Περί Μνήμης
Κωστής Παπαγιώργης
Α
Στο νέο του βιβλίο εισέρχεται στην περιοχή της μνήμης να μας μιλήσει για τον χρόνο, το παρελθόν και το παρόν, για την ανατρεπτική φύση των συγκινήσεων και την αιφνίδια ανάκληση του παρελθόντος η οποία ανήκει στις βασικές λειτουργίες της μνήμης. Και αν η λήθη (που εξαφανίζει το περιεχόμενο της μνήμης) οφείλεται στην ισχυρή παρουσία των προϋπαρχόντων στοιχείων της συνείδησης, η μνήμη οφείλεται στην επιβολή των αισθημάτων, των συγκινήσεων, των παθών γενικά, όπως πιστεύει ο συγγραφέας. Γι΄ αυτό και συχνά μας απελευθερώνει από τη φυλακή του παρόντος, αποκτώντας έναν ρόλο υποστατικό στη ζωή μας- και αυτό άλλωστε εξηγεί και την ύπαρξη, τη λειτουργία και την όποια δύναμη των έργων τέχνης και του γραπτού λόγου. Μια από τις αδιαμφισβήτητες αρετές του Παπαγιώργη είναι η ευχέρειά του να διαχειρίζεται έννοιες και ιδέες με οικείο τρόπο- και αυτό να το μεταδίδει στον αναγνώστη του. Δεν διαπραγματεύεται το θέμα του αλλά το αναπτύσσει ως βιωματικό υλικό, αποδεικνύοντας ότι ο νους είναι ομόλογος του αισθήματος και ότι η γραφή μπορεί να καταργήσει τη δυαρχία ώστε το εγώ να αναγνωρίζει τον εαυτό του. Ο εαυτός αυτός συχνά βρίσκεται κρυμμένος στα βιώματά του. Η μνήμη λοιπόν ως ανακλητική λειτουργία μας οδηγεί στην αυτογνωσία. Γι΄ αυτό και το παρόν δεν είναι ποτέ αυτονόητο- ούτε και αθώο, δεδομένου ότι μεγάλο τμήμα αυτού του είμαστε έχει προϋπάρξει.
Τζούντιθ Χέριν
Τιείναι
το ΒυζάντιοΤο Βυζάντιο, για πολλά χρόνια, από την
περίοδο ακόμη του Διαφωτισμού και ως πολύ πρόσφατα ήταν παρεξηγημένο και απαξιωμένο. Αρκετοί ωστόσο νεότεροι ιστορικοί έχουν αρχίσει να αμφισβητούν και μάλιστα έντονα την παραπάνω άποψη. Σε αυτούς ανήκει η Τζούντιθ Χέριν, καθηγήτρια στο βρετανικό Κing΄s College. Το βιβλίο της Τι είναι το Βυζάντιο δεν είναι απλώς μια υπεράσπιση της αυτοκρατορίας αλλά και μια ολοκληρωμένη εικόνα της που εξηγεί τη σημασία, την αίγλη και την επίδρασή της στον παγκόσμιο πολιτισμό.
«Η πολυπολιτισμική του κληρονομιά,συνδυασμός ρωμαϊκών,παγανιστικών,χριστιανικών και ελληνικών παραδόσεων,του επέτρεψε αμέτρητες φορές να αντεπεξέλθει στις αντιξοότητες» .
Uberto Eco
Από το δέ
ντρο στον λαβύρινθο
Ο θεωρητικός της σύγχρονης σημειολογίας
Ουμπέρτο Εκο παρουσιάζει μια συλλογή δοκιμίων, δίκην εγκυκλοπαιδικού λεξικού, για να αναλύσει – με διαγράμματα και σχέδια- το πρόβλημα του ορισμού και της ταξινόμησης. Η έννοια της σημειολογίας, ως καταγραφή, σημασία και ερμηνεία των σημείων, απασχόλησε από την εποχή του Αριστοτέλη και ως σήμερα πολλούς μελετητές του δυτικού κόσμου και άλλους. Το επώνυμο του Εκο, για παράδειγμα, φημολογείται ότι είναι αρκτικόλεξο των λέξεων «Εx Caelis Οblatus», που σημαίνει «θεϊκό δώρο». Ο ίδιος γνωρίζει πέντε γλώσσες, μεταξύ των οποίων αρχαία ελληνικά και λατινικά, που χρησιμοποιεί πολύ συχνά στα βιβλία του, επιστημονικά και λογοτεχνικά. Οι έννοιες μοιάζουν να είναι αληθινός θησαυρός για τους ανθρώπους του πνεύματος.
Jean-Luc Marion
Το ερωτικό φαινόμενο
Από τους πιο επιφανείς σήμερα φιλοσόφουςστη Γαλλία, ο Ζαν-Λυκ Μαριόν εμπλούτισε τον μεταμοντερνισμό με τη δική του μαθητεία στα πατερικά κείμενα και στη μυστικιστική θεολογία. Τι εννοούμε όταν λέμε «σ΄ αγαπώ»; Το να αγαπάμε κάποιον άλλον σημαίνει να αγαπάμε την ιδέα που έχουμε για τον άλλον. Η αγάπη για τον άλλον λειτουργεί σαν αόρατος καθρέφτης που απεικονίζει τελικά τον εαυτό μας. Είναι ένα είδος αυτο-ειδωλολατρίας. Η πρόθεση κάνει τη διαφορά- ποιον θέλουμε να δούμε. Ο έρωτας παρ΄ όλα αυτά προηγείται της λογικής, καθώς είμαστε πρώτα απ΄ όλα όντα που αγαπούν και ύστερα όντα που σκέπτονται. Το βιβλίο αυτό αποτελείται από μια σειρά πρωτότυπων φιλοσοφικών στοχασμών για τον έρωτα, το σώμα, τον πόθο, την ικανοποίηση, τη φιλία, τον Θεό.
Μίμης Ανδρουλάκης
Λευκό κοτσύφι, blue tree, μαύρο καράβι
Απομονωμένος στην κορυφή της Δίκτης, κοντά στο χωριό του, ο συγγραφέας καταπιάστηκε στο τελευταίο του βιβλίο με την ανατομία του καπιταλισμού της Νέας Εποχής της Παγκοσμιοποίησης. Με υπότιτλο «Το κραχ και οι σεισμικές μετατοπίσεις στον νέο καπιταλισμό» επιχείρησε κατ΄ αρχάς να αναλύσει το σημερινό χρηματοοικονομικό σύστημα σε κρίση και ακολούθως να αποτιμήσει ποιος θα είναι ο παγκόσμιος καπιταλισμός ύστερα από 10 ή 20 χρόνια. Κατά την εκτίμησή του, η εκλογή Ομπάμα στις ΗΠΑ μάς υποχρεώνει να απαντήσουμε αν θα υπάρξει μία ακόμη ιστορική αλλαγή σκυτάλης ανάμεσα στους ηγεμονικούς πόλους του καπιταλισμού ή βαδίζουμε σταδιακά σε μια Τρίτη Εποχή της Παγκοσμιοποίησης δίχως πόλους.
Ζ. Α. Μπριγιά-Σαβαρέν
Η γαστρονομία ως καλή τέχνη
Ο Ζαν Αντέλμ Μπριγιά- Σαβαρέν (1755-
1826) ήταν γάλλος δικηγόρος και πολιτικός που κατάφερε να γίνει διάσημος ως γαστρονόμος και επικούρειος καλοφαγάς. Ως σήμερα για κάποιους μπορεί να είναι γνωστός από το διάσημο ομώνυμο γλυκό, το γνωστό μας «μπαμπά», για άλλους από την περίφημη ρήση του «Πες μου τι τρως, και θα σου πω ποιος είσαι» και για μερικούς από το μοναδικό για το είδος του βιβλίο «Η φυσιολογία της γεύσης ή Στοχασμοί πάνω στη γαστρονομία». Το έργο αυτό το έγραψε το 1825, δύο μήνες προτού πεθάνει, και είναι ένας ύμνος στις απολαύσεις του τραπεζιού, τις οποίες ο ίδιος θεωρούσε επιστήμη. Υιοθέτησε το δεύτερο επώνυμο μετά τον θάνατο της θείας του Σαβαρέν, η οποία του άφησε όλη την περιουσία της υπό την προϋπόθεση να υιοθετήσει το όνομά της.
Charles A. Kupchan
Το τέλος της αμερικανικής εποχής
Ο συγγραφέας, έμπειρος πολιτικός
σύμβουλος και καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Τζόρτζταουν, εκτιμά στο βιβλίο του ότι το τέλος της αμερικανικής εποχής πλησιάζει. Τι θα αντικαταστήσει την αμερικανική ηγεμονία και πώς θα προετοιμαστούν οι αμερικανοί ηγέτες για τη νέα πραγματικότητα είναι τα ερωτήματα του βιβλίου. Η πρόκληση δεν διακρίνεται από τον ισλαμικό κόσμο ούτε από την ανερχόμενη Κίνα αλλά από την ενωμένη Ευρώπη, η οικονομία της οποίας ήδη ανταγωνίζεται την αμερικανική. Η άνοδος της Ευρώπης, σε συνδυασμό με την επιστροφή της μονομερούς δράσης και του απομονω- τισμού στις Ηνωμένες Πολιτείες, οδηγεί στον διχασμό της Δύσης και στην αντιπαλότητα Αμερικής και Ευρώπης, ενώ επισπεύδεται η μετάβαση προς έναν κόσμο με πολλαπλά κέντρα εξουσίας.
Robert Service
Σύντροφοι. Η παγκόσμια ιστορία του κομμουνισμού
Θα υπέθετε κανείς ότι είναι αδύνατον να γραφτεί η ιστορία ή έστω το χρονικό του παγκόσμιου κομμουνιστικού κινήματος από τη γέννησή του ως τις μέρες μας μέσα σε μόνο 672 σελίδες. Το εγχείρημα του Ρόμπερτ Σέρβις, καθηγητή της Ρωσικής Ιστορίας στο Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης, με τίτλο Σύντροφοι, διαψεύδει την παραπάνω υπόθεση. Το βιβλίο διαθέτει σαφή αφηγηματική και ερμηνευτική γραμμή, πληρότητα όσον αφορά την εξιστόρηση των σημαντικότερων γεγονότων που σηματοδότησαν την πορεία του παγκόσμιου κομμουνιστικού κινήματος αλλά- και κυρίως- τα αίτια που το δημιούργησαν: η φτώχεια και η αδικία, οι οποίες δεν έχουν εκλείψει, γι΄ αυτό και ο συγγραφέας δεν αποκλείει την επιστροφή του κομμουνισμού, υπό διαφορετικές ενδεχομένως μορφές, στο μέλλον.
Ο αναγνώστης θα βρει όλα τα στοιχεία, κυρίως όμως την ανάλυση των αιτίων που συνετέλεσαν ώστε εκατοντάδες εκατομμύρια σε όλον τον κόσμο να ασπασθούν τον κομμουνισμό και με ιδεαλιστικό πάθος να ταχθούν στην υπηρεσία του. Αναλύει την πολιτική των κομμουνιστικών καθεστώτων σε όλον τον κόσμο, τη δομική λειτουργία τους, όπως και τις κοινωνικές και ιστορικές συντεταγμένες μέσα στις οποίες πήρε τις όποιες μορφές της η κομμουνιστική ιδεολογία.
Οπως γράφει στον πρόλογό του, αξιοποίησε στον μέγιστο δυνατό βαθμό τα αρχεία του αμερικανικού Ιδρύματος Χούβερ- και άρα, εύλογα συμπεραίνει κανείς, η προσέγγισή του είναι αυτή του Δυτικού, με ό,τι κι αν σημαίνει η παρατήρηση. Αλλά βέβαια τα γεγονότα είναι γεγονότα. Ωστόσο δύο δεκαετίες μετά την κατάρρευση της Σοβιετικής Ενωσης επείγει, θα έλεγε κανείς, μια παράλληλη ανάλυση βασισμένη όχι μόνο στα δυτικά αλλά και στα σοβιετικά και άλλα αντίστοιχα ντοκουμέντα των πρώην κομμουνιστικών χωρών, που θα διεύρυναν το ερμηνευτικό πεδίο. Η έρευνα αυτή έχει περιοριστεί σχεδόν αποκλειστικά μέχρι στιγμής στον τομέα της κουλτούρας, αφού η σημερινή Ρωσία δεν δείχνει διατεθειμένη να δει το παρελθόν αυτό με τον τρόπο που το βλέπει ο υπόλοιπος δυτικός κόσμος, για τούτο και οι σχετικές έρευνες στη χώρα του Πούτιν έχουν τελευταίως περιοριστεί αισθητά και οι ειδικοί επιστήμονες δυσκολεύονται να βρουν πλέον πρόσβαση στα επίσημα αρχεία. Ως τότε το βιβλίο του Ρόμπερτ Σέρβις θα είναι ένα πολύτιμο βοήθημα, αφού γράφοντας τη συνοπτική ιστορία του κομμουνισμού ο συγγραφέας προβαίνει και σε εξαίρετες παρατηρήσεις για τον καπιταλιστικό κόσμο.
Αννίβας Βελλιάδης
Κατοχή. Γερμανική πολιτική διοίκηση στη κατεχόμενη Ελλάδα, 1941-1944
Είναι δύσκολο να ασχοληθεί κανείς με την
περίοδο της γερμανοϊταλικής κατοχής (1941-1944) επιστρατεύοντας την αναγκαία ψυχραιμία, ακόμη και σήμερα. Το βιβλίο του πρέσβη ε.τ. Αννίβα Βελλιάδη το επιχειρεί εστιάζοντας στο πολιτικοκοινωνικό πλαίσιο και στις συνθήκες της εποχής. Ο συγγραφέας, ο οποίος την περίοδο εκείνη ήταν παιδί, χρησιμοποιεί το διαθέσιμο αρχειακό υλικό και συμπεραίνει ότι παρά την απίστευτη αγριότητα που επέδειξαν οι Γερμανοί στην περίοδο της Κατοχής οι Ιταλοί ήταν χειρότεροι. Αν επικρατούσαν οι δυνάμεις του Αξονα στον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο η Ελλάδα θα είχε καταλήξει σε ιταλικό προτεκτοράτο, είναι το συμπέρασμά του. Δεν διστάζει επίσης να πει καθαρά ότι σε όλη τη διάρκεια της Κατοχής η χώρα μας δεν είχε καμία βοήθεια από τους συμμάχους της.
Terry Jones & Alan Ereira
Οι Βάρβαροι
Οι βάρβαροι, ξέραμε, ήταν εκείνοι που
απειλούσαν συνεχώς τη ρωμαϊκή αυτοκρατορία. Που εισέβαλλαν στα εδάφη της και προέβαιναν σε σφαγές και λεηλασίες. Ποιοι βάρβαροι; Οι Κέλτες, οι Γαλάτες, οι Σάξονες, οι Τεύτονες, οι Δάκες, οι Γότθοι, οι Βάνδαλοι, οι Ούννοι, οι Πέρσες και οι Πάρθοι. Ο Τέρι Τζόουνς και ο Αλαν Ερέιρα έγραψαν αυτό το βιβλίο για να αποδείξουν ότι οι βάρβαροι αυτοί δεν ήταν τόσο βάρβαροι, ή, καλύτερα, ότι οι αληθινοί βάρβαροι ήταν στην πραγματικότητα οι Ρωμαίοι. Οι Ρωμαίοι όμως μας παρέδωσαν την Ιστορία όπως τη γνωρίζουμε σήμερα. Η αληθινή Ιστορία, λένε οι συγγραφείς, είναι κάπως διαφορετική. Και αυτήν ανέλαβαν να γράψουν προσφέροντάς μας ένα διασκεδαστικό ανάγνωσμα και ένα καλογραμμένο βιβλίο αναθεωρητικής Ιστορίας.
Σκέψου σαν θεός.
Πυθαγόρας και Παρμενίδης,Οι απαρχητές της φιλοσοφίας
Τι κοινό έχουν όλα τα πράγματα; Πού θα
βρούμε τη σοφία; Ποιες είναι οι πηγές της γνώσης; Ο Αρνολντ Χέρμαν πραγματοποίησε μια μακροχρόνια έρευνα στις πηγές του πυθαγορισμού και έγραψε ένα πολυσέλιδο, πολυεπίπεδο και εξαιρετικά ενδιαφέρον βιβλίο για τον Πυθαγόρα και τον Παρμενίδη, για την κοινότητα των σοφών και των μεμυημένων που πριν από 2.500 χρόνια δημιουργήθηκε από τον Πυθαγόρα στην Ελαία της Κάτω Ιταλίας. Ο Χέρμαν διαπραγματεύεται τα μεγάλα θέματα που έθεσε η κοινότητα εκείνη, όπως αυτό της «μουσικής των σφαιρών», της αληθινής φύσης των πραγμάτων, τού είναι, των αριθμητικών σχέσεων που κυβερνούν το Σύμπαν και του τρόπου με τον οποίο ο Πυθαγόρας και οι οπαδοί του προσπαθούσαν να προσεγγίσουν τη «σκέψη του Θεού ».
Chrostopher Hitchens
Ο Θεός δεν είναι μεγάλος. Πως η θρησκεία δηλητηριάζει τα πάντα
Oπως τα ορθολογικά επιχειρήματα χάνουν
το νόημά τους όταν μεταφέρονται στο πεδίο της μεταφυσικής, έτσι και οι μεταφυσικές προσεγγίσεις πέφτουν στο κενό- όταν δεν μετατρέπονται σε επικίνδυνα κοινωνικά δόγματα- όποτε αντιπαρατίθενται στον ορθό λόγο. Παιδί του ορθού λόγου ο Κρίστοφερ Χίτσενς, δημοσιογράφος από τους πιο τολμηρούς αλλά και αμφιλεγόμενη προσωπικότητα μετά το πρόσφατο φλερτ του με τους νεοσυντηρητικούς, αποδομεί το θεωρητικό υπόβαθρο των θρησκειών- των μονοθεϊστικών κατ΄ εξοχήν – εστιάζοντας στον φονταμενταλισμό τους, στις σκοταδιστικές τους προεκτάσεις και τα συμπαρομαρτούντα. Τα επιχειρήματα είναι λίγο-πολύ γνωστά αλλά το ύφος του Χίτσενς παραμένει αμίμητο.
Laurence Rees
Οι ναζί
Ο Λόρενς Ρις έγραψε ένα εξαίρετο βιβλίο για το Αουσβιτς. Και επιμελήθηκε μια σειρά από θαυμάσια ντοκυμαντέρ με το ίδιο θέμα που προβλήθηκαν από το ΒΒC και γνώρισαν πολύ μεγάλη επιτυχία. Με το νέο του βιβλίο ο Ρις μάς εισάγει στον κόσμο του ναζισμού, στην ιδεολογία του και στην πολιτική του συγκρότηση, που οδήγησε στα φριχτά εγκλήματα του καθεστώτος, στα στρατόπεδα θανάτου και στον πλέον αιματηρό πόλεμο που γνώρισε ως σήμερα ο κόσμος. Εξετάζει ακόμη τα αίτια για τα οποία επικράτησε η ναζιστική ιδεολογία. Ολα αυτά όχι μόνο παραθέτοντας και ερμηνεύοντας τα γεγονότα αλλά καταγράφοντας τις μαρτυρίες από δεκάδες μέλη και υποστηρικτές του ναζιστικού κόμματος, από
Δημήτριος Λυπουρλής
Ιατρική στην αρχαία Ελλάδα. Από τον Ομηρο στον Ιπποκράτη
Σε αυτό το εξαιρετικά ενδιαφέρον λεύκωμα ο ομότιμος καθηγητής του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Δημήτριος Λυπουρλής περιγράφει τη γέννηση και την εξέλιξη της ιατρικής επιστήμης στην αρχαία Ελλάδα, από τον Ομηρο ως τον Ιπποκράτη, ανατρέχοντας σε πλήθος γραμματειακών πηγών αλλά και στα ευρήματα που έφερε στο φως η αρχαιολογική σκαπάνη. Παρακολουθούμε ακόμη όχι μόνο τη διαμόρφωση της ιατρικής επιστήμης που δικαίως πατέρας της θεωρείται ο Ιπποκράτης αλλά και την πολιτισμική και πνευματική εξέλιξη του αρχαίου κόσμου και το πέρασμά του από τη θεοκρατική στη φιλοσοφική εποχή. Το βιβλίο απευθύνεται και στους ειδικούς και στον μέσο αναγνώστη καθώς είναι γραμμένο με τρόπο γλαφυρό και εύληπτο.
