«Για μια ευρωπαϊκή Σερβία» ΤΟΜΙΣΛΑΒ ΝΙΚΟΛΙΤΣ «Εμπρός, Σερβία!» ΒΟΪΣΛΑΒ ΚΟΣΤΟΥΝΙΤΣΑ «Σερβία, κράτα!»
Δημοψήφισμα για την Ευρώπη θεωρούνται οι σημερινές εκλογές στη Σερβία, οι οποίες έχουν διχάσει βαθιά τους Σέρβους σε ευρωπαϊστές και σε ευρωσκεπτικιστές. Οι πρώτοι, που εκφράζονται κυρίως από το Δημοκρατικό Κόμμα του προέδρου Μπορίς Τάντιτς, πιστεύουν ότι το μέλλον της χώρας βρίσκεται στην ΕΕ, ενώ οι δεύτεροι, που εκπροσωπούνται από το Δημοκρατικό Κόμμα της Σερβίας του πρωθυπουργού Βόισλαβ Κοστούνιτσα και από το ακροδεξιό Ριζοσπαστικό Κόμμα, υποστηρίζουν ότι η Σερβία πρέπει να παγώσει την ευρωπαϊκή πορεία της επειδή η ΕΕ αναγνώρισε την ανεξαρτησία του Κοσσυφοπεδίου και να στραφεί προς τη Ρωσία. Σύμφωνα με τις τελευταίες δημοσκοπήσεις, η κατάσταση είναι πολύ αμφίρροπη καθώς κανένα κόμμα δεν αναμένεται να λάβει 50%+1 για να σχηματίσει αυτοδύναμη κυβέρνηση και όλο το παιχνίδι θα κριθεί στις μετεκλογικές συμμαχίες για τη σύνθεση κυβέρνησης συνασπισμού. Οι Ριζοσπαστικοί του Τόμισλαβ Νίκολιτς έρχονται σταθερά πρώτοι με 34,5% και ακολουθούν το Δημοκρατικό Κόμμα με 32,5%, ο κ. Κοστούνιτσα με 14%, οι Σοσιαλιστές με 7%, το Φιλελεύθερο Δημοκρατικό Κόμμα με 7% και τα κόμματα των μειονοτήτων με 4%.
Μια επανάληψη του σεναρίου των τελευταίων εκλογών με τη συνεργασία μεταξύ των κκ. Τάντιτς και Κοστούνιτσα θεωρείται απίθανη καθώς οι διαφορές τους όσον αφορά την ευρωπαϊκή πορεία της Σερβίας είναι πλέον ασυμβίβαστες. Κατά πάσα πιθανότητα, ο κεντροδεξιός κ. Κοστούνιτσα θα είναι – για άλλη μία φορά – ο ρυθμιστής των εκλογών και δεν αποκλείεται να αποφασίσει να συμμαχήσει κυβερνητικά με το Ριζοσπαστικό Κόμμα.
Το Δημοκρατικό Κόμμα του προέδρου Τάντιτς θα προσπαθήσει να σχηματίσει κυβέρνηση με τους Φιλελεύθερους και τις μειονότητες, εξασφαλίζοντας την υποστήριξη του Σοσιαλιστικού Κόμματος του Σλόμπονταν Μιλόσεβιτς. Είναι όμως δυνατόν να συνεργαστεί το Δημοκρατικό Κόμμα με τον «μεγάλο εχθρό» του της δεκαετίας του ’90, τους Σοσιαλιστές, δεδομένου ότι όλα τα στελέχη του αναδείχθηκαν πολιτικά στον αγώνα εναντίον του Μιλόσεβιτς;
«Ο σημερινός ηγέτης του Σοσιαλιστικού Κόμματος είναι ένας έξυπνος, πραγματιστής πολιτικός, ο οποίος αναγνωρίζει ότι δεν μπορεί να ανταγωνιστεί τους Ριζοσπαστικούς σε «πατριωτισμό». Γι’ αυτό επιθυμεί να απομακρύνει το κόμμα από την πολιτική κληρονομιά του ιδρυτή του, Μιλόσεβιτς, και να το αναδείξει σε μια καθαρά σοσιαλιστική πρόταση» λέει στο «Βήμα» καλά πληροφορημένη πηγή από το Βελιγράδι. «Η συνύπαρξη των Σοσιαλιστών σε μια κυβέρνηση στην οποία θα ανήκουν οι Φιλελεύθεροι είναι αδύνατη καθώς τα δύο κόμματα αντιπροσωπεύουν τα δύο άκρα του φάσματος αλλά δεν αποκλείεται το Σοσιαλιστικό Κόμμα να συμφωνήσει να υποστηρίξει μια κυβέρνηση συνασπισμού του κ. Τάντιτς στη Βουλή λαμβάνοντας κάποιο άλλο αντάλλαγμα».
Βεβαίως υπάρχει πάντα η πιθανότητα ότι κανένα κόμμα δεν θα καταφέρει να σχηματίσει κυβέρνηση και η Σερβία θα οδηγηθεί σε νέες εκλογές, μάλλον τον Σεπτέμβριο.
Γιατί όμως οι Σέρβοι, των οποίων η «φυσική» θέση είναι εντός της Ευρώπης, υποστηρίζουν τόσο μαζικά ένα εθνικιστικό, ευρωσκεπτικιστικό κόμμα που απειλεί να επιστρέψει τη χώρα στην απομόνωση της δεκαετίας του ’90; Ολοι οι Σέρβοι με τους οποίους μιλήσαμε, σε όποιο πολιτικό στρατόπεδο και αν ανήκουν, αναφέρουν ως αιτία τη στάση της Ευρώπης προς τη χώρα τους. Σύμφωνα με αυτούς, οι Βρυξέλλες χάνουν σταθερά τη μάχη για «την καρδιά και το μυαλό» μιας μερίδας των Σέρβων, οι οποίοι αισθάνονται αδικημένοι από τη διεθνή κοινότητα. Αναφέρουν για παράδειγμα την αθώωση του Αλβανοκοσοβάρου Ραμούς Χαραντινάι από το Δικαστήριο της Χάγης στη διάρκεια της προεκλογικής εκστρατείας στη Σερβία, «ενώ όλοι γνωρίζουν ότι είναι ένοχος για εγκλήματα πολέμου», όπως επίσης και το ότι «ο Χαβιέρ Σολάνα, ο οποίος ήταν γενικός γραμματέας του ΝΑΤΟ στους βομβαρδισμούς της Σερβίας το 1999, ήταν ο πρώτος αξιωματούχος της ΕΕ που πήγε να συγχαρεί τους Κοσοβάρους μετά την ανακήρυξη της ανεξαρτησίας τους» πριν από τρεις μήνες. Ενα άλλο ερώτημα είναι πώς ο κ. Κοστούνιτσα, ο πρώτος εκλεγμένος πρόεδρος μετά τον Μιλόσεβιτς ο οποίος υποστηριζόταν από όλες τις μεταρρυθμιστικές δυνάμεις, έκανε τέτοια πολιτική στροφή. «Ο Κοστούνιτσα είναι κατά βάθος φιλοδυτικός, οι βασικές αξίες του είναι εκείνες του ευρωπαϊκού πολιτισμού» μας λέει άνθρωπος που τον γνωρίζει καλά. «Στην αρχή είχε εξαιρετική σχέση με τις ΗΠΑ και την ΕΕ, πίστευε ότι η Δύση θα υποστήριζε τη Σερβία. Αλλά κάθε φορά η Δύση έθετε και έναν νέο όρο στη Σερβία. Είναι απογοητευμένος από τη στάση των Δυτικών». ΜΠΟΡΙΣ ΤΑΝΤΙΤΣ Δημοκρατικό Κόμμα
Ο 50χρονος πρόεδρος της Σερβίας ηγείται του φιλοευρωπαϊκού συνασπισμού ανάμεσα στο Δημοκρατικό Κόμμα του και στο τεχνοκρατικό G17+. Ο συνασπισμός αυτός δεν έχει ορίσει υποψήφιο πρωθυπουργό, γι’ αυτό την προεκλογική εκστρατεία ανέλαβε ο κ. Τάντιτς, ο οποίος δηλώνει ότι, αν κερδίσει τις εκλογές, σκέπτεται να μην ορίσει πρωθυπουργό από τον χώρο της πολιτικής αλλά από τον χώρο των επιχειρήσεων. Ο σέρβος πρόεδρος, ο οποίος έχει σπουδάσει Ψυχολογία, μπήκε στην πολιτική τη δεκαετία του ’90 αγωνιζόμενος εναντίον του Μιλόσεβιτς. Εξελέγη πρόεδρος το 2004 και επανεξελέγη τον περασμένο Ιανουάριο κερδίζοντας και τις δυο φορές τον Τόμισλαβ Νίκολιτς.
Υπόσχεται: ότι θα έχει κάνει τη Σερβία επισήμως υποψήφιο μέλος της ΕΕ ως το τέλος του 2008 και ότι θα αγωνιστεί εναντίον της ανεξαρτησίας του Κοσσυφοπεδίου μέσα από την Ευρώπη. Δηλώνει επίσης την πρόθεσή του να προσελκύσει ξένες επενδύσεις, να δημιουργήσει νέες θέσεις εργασίας και να βελτιώσει τις υπηρεσίες υγείας και εκπαίδευσης.
Λέει: «Το Κοσσυφοπέδιο δεν μπορεί να σωθεί παραλύοντας τη Σερβία αλλά μόνο αν κινηθούμε αποφασιστικά προς τα εμπρός. Μερικοί υποστηρίζουν ότι δεν πρέπει να μιλάμε με τις χώρες που έχουν αναγνωρίσει την ανεξαρτησία του Κοσσυφοπεδίου ώσπου να ανακαλέσουν την απόφασή τους αυτή. Εγώ θεωρώ ότι μόνο αν πορευτούμε προς την ΕΕ θα μπορέσουμε να χειριστούμε αυτό το πρόβλημα και επίσης να προσελκύσουμε ξένες επενδύσεις».
ΤΟΜΙΣΛΑΒ ΝΙΚΟΛΙΤΣ Ριζοσπαστικό Κόμμα
Ο 56χρονος εθνικιστής και ευρωσκεπτικιστής Νίκολιτς οδήγησε το Ριζοσπαστικό Κόμμα μακριά από την πολεμοχαρή ρητορική του προκατόχου του (Βόισλαβ Σέσελι, ο οποίος είναι υπόδικος στη Χάγη για εγκλήματα πολέμου) προς μια πιο λαϊκιστική γραμμή που περιλαμβάνει την αντιμετώπιση της φτώχειας παράλληλα με τη διεκδίκηση του Κοσσυφοπεδίου. Δηλώνει ότι δεν είναι κατά της Ευρώπης αλλά ότι η Σερβία δεν πρέπει να γίνει μέλος της με οποιοδήποτε τίμημα. Εχει το παρατσούκλι «νεκροθάφτης». Ηταν αναπληρωτής πρωθυπουργός επί Μιλόσεβιτς, αλλά αρνείται την ταμπέλα ότι είναι ο νέος Μιλόσεβιτς, τον οποίο επικρίνει ότι «δεν ολοκλήρωνε αυτά που άρχιζε», όπως τους πολέμους. Μικρός είδε τη μητέρα του και τον αδελφό του να πεθαίνουν από ηλεκτροπληξία, όταν η πρώτη πήγε να σώσει τον δεύτερο που είχε μπλεχθεί σε ένα καλώδιο. Ακούει Ρόλινγκ Στόουνς. Το κόμμα του είναι το μεγαλύτερο στη Βουλή.
Υπόσχεται: ότι δεν θα κάνει πόλεμο για το Κοσσυφοπέδιο αλλά ότι θα καταφέρει να το κρατήσει ως μέρος της Σερβίας. Δεσμεύεται επίσης ότι θα καταπολεμήσει το έγκλημα και τη διαφθορά και ότι θα αυξήσει τις θέσεις εργασίας μέσω κρατικών λύσεων.
Λέει: «Η ΕΕ και η Σερβία μπορούν να συνεργαστούν σαν φίλοι, αλλά κάτω τα χέρια από τα εδάφη μας. Αν πιστεύετε ότι το Κοσσυφοπέδιο πρέπει να είναι ανεξάρτητο, ξεχάστε τη Σερβία ως το μέρος όπου θα βγάλετε λεφτά».
ΒΟΪΣΛΑΒ ΚΟΣΤΟΥΝΙΤΣΑ Δημοκρατικό Κόμμα της Σερβίας
Ο 64χρονος πρώην καθηγητής Συνταγματικού Δικαίου εκτοξεύτηκε από το πουθενά στην πολιτική, όταν έγινε ο πρώτος πρόεδρος που εξελέγη δημοκρατικά μετά τον Μιλόσεβιτς, έχοντας την υποστήριξη ολόκληρου του μεταρρυθμιστικού μπλοκ και της Δύσης. Εκτοτε ο ίδιος και το κεντροδεξιό κόμμα του έχασαν την υποστήριξη αμφοτέρων αλλά κατάφεραν να γίνουν οι ρυθμιστές των δύο τελευταίων εκλογικών αναμετρήσεων. Ο κ. Κοστούνιτσα, ο οποίος είναι πρωθυπουργός από το 2004, απέσυρε την υποστήριξή του προς την κυβέρνηση πυροδοτώντας τις σημερινές εκλογές. Αιτία ήταν οι ασυμβίβαστες διαφορές ανάμεσα στον ίδιο και στο Δημοκρατικό Κόμμα σχετικά με την Ευρώπη: ο κ. Κοστούνιτσα θεωρεί ότι η Σερβία πρέπει να παγώσει την ευρωπαϊκή πορεία της επειδή η ΕΕ αναγνώρισε την ανεξαρτησία του Κοσσυφοπεδίου. Στη διάρκεια της προεκλογικής εκστρατείας αναφερόταν συνέχεια στο Κοσσυφοπέδιο ανάγοντάς το σε κεντρικό ζήτημα της πλατφόρμας του.
Υπόσχεται: ότι θα αγωνιστεί σκληρά κατά της απόσχισης του Κοσσυφοπεδίου από τη Σερβία, θα ενισχύσει τους δεσμούς με τη Ρωσία, θα διατηρήσει τις κοινωνικές παροχές και δεν θα ιδιωτικοποιήσει τις κρατικές επιχειρήσεις.
Λέει: «Το κύριο μέτρο της δύναμης ενός κράτους είναι η εδαφική του ακεραιότητα. Μόνο μια Σερβία ισχυρή με αυτή την έννοια μπορεί να υπερασπιστεί όχι μόνο το Κοσσυφοπέδιο αλλά και άλλα τμήματα της επικρατείας της. Αν γίνει μια εξαίρεση για το Κοσσυφοπέδιο, και άλλα μέρη της Σερβίας θα τεθούν υπό αμφισβήτηση».
ΧΑΒΙΕΡ ΣΟΛΑΝΑ «Ενα βήμα πιο κοντά στην ένταξη»
Ο Χαβιέρ Σολάνα, ύπατος εκπρόσωπος της Κοινής Εξωτερικής Πολιτικής και Πολιτικής Ασφαλείας της ΕΕ, δήλωσε στο «Βήμα»: «Η υπογραφή της Συμφωνίας Σταθεροποίησης και Σύνδεσης με τη Σερβία είναι ένα ισχυρό σήμα προς τον λαό της Σερβίας ότι το μέλλον του βρίσκεται στην Ευρώπη. Εφερε τη Σερβία ένα βήμα πιο κοντά προς την πλήρη ένταξη. Η ΕΕ δεν θα είναι ολοκληρωμένη ώσπου να προστεθούν στην οικογένεια όλες οι χώρες της περιοχής των Βαλκανίων. Αλλά η πλήρης συνεργασία με το Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης είναι απαραίτητη. Αυτή είναι μια διεθνής υποχρέωση της Σερβίας και θα θέλαμε να δούμε από την πλευρά των σερβικών αρχών κάθε δυνατή προσπάθεια για τη σύλληψη και την παράδοση των υπολοίπων κατηγορουμένων».
ΟΛΙ ΡΕΝ «Πλήρης συνεργασία με Δικαστήριο Χάγης»
Ο Ολι Ρεν, επίτροπος υπεύθυνος για τη Διεύρυνση της ΕΕ, δήλωσε στο «Βήμα»: «Η ΕΕ έθεσε ως όρο για τη Συμφωνία Σταθεροποίησης και Σύνδεσης την πλήρη συνεργασία με το Δικαστήριο της Χάγης. Στην πράξη, για να επιτύχει την πλήρη συνεργασία, η Σερβία πρέπει να δείξει ότι κάνει το παν για να βοηθήσει το έργο του Δικαστηρίου, περιλαμβανομένης και της προσπάθειας να εντοπίσει τους καταζητουμένους και να παράσχει στο Δικαστήριο όλες τις αναγκαίες πληροφορίες που θα οδηγήσουν στη σύλληψη και στη μεταφορά τους στη Χάγη».
Ευρωπαϊκή Ενωση Κινήσεις καλής θέλησης
Το τελευταίο δεκαήμερο η ΕΕ προχώρησε σε δύο κινήσεις καλής θελήσεως προς τον σερβικό λαό σε μια προσπάθεια να ενισχύσει τις φιλοευρωπαϊκές δυνάμεις πριν από τις σημερινές εκλογές, πολλοί Σέρβοι όμως με τους οποίους μιλήσαμε θεωρούν ότι οι κινήσεις αυτές έγιναν υπερβολικά αργά για να κάνουν σημαντική διαφορά στο εκλογικό αποτέλεσμα. Κατ’ αρχάς οι Βρυξέλλες ξεμπλόκαραν την υπογραφή της Συμφωνίας Σταθεροποίησης και Σύνδεσης με το Βελιγράδι, η οποία όλο και κάπου κολλούσε τους τελευταίους μήνες. Το κυριότερο εμπόδιο ήταν η αντίρρηση του Βελγίου και της Ολλανδίας να δώσουν το πράσινο φως για την υπογραφή όσο το Βελιγράδι δεν παραδίδει στο Δικαστήριο της Χάγης τους σέρβους καταζητουμένους για εγκλήματα πολέμου, με κυριότερο τον Ράτκο Μλάντιτς. Η αντίρρηση ξεπεράστηκε με την εξής φόρμουλα: η συμφωνία θα τεθεί σε εφαρμογή μόνο αφού το Βελιγράδι τους συλλάβει και τους παραδώσει, ενώ ως τότε θα παραμένει μόνο στα χαρτιά.
Η δεύτερη κίνηση καλής θελήσεως ήταν η απόφαση 15 κρατών-μελών της ΕΕ – περιλαμβανομένης της Ελλάδας – να χορηγούν ατελώς και ευκολότερα βίζα σε διάφορες κατηγορίες σέρβων πολιτών, μεταξύ των οποίων σε φοιτητές, επιχειρηματίες, αθλητές, δημοσιογράφους, καθηγητές πανεπιστημίου και άτομα που ταξιδεύουν για λόγους υγείας ή για να επισκεφθούν συγγενείς στην ΕΕ. Σύμφωνα με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, «αυτό θα επιτρέψει τη χορήγηση θεωρήσεων ατελώς σε περίπου 80% των πολιτών».
Οι Σέρβοι όμως με τους οποίους μιλήσαμε, παρ’ ότι εξέφρασαν την ικανοποίησή τους για το ότι θα παίρνουν πλέον βίζα Σένγκεν ευκολότερα, φθηνότερα και γρηγορότερα, αμφισβητούν την εκτίμηση του 80%. Αν και θεωρούν καλό για την ευρωπαϊκή πορεία της χώρας το ότι πλέον περισσότεροι Σέρβοι θα μπορούν να επισκέπτονται την ΕΕ (το 70% των νέων δεν έχει ταξιδέψει ποτέ στην Ευρώπη), αναρωτιούνται πώς θα γίνει αυτό «όταν ο μέσος μισθός στη Σερβία φθάνει μόλις τα 300 ευρώ και πολλοί Σέρβοι δεν έχουν την οικονομική δυνατότητα να ταξιδέψουν εντός της χώρας, πόσο μάλλον εκτός».
ΚΟΣΣΥΦΟΠΕΔΙΟ Οι κάλπες «σφραγίζουν» τη διχοτόμηση
Οι κάλπες που θα στηθούν στο Βόρειο Κοσσυφοπέδιο σήμερα φέρνουν την επαρχία ένα βήμα πιο κοντά στη διχοτόμηση – αν και κανένας σέρβος πολιτικός δεν πρόκειται να το παραδεχθεί ανοιχτά. Οι Σέρβοι που ζουν βορείως του ποταμού Ιμπάρ, δηλαδή στο «σερβικό Κοσσυφοπέδιο», θα ψηφίσουν στις σημερινές εκλογές για τη νέα Βουλή του Βελιγραδίου και οι ψήφοι τους θα προσμετρηθούν κανονικά, όπως ακριβώς και οι ψήφοι των Σέρβων της υπόλοιπης Σερβίας.
Παράλληλα οι Σέρβοι Κοσοβάροι θα ψηφίσουν στις τοπικές εκλογές που διοργανώνονται εκεί με στόχο την ανάδειξη των εκπροσώπων τους στη νέα Βουλή που φιλοδοξούν να ιδρύσουν βορείως του Ιμπάρ. Αυτό σημαίνει ότι από αύριο το Κοσσυφοπέδιο θα διαθέτει δύο κοινοβούλια, ένα «αλβανικό» στην Πρίστινα και ένα «σερβικό» στη Μιτροβίτσα, με το ένα να μην αναγνωρίζει την κυριαρχία του άλλου. Οταν η Ευρώπη αναλάβει την επαρχία τον Ιούνιο – εξέλιξη στην οποία αντιτίθεται το Βελιγράδι διότι παραβαίνει το ψήφισμα του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ για το Κοσσυφοπέδιο – θα έχει να αντιμετωπίσει και αυτόν τον παράγοντα.
Η κατάσταση στο Κοσσυφοπέδιο παραμένει πολύ ρευστή τρεις μήνες μετά τη μονομερή ανακήρυξη της ανεξαρτησίας του από τη Σερβία. Το έχουν αναγνωρίσει μέχρι στιγμής λιγότερες από 40 χώρες (αν και μεταξύ αυτών περιλαμβάνονται οι ΗΠΑ, η Βρετανία, η Γαλλία, η Γερμανία και η Ιταλία) αλλά η αναγνώρισή του από τον ΟΗΕ αποκλείεται καθώς προσκρούει στο ρωσικό βέτο. Το σημαντικότερο όμως για το άμεσο μέλλον είναι ότι στη Ρωσία προσκρούει και η έγκριση της μετάβασης της ευθύνης του Κοσσυφοπεδίου από τον ΟΗΕ στην ΕΕ, γι’ αυτό παραμένει άγνωστο πώς ακριβώς θα προχωρήσει η διαδικασία αυτή.
Εν τω μεταξύ στην πράξη εμπεδώνεται η διχοτόμηση, και ας την απεύχεται η διεθνής κοινότητα. «Δεν πρέπει να αφήσουμε να υπάρξει κάποιου είδους ολίσθημα προς την αμφισβήτηση της εδαφικής ακεραιότητας του Κοσσυφοπεδίου» δήλωσε η υπουργός Εξωτερικών των ΗΠΑ Κοντολίζα Ράις την περασμένη εβδομάδα.
Παραδοσιακά οι Σέρβοι του Κοσσυφοπεδίου τείνουν να υποστηρίζουν τα ακραία κόμματα στο Βελιγράδι. Οι 120.000 ψηφοφόροι της επαρχίας όμως ελάχιστα θα βαρύνουν στο τελικό αποτέλεσμα των σερβικών εκλογών, το οποίο ενδέχεται να καθορίσει αν η κατάσταση θα παραμείνει εύθραυστα ειρηνική στο Κοσσυφοπέδιο ή θα κυλήσει στη βία. Πολλοί εκφράζουν την ανησυχία ότι, αν η κυβέρνηση του Βελιγραδίου περάσει στους εθνικιστές, θα αναφλεγεί το Κοσσυφοπέδιο.
