«Πολύ περίεργη η αναθεώρηση του ελληνικού ΑΕΠ»
Ο Χοσέπ Μπορέλ, ο καταλανός πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, έρχεται τη Δευτέρα στην Αθήνα για επίσημη επίσκεψη, η οποία περιλαμβάνει συναντήσεις με την πολιτειακή, πολιτική και θρησκευτική ηγεσία του τόπου, δημόσια συζήτηση με φοιτητές ευρωπαϊκών σπουδών για το μέλλον της Ευρώπης στην Παλαιά Βουλή και μια ομιλία, το απόγευμα της Τρίτης, σε κοινή συνεδρίαση των επιτροπών ευρωπαϊκών υποθέσεων και εξωτερικών και άμυνας στην αίθουσα Γερουσίας της Βουλής. Τον συνάντησα προ ημερών στο Στρασβούργο καθώς ετοίμαζε τις βαλίτσες του για να έλθει (ανεπισήμως) στη Μυτιλήνη, όπου βρίσκεται ήδη ως προσκεκλημένος του ευρωβουλευτή του ΠαΣοΚ Νίκου Σηφουνάκη.
– Χαίρομαι που σας γνωρίζω από κοντά.
«Και εγώ».
– Διαβάζοντας το βιογραφικό σας συγκράτησα μια λεπτομέρεια που αναφέρεται στα παιδικά σας χρόνια… Είναι αλήθεια ότι από ένα χρονικό σημείο και μετά σταματήσατε το σχολείο και ολοκληρώσατε τις σπουδές σας με μαθήματα κατ’ οίκον;
«Ναι… Το γυμνάσιο και το λύκειο το ολοκλήρωσα με μαθήματα κατ’ οίκον…».
– Ο λόγος;
«Επρεπε να βοηθήσω στην οικογενειακή επιχείρηση. Τότε τα πράγματα ήταν αρκετά δύσκολα και όλα τα μέλη της οικογένειας έπρεπε να βοηθούν για να αντεπεξέλθουμε στις δύσκολες συνθήκες…».
– Τι επιχείρηση είχε η οικογένεια;
«Ο πατέρας μου ήταν αρτοποιός… Εγώ μεγάλωσα μέσα σε ένα αρτοποιείο… Δεν ήταν άσχημα… Αυτό με διαμόρφωσε».
– Σε αυτή την ηλικία διαμορφώνεται ο χαρακτήρας του ανθρώπου. Κατά τη διάρκεια της παιδικής και της εφηβικής ηλικίας αποφασίζεται το μέλλον μας.
«Πάντως εγώ δεν αποφάσισα τότε να γίνω πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου.(γέλια)»
– Από παιδί κάνατε όνειρα για το μέλλον;
«Ηθελα από παιδί, από έφηβος εννοώ, να γίνω καθηγητής, να καταλάβω τον κόσμο, να εξηγήσω τον κόσμο. Είχα μια τεράστια περιέργεια από παιδί με όλα γύρω μου… Ημουν γεμάτος ερωτήσεις και, ευτυχώς, τα έφερε έτσι η ζωή ώστε από αυτή τη θέση που βρίσκομαι τώρα να μπορώ να ικανοποιώ μεγάλο μέρος της περιέργειάς μου».
– Πολιτικός πότε αποφασίσατε να γίνετε;
«Είμαι παιδί του φρανκισμού και η πολιτική για τα μάτια αυτών που έζησαν τον φρανκισμό στη χώρα μου είναι πολύ διαφορετική υπόθεση. Η άποψή μου για την πολιτική, ως εκ τούτου, διαφέρει πολύ από την άποψη για την πολιτική που έχει ένας Γάλλος, ένας Αγγλος ή ένας Γερμανός. Γιατί εμάς η πολιτική ήταν το αντίθετο του φρανκισμού. Μεγάλωσα μαθαίνοντας ακόμη και στο σχολείο ότι η πολιτική ήταν κάτι αρνητικό και τα πολιτικά κόμματα ήταν κακές οργανώσεις που έπρεπε να αποφεύγουμε. Ηταν κόκκινο πανί για όλους εμάς τότε…».
– Τι στοιχεία δεν θα είχατε ως πολιτική προσωπικότητα, αν δεν είχατε ζήσει και μεγαλώσει την περίοδο του φρανκισμού στην Ισπανία;
«Σίγουρα δεν θα εκτιμούσα σήμερα τόσο πολύ τη δημοκρατία. Για τη γενιά μου, η δημοκρατία, η πολιτική ελευθερία, είναι πολύ σημαντικά. Γιατί τα στερηθήκαμε για πολύ μεγάλο διάστημα».
– Αλλο δημοκρατία, άλλο σοσιαλισμός για σας που είστε σοσιαλιστής;
«Σε μια προεκλογική εκστρατεία στην οποία συμμετείχα στην Ισπανία, λέγαμε ότι σοσιαλισμός είναι δημοκρατία. ‘Η, μάλλον καλύτερα, ο σοσιαλισμός είναι καλύτερη μορφή δημοκρατίας».
– Εσείς σήμερα νιώθετε αριστερός;
«Ως πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, όχι. Ο πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου δεν είναι ούτε αριστερός ούτε δεξιός. Ασκεί θεσμικό ρόλο. Αναμφισβήτητα, πάντως, προσωπικά θεωρώ ότι βρίσκομαι στην αριστερή πτέρυγα της κοινωνίας και νομίζω ότι οποιονδήποτε Ισπανό και αν ρωτούσατε αυτό θα έλεγε, ότι ανήκω στην Αριστερά».
– Θέλετε να ξαναγυρίσετε και να συνεχίσετε την πολιτική σας καριέρα στην εθνική πολιτική;
«Ημουν υπουργός, υφυπουργός για μια δωδεκαετία και πιστεύω ότι ήδη έδωσα από αυτή την άποψη. Για άνθρωπος που είχα πολύχρονη πείρα στην εθνική πολιτική, πιστεύω ότι η ευρωπαϊκή πολιτική δίνει πολύ μεγάλο έναυσμα, ένα τεράστιο πεδίο εξαιρετικά ενδιαφέρον για να συνεχίσω την πολιτική. Και είμαι ιδιαίτερα ικανοποιημένος που η ζωή μού έδωσε αυτή την ευκαιρία. Γιατί τα πάντα στη ζωή χρειάζονται και τύχη… Δεν αρκεί να θέλουμε κάτι… Χρειάζεται να συνωμοτήσουν και χιλιάδες άλλα πράγματα για να γίνει το εκάστοτε όνειρό μας πραγματικότητα…».
– Τις συγκυρίες μπορεί να τις επηρεάσει μια μεγάλη πολιτική προσωπικότητα; Δηλαδή, η μεγάλη πολιτική προσωπικότητα είναι γέννημα των συγκυριών ή γεννάει συγκυρίες;
«Οι πολιτικές προσωπικότητες γράφουν ιστορία, ή σίγουρα τμήμα της ιστορίας. Αυτή τη στιγμή στην Ευρώπη δεν έχουμε τέτοιες πολιτικές προσωπικότητες, με την ισχύ άλλων προσωπικοτήτων στο παρελθόν. Πιστεύω ότι μας λείπουν αυτές οι προσωπικότητες και τις χρειαζόμαστε πολύ».
– Αλήθεια, γιατί δεν υπάρχει ένας Μιτεράν σήμερα, γιατί δεν υπάρχει ένας Ντελόρ, ένας Γκονζάλες… Γιατί δεν υπάρχει, ας πούμε, ένας Σμιθ, ένας Κωνσταντίνος Καραμανλής ή ένας Ανδρέας Παπανδρέου;
«Δεν ξέρω γιατί δεν έχουμε αυτή την εποχή τέτοιας αξίας πολιτικές προσωπικότητες. Πάντως είναι ένα θέμα το ότι δεν έχουμε τέτοιας αξίας πολιτικούς πλέον που να ανακατεύονται με την Ευρώπη. Ισως οφείλεται και στο ότι η ευρωπαϊκή κλήση ήταν, εκείνη την εποχή, το πνεύμα των καιρών. Ηθελαν μια συγκεκριμένη Ευρώπη, ήταν πολύ σαφείς για το τι Ευρώπη ήθελαν, της ενιαίας αγοράς, την Ευρώπη των Εθνών, την Ευρώπη της συνοχής. Ολα αυτά έχουν πλέον επιτευχθεί. Το πρόβλημα είναι ότι σήμερα δεν υπάρχει συναίνεση για το τι άλλο θέλουμε να κάνουμε εμείς για την Ευρώπη. Σήμερα υπάρχει ένα πρόβλημα. Το όραμα που έχουμε όλοι μας για την Ευρώπη τού αύριο… Πρέπει επειγόντως να καθορίσουμε και να συμφωνήσουμε στον νέο στόχο. Σε τέτοιες ιστορικές στιγμές οι μεγάλες πολιτικές προσωπικότητες μας βγάζουν από τα αδιέξοδα…».
– Εσείς, ένας Καταλανός την καταγωγή, που «κυνηγάτε» την αυτονομία στη χώρα σας, πώς γίνεται να ηγείσθε της ενότητας της Ευρώπης;(γέλια)
«Είναι αλήθεια ότι πρόκειται για δύο τάσεις, οι οποίες ως έναν βαθμό δεν θα έλεγα ότι είναι αντιφατικές, αλλά αντίθετες. Η Ισπανία έχει αποκεντρωθεί πολύ στο εσωτερικό της, έχει εκχωρήσει πολλές εξουσίες στις περιοχές, στις περιφέρειες, σε αυτόνομες περιοχές, Καταλωνία, Χώρα των Βάσκων, Ανδαλουσία, και ταυτόχρονα μετέφερε πολλές εξουσίες και στην Ευρώπη, στις Βρυξέλλες. Με αποτέλεσμα να υπάρξει μια συγκέντρωση και ταυτόχρονα μια διαδικασία διανομής της εξουσίας. Αυτό προκαλεί κάποιες αντίθετες ροπές».
– Τώρα, όλα αυτά τα χρόνια που ασχολείσθε με την Ευρωπαϊκή Ενωση, πείτε μου δύο πολύ μεγάλα προβλήματα τα οποία πρέπει να ξεπεραστούν άμεσα, προκειμένου να προχωρήσει η Ευρώπη. Δηλαδή, αν είχατε τη δυνατότητα να λύσετε δύο μόνο προβλήματα, ποια θα θέτατε πρώτα στην ιεραρχία;
«Κατ’ αρχήν θα ήθελα να συντονίσω καλύτερα τις οικονομικές πολιτικές, γιατί η Ευρώπη στηρίζεται στον νομισματικό πυλώνα του ευρώ και αυτό είναι το πρώτο πόδι που χρειάζεται ακόμη μεγαλύτερη στήριξη. Και το δεύτερο πόδι, που θα ήθελα να στηρίξω καλύτερα, είναι αυτό των δημοσιονομικών, των φορολογικών πολιτικών… Δεν είναι αρκετά συντονισμένο ως προς τις πρακτικές αυτές και αυτό μάς κάνει να χωλαίνουμε, να κουτσαίνουμε, με κίνδυνο να πέσουμε κάποια στιγμή».
– Θα αποκτήσει ποτέ η Ευρώπη ενιαία εξωτερική πολιτική; ´Η θα συνεχίσουμε να σερνόμαστε πίσω από το άρμα των αποφάσεων των Ηνωμένων Πολιτειών και τα επόμενα χρόνια;
«Κατ’ αρχάς δεν τρέχουν όλες οι χώρες πίσω από τις Ηνωμένες Πολιτείες στα θέματα εξωτερικής πολιτικής. Ορισμένες, ναι και άλλες, όχι, ή όχι τόσο πολύ ή και καθόλου. Γι’ αυτό και δεν μπορέσαμε ως τώρα να αποκτήσουμε κοινή ευρωπαϊκή εξωτερική πολιτική. Τις στιγμές της κρίσης που θα χρειαζόμασταν κοινή εξωτερική πολιτική, στο Ιράκ για παράδειγμα ή στον Λίβανο εφέτος το καλοκαίρι, κάποιες χώρες ήθελαν άμεση εκεχειρία, ενώ άλλες προτίμησαν την αμερικανική τακτική, αφήνοντας τους Ισραηλινούς να δράσουν. Είναι αλήθεια, πάντως, ότι ακόμη δεν έχουμε συμφωνήσει ως προς τον τρόπο που θα αντιμετωπίσουμε τις τεράστιες προκλήσεις της παγκόσμιας ισορροπίας. Ισως είναι τελικά πολύ νωρίς για να το συζητήσουμε. Ολοι λέμε ότι το επιθυμούμε, αλλά τη στιγμή της αλήθειας κάθε χώρα έχει την ιστορία της. Και το όραμά της, για τον κόσμο. Που είναι πολύ διαφορετικό. Δεν μπορεί να υπάρξει κοινή εξωτερική πολιτική αν δεν διαθέτουμε κοινό όραμα για τον κόσμο. Θα πρέπει να γίνουν πολλές συζητήσεις, πολλές προεργασίες ώσπου να καθορίσουν κοινές θέσεις. Σε περιπτώσεις όπου οι απόψεις των μεν και των δε απέχουν πολύ, πρέπει να δημιουργηθούν συγκλίσεις και αμοιβαίες υποχωρήσεις και συμβιβασμοί… Αλλως δεν θα υπάρξει ποτέ κοινή εξωτερική ευρωπαϊκή πολιτική και στάση».
– Βλέπουμε και στην τελευταία έκθεση Eurlings ότι οι ελληνοτουρκικές σχέσεις και το Κυπριακό αποτελούν καθοριστικά στοιχεία για να ανοίξει ο δρόμος της Τουρκίας προς την Ευρώπη. Ποια είναι η δική σας γνώμη, άποψη, για το πώς πρέπει να κινηθούμε, να κινηθεί η Τουρκία για να βρει αυτόν τον δρόμο ανοικτό;
«Σίγουρα η Τουρκία θα πρέπει να εκπληρώσει όλες τις προϋποθέσεις που απαιτούνται για τα κράτη-μέλη της Ευρωπαϊκής Ενωσης και έχει πολλά να κάνει ακόμη. Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, μάλιστα, σε πρόσφατο ψήφισμα, εξέφρασε την απογοήτευσή του για τον ρυθμό των μεταρρυθμίσεων στην Τουρκία… Είναι αργός, και σίγουρα η σχέση με την Κύπρο, η εκπλήρωση της συμφωνίας της Αγκυρας και το άνοιγμα των λιμένων και των αερολιμένων της Τουρκίας στα κυπριακά πλοία και αεροπλάνα είναι εκκρεμή θέματα, τα οποία ευελπιστούμε ότι θα επιλυθούν μέχρι τέλους του έτους, ώστε να πάψει και η απομόνωση της τουρκοκυπριακής πλευράς. Και αυτό προσπαθεί να κάνει η φινλανδική προεδρία. Υπάρχει μια ακόμη μυστική πρόταση που υποστηρίζει η Ευρωπαϊκή Επιτροπή και ευελπιστούμε ότι θα τη δεχθούν τα δύο ενδιαφερόμενα μέρη, προσφέροντας κάποια ευελιξία, γιατί δεν βοηθούν η πόλωση και η αδιαλλαξία, μόνο κακό κάνουν σε όλους. Οι διαπραγματεύσεις με την Τουρκία πρέπει να συνεχιστούν».
– Ανεξάρτητα από τη στάση της Τουρκίας και του κ. Ερντογάν προσωπικώς, κυρίως στις δημόσιες εμφανίσεις του… Αλήθεια, όλη αυτή η προβαλλόμενη αδιαλλαξία της τουρκικής πλευράς γίνεται για λόγους εσωτερικής κατανάλωσης;
«Νομίζω ότι στην Τουρκία τους ενδιαφέρει η Ευρωπαϊκή Ενωση, ποτέ δεν είπαν ότι δεν τους ενδιαφέρει· τους ενδιαφέρει και πάρα πολύ μάλιστα. Και εμάς μας ενδιαφέρει. Θέλουμε μια Τουρκία που θα είναι όσο πιο κοντά γίνεται στον δικό μας τρόπο της οργάνωσης ζωής και σε έναν παρόμοιο πολιτικό τρόπο διακυβέρνησης της χώρας τους, γιατί η Τουρκία είναι μια μεγάλη χώρα, έχει μια τεράστια ιστορία και έναν γεωπολιτικό ρόλο πολύ σημαντικό, ένα δημογραφικό απόθεμα και ένα δυναμικό ανάπτυξης που δεν μπορούμε να το αγνοούμε. Οπότε, θέλουμε η Τουρκία να βαδίζει προς τον δρόμο των δημοκρατικών μεταρρυθμίσεων του κοσμικού κράτους, να σέβεται τις μειοψηφίες και τα ανθρώπινα δικαιώματα. Αυτό θα αποβεί προς όφελος όχι μόνο των Τούρκων αλλά και το δικό μας».
– Πώς θα μπορούσατε να πείσετε έναν Σαρκοζί, την κοινή γνώμη της Γαλλίας, την κοινή γνώμη της Γερμανίας, οι οποίες είναι πάρα πολύ αντίθετες στο να ανοίξει ο δρόμος προς την ευρωπαϊκή ένταξη της Τουρκίας;
«Δεν χρειάζεται να τους πείσουμε αύριο για να θεωρήσουμε την Τουρκία υποψήφια χώρα. Αυτό έχει γίνει. Αυτοί που θέλουν να συζητήσουν για το αν η Τουρκία είναι, ή όχι, υποψήφια χώρα είναι πολύ αργά πια· πολύ αργά για να το συζητήσουμε, διότι αυτό έχει ήδη αποφασισθεί. Αυτοί που θέλουν να συζητήσουν για το αν η Τουρκία είναι ή δεν είναι, ή θα πρέπει να είναι μέλος της Ευρωπαϊκής Ενωσης, παραείναι νωρίς, είναι πολύ πρόωρο, δεν θα ληφθεί αύριο αυτή η απόφαση, θα ληφθεί όταν η Τουρκία εκπληρώσει όλες τις προϋποθέσεις και αυτό θα γίνει σε 10-15 χρόνια. Ουσιαστικά, δεν μιλάμε για μια Τουρκία του σήμερα, αλλά για μια Τουρκία που θα διαμορφωθεί τα επόμενα χρόνια. Επομένως η απάντησή μου για να εξετάσουμε το αν η Τουρκία θα πρέπει να είναι, ή όχι, υποψήφια, είναι αργά πλέον, διότι είναι ήδη υποψήφια. Για να συζητήσουμε το αν η Τουρκία θα πρέπει να είναι ή όχι μέλος της Ευρωπαϊκής Ενωσης, είναι πολύ πρόωρο. Ακόμη δεν έχει ληφθεί καμία απόφαση ως προς το τελευταίο».
– Στις 8 Νοεμβρίου η Επιτροπή εκδίδει μία γνώμη πάλι πάνω στα ελληνοτουρκικά και γενικότερα στα θέματα διαπραγματεύσεων ένταξης της Τουρκίας. Υπάρχει περίπτωση να αλλάξει κάτι στην έκθεση Eurlings;
«Από τη στιγμή που θα μάθουμε τη γνώμη της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, θα επανέλθουμε στη συζήτηση και θα δούμε πώς δρομολογούνται οι διαπραγματεύσεις για την εφαρμογή του Πρωτοκόλλου της Αγκυρας. Το Κοινοβούλιο θα επανέλθει στο θέμα της Τουρκίας πριν από το τέλος του έτους και αυτό θα γίνει με την επιθυμία να συμβάλουμε στην απεμπλοκή της κατάστασης, γιατί πιστεύω ότι όλοι θα πρέπει να δείξουμε ευελιξία, ελαστικότητα ώστε να αποφευχθεί μια απότομη ρήξη των διαπραγματεύσεων. Γιατί κάτι τέτοιο δεν θα ήταν καλό για κανέναν. Και το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο με αυτή την προοπτική εργάζεται, δηλαδή να υποδείξει τι δεν λειτουργεί σωστά, με τη θέληση, βέβαια, να βελτιώσει τη λειτουργία. Δεν θέλουμε να ναυαγήσουμε, δεν θέλουμε να το βουλιάξουμε, θέλουμε να υποδείξουμε τα προβλήματα που υπάρχουν για να τα λύσουμε».
– Θεσμική εξέλιξη της Ευρώπης μπορεί να υπάρξει χωρίς Σύνταγμα; Βλέπω μια στασιμότητα στο θέμα του Συντάγματος. Εσείς βλέπετε κάποια πρόοδο;
«Ούτε και εγώ βλέπω πρόοδο. Μόλις επέστρεψα από τη διάσκεψη κορυφής στο Λάχτι. Και η Φινλανδία θα επικυρώσει το Σύνταγμα. Πολύ φοβούμαι ότι θα είναι η τελευταία χώρα που θα επικυρώσει, γιατί από συζητήσεις που έχω κάνει με αρχηγούς και άλλων χωρών πιστεύω ότι πολλοί δεν θα αποπειραθούν να το επικυρώσουν καν. Και αυτό είναι κακό».
– Πώς κρίνετε την πρόταση της ελληνικής κυβέρνησης για 25% αύξηση του Ακαθάριστου Εθνικού Προϊόντος στην Ελλάδα… Υστερα από αυτό, εμένα με αντιμετωπίζετε ξαφνικά ως πλούσιο Ευρωπαίο; Δηλαδή, έτσι ξαφνικά έγινα, ας πούμε, Γάλλος; Σας παραξένεψε καθόλου αυτή η πρόταση;
«Για να είμαι ειλικρινής δεν έχω μελετήσει καλά το θέμα. Περίεργο πάντως είναι που γίνεται μια αναθεώρηση, μια αιφνίδια αύξηση 25%. Είναι πολύ περίεργο. Γίνονται αναθεωρήσεις, αλλά κατά 2%-3%· 25% με τη μία φορά; Είναι υπερβολική αύξηση, κατά τη γνώμη μου».
– Γι’ αυτό και εγώ είμαι έκπληκτος. Οπως όλοι μας.
«Φαντάζομαι και όλοι οι στατιστικολόγοι και όλοι οι οικονομολόγοι θα είναι έκπληκτοι. Κάποιος λόγος θα υπάρχει».
– Τελειώνοντας… θα ήθελα να ξέρω, νιώθετε καλά που είστε πολιτικός στις μέρες μας;… Πώς αντιμετωπίζετε την απαξίωση της πολιτικής σήμερα; Μήπως τώρα πια το «πολιτικός» είναι ένα πράγμα που σας στεναχωρεί;
«Είναι αλήθεια ότι η αντιπροσωπευτική πολιτική θέση των πολιτικών κομμάτων, των θεσμικών οργάνων, δεν έχουν σήμερα την αίγλη που θα έπρεπε να έχουν σε πολλές ευρωπαϊκές χώρες. Η πολιτική είναι μια δραστηριότητα που την αντιμετωπίζουν με καχυποψία οι πολίτες. Θα μπορούσαμε, όμως, να φανταστούμε την κοινή ζωή μας χωρίς πολιτική δραστηριότητα, οργανωμένη πολιτική δραστηριότητα; Ποια είναι η εναλλακτική λύση; Εγώ είμαι πολύ ικανοποιημένος. Είμαι ευτυχής που αφιέρωσα τη ζωή μου – πλησιάζω τα 60 – στην πολιτική… Και μπορώ να πω ότι νιώθω ευτυχής περισσότερο για τη ζωή που έζησα παρά για τη ζωή που μου απομένει ως πολιτικού. Εργάστηκα για να οργανώσω μια χώρα με βάση τις αρχές της δημοκρατικής συμμετοχής, γιατί αυτές είναι οι βάσεις της ελευθερίας και της προόδου. Οι πολιτικοί ιθύνοντες, πάντως, να κάνουν από κοινού την αυτοκριτική τους. Γιατί υπάρχει πρόβλημα. Σίγουρα είναι αναμφισβήτητο ότι υπάρχει πρόβλημα».
– Πείτε μου ποιο είναι το πιο ενδιαφέρον πράγμα που είδαν τα μάτια σας ως σήμερα;
«Η Ινδία. Η Ινδία με εντυπωσίασε πάρα πολύ. Η ινδική φτώχεια, οι φτωχές συνοικίες της Ινδίας, αλλά και ο δυναμισμός της Σανγκάης, στην Κίνα. Πρέπει να πάει κανείς στη Σανγκάη και στις εξαθλιωμένες συνοικίες της Ινδίας για να δει σε τι κόσμο ζούμε. Οι Ευρωπαίοι ομφαλοσκοπούν, νομίζουμε ότι είμαστε το επίκεντρο του κόσμου, και χάνουμε πολύ χρόνο σε μικρές, ασήμαντες μάχες».
– Σας ευχαριστώ πολύ.
«Χαίρομαι πολύ που θα έρθω στην Ελλάδα».
– Χαίρομαι και εγώ που θα έρθετε.
«Γνωρίζω την Ελλάδα αρκετά, γιατί για 10 συνεχή καλοκαίρια – κάθε καλοκαίρι -, ταξίδευα με κάποιους φίλους μου με το ιστιοπλοϊκό και για 15 μέρες πήγαινα στα νησιά του Αιγαίου. Εχω επισκεφθεί όλα τα αιγαιοπελαγίτικα νησιά. Αυτό, όμως, συνέβαινε εδώ και πολύ καιρό».
