472 επιταγές αξίας 153,2 εκατ. ευρώ. Επίσης, και στον απόλυτο αριθμό των ακάλυπτων επιταγών σημειώνεται εκρηκτική αύξηση 114,97%. Κατά το εξεταζόμενο διάστημα, 11.015 συναλλαγματικές έμειναν απλήρωτες. Το «φέσι» από αυτή την εξέλιξη ανέρχεται σε 15,796 εκατ. ευρώ, με αποτέλεσμα η συνολική αξία των απλήρωτων συναλλαγματικών από τις αρχές του έτους να ξεπερνά τα 157 εκατ. ευρώ. Αρκετά εμπορικά καταστήματα λόγω των καταστροφών στο κέντρο της Αθήνας στις αρχές του Δεκεμβρίου έχασαν τον καλύτερο μήνα από τον τζίρο τους και αυτό αναμένεται να επιδεινώσει ακόμη περισσότερο τους παραπάνω δείκτες.
Ηδη η μέση συνολική διάρκεια πίστωσης, ο χρόνος δηλαδή στον οποίο εξοφλούνται οι επιχειρήσεις από τους πελάτες τους, ξεπερνά πλέον τους έξι μήνες. Αν συνυπολογισθούν και οι μεταχρονολογημένες επιταγές, η μέση διάρκεια πληρωμής μπορεί να φτάνει και τους 10 μήνες.
Πολλές εταιρείες έχουν αρχίσει να εμφανίζουν πρόβλημα ρευστότητας καθώς εισπράττουν απαιτήσεις πελατών σε μεγαλύτερο χρονικό διάστημα από ό,τι καλούνται να αποπληρώσουν τις βραχυπρόθεσμες υποχρεώσεις τους. Οι ταμειακές ροές (cash flow) που εμφανίζει μια επιχείρηση ανά μήνα είναι πλέον ο βασικός παράγοντας αξιολόγησης για την περαιτέρω πορεία της από τους αναλυτές. Μπορεί σε δεδομένη στιγμή (π.χ. σε κάποια λογιστική κατάσταση τριμήνου ή εξαμήνου) η εταιρεία να εμφανίζει κέρδη, αλλά αν έχει αρνητικές ταμειακές ροές (εισπράττει λιγότερα σε σχέση με τα κεφάλαια που καλείται να πληρώσει) είναι αναπόφευκτο να περιέλθει σύντομα σε οικονομική ασφυξία. Ενδεικτικά είναι τα παραδείγματα της Βetanet και των Ελληνικών Ιχθυοκαλλιεργειών που έκαναν αίτηση υπαγωγής στο άρθρο 99 του νέου πτωχευτικού κώδικα, ενώ είχαν κέρδη. Παράλληλα, η Διεκάτ έκανε αίτηση υπαγωγής στο άρθρο 99 για προστασία από τους πιστωτές της επικαλούμενη καθυστερήσεις πληρωμών από το Δημόσιο. Δεν είναι επίσης τυχαίο ότι πολλές εταιρείες προχώρησαν στην επί τα χείρω αναθεώρηση των μεγεθών τους για το 2008 και αποφεύγουν να κάνουν προβλέψεις για το 2009. Ενδεικτικά είναι τα παραδείγματα της Coca-Cola, της Frigoglass, του Φουρλή και της Vivartia. Επίσης, αρκετά deals «πάγωσαν» ή ματαιώθηκαν. Μια αχτίδα αισιοδοξίας φαίνεται να είναι η σημαντική πτώση του πετρελαίου και των πρώτων υλών. Σε συνδυασμό με το πιο φθηνό χρήμα από τις τράπεζες είναι δυνατόν πολλές εταιρείες να αποφύγουν το λουκέτο. Επίσης, στην Ελλάδα, όλες οι μεγάλες δουλειές γίνονται από το κράτος, γεγονός που αποτελεί δικλίδα ασφαλείας για πολλές επιχειρήσεις. Η αύξηση του πακέτου των δημοσίων επενδύσεων όπως στις ΗΠΑ θα ήταν ευχής έργο, αλλά δύσκολο αυτή την περίοδο για την υπερχρεωμένη ελληνική οικονομία.
