ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥΠΟΛΗ, ΑΥΓΟΥΣΤΟΣ.
ΑΚΟΜΗ και για την Εκκλησία της Ουκρανία- όπου η σύγχυση των δικαιοδοσιών, η σύγκρουση και οι επεμβάσεις των ηγεμόνων είναι μέρος της καθημερινής ιστορίας από τον 12ο αιώνα- η κοινή λειτουργία, στο Κίεβο, του Οικουμενικού Πατριάρχη κ.κ. Βαρθολομαίου και του Πατριάρχη Μόσχας κ. Αλεξίου είναι ιστορικό γεγονός. Για την ιστορικότητα του γεγονότος μίλησαν και οι δύο πλευρές. Αλλά αυτό που υπογράμμισε περισσότερο τη σημασία της συγκυρίας ήταν οι τρομερές μεταπτώσεις του Πατριαρχείου Μόσχας και η 180 μοιρών στροφή με την οποία οδηγήθηκε στο Κίεβο, στους εορτασμούς της 1020ής επετείου του εκχριστιανισμού των Ρώσων. Λίγες μόλις ημέρες πριν από τη συνάντηση στο Κίεβο, ο Πατριάρχης Μόσχας κ. Αλέξιος ζητούσε με βαρυσήμαντη επιστολή του από τους προκαθημένους των Ορθοδόξων Εκκλησιών να μη συμμετάσχουν στους εορτασμούς και απειλούσε ότι η συμμετοχή τους θα μπορούσε να οδηγήσει σε σχίσμα ανάλογο με αυτό του 1054! Πριν αλέκτορα φωνήσαι τρις, ο κ. Αλέξιος εξέφραζε «ευγνωμοσύνη» προς τον κ.κ. Βαρθολομαίο για τη συμμετοχή του στους εορτασμούς και την παρουσία του στο Κίεβο. Δήλωνε δημόσια ότι είναι ευγνώμων για την ευκαιρία που είχε να συμμετάσχει στη «λειτουργία όπου προεξήρχε ο Οικουμενικός Πατριάρχης».
«Συμφωνήσαμε ότι τα προβλήματα μεταξύ των δύο Εκκλησιών μας, σε κάθε οικογένεια εμφανίζονται προβλήματα,θα πρέπει να τα επιλύουμε διά της οδού του διαλόγου» είπε στους έκπληκτους δημοσιογράφους ο κ. Αλέξιος μετά τη συνάντησή του με τον Οικουμενικό Πατριάρχη στη Μονή της Λαύρας των Σπηλαίων. «Στη διάρκεια της συζητήσεώς μας εντοπίσθηκαν τα προβλήματα εκείνα,τα οποία θεωρούνται “αμφισβητήσιμα”,και συμφωνήσαμε ότι θα πρέπει να εξετασθούν σε επίπεδο αντιπροσωπειών των δύο Εκκλησιών μας.Και να εξευρεθούν εκείνες οι λύσεις,οι οποίες θα ανταποκρίνονται στα συμφέροντα των Εκκλησιών μας» είπε ο κ. Αλέξιος, ενώ ο κ.κ. Βαρθολομαίος που καθόταν δίπλα του πρόσθεσε, τονίζοντας τις λέξεις: «Χωρίς απώλεια χρόνου».
Ακόμη και για όσους θεωρούν ότι η υπερβολή είναι μέρος του «ύφους» των Ρώσων, οι μεταπτώσεις αυτές αφήνουν ερωτήματα. Οι υπεύθυνοι της Μονής της Λαύρας που λίγο πριν ίδρωναν για να βεβαιωθούν ότι οι πολυθρόνες στις οποίες θα κάθονταν οι δύο Πατριάρχες είναι απολύτως όμοιες, ισομεγέθεις, ώστε να μη βρεθούν υπόλογοι για ευμένεια προ τον έναν από τους δύο, δεν μπορούσαν να πιστέψουν στα αφτιά τους.
Την έκπληξη συμπλήρωσε ο Μητροπολίτης Σμολένσκ κ. Κύριλλος, ο ισχυρός άνδρας της Διεύθυνσης των Εξωτερικών Σχέσεων του Πατριαρχείου Μόσχας, που ανακοίνωσε ότι ο Πατριάρχης κ. Αλέξιος θα συμμετάσχει στη σύναξη των προκαθημένων που οργανώνει το Οικουμενικό Πατριαρχείο στην Κωνσταντινούπολη τον ερχόμενο Οκτώβριο. Η αλλαγή στη στάση της Μόσχας γίνεται έτσι βαθύτερη. Για «νέα περίοδο» στις σχέσεις του Οικουμενικού Πατριαρχείου με το Πατριαρχείο Μόσχας μιλάει πλέον ο Μητροπολίτης Σμολένσκ κ. Κύριλλος. Τον τελευταίο χρόνο εκπρόσωποι του Πατριαρχείου Μόσχας είχαν αποχωρήσει από τις διορθόδοξες συναντήσεις στη Ραβέννα και στη Ρόδο που προετοίμαζαν τον διάλογο με την Καθολική Εκκλησία και τη σύναξη της Πόλης αντίστοιχα, προβάλλοντας πάντα διαφωνίες με το Οικουμενικό Πατριαρχείο γύρω από το εκκλησιαστικό ζήτημα της Εσθονίας. Η στάση αυτή είχε χαρακτηριστεί «προληπτική επίθεση» στο Οικουμενικό Πατριαρχείο για να αποφευχθούν εξελίξεις στην Ουκρανία.
Ο Πατριάρχης Αλέξιος τόνισε στο Κίεβο ότι ο διάλογος θα αποτελεί πλέον τη βάση για την αντιμετώπιση όλων των θεμάτων. Προειδοποίησε για τις παγίδες, όπως είπε, που στήνουν «εξωεκκλησιαστικοί παράγοντες» , εννοώντας τους επικεφαλής των «σχισματικών» ρευμάτων στην Ουκρανική Εκκλησία, αλλά και «λαϊκοί και πολιτικοί», φωτογραφίζοντας τον ουκρανό πρόεδρο κ. Βίκτορ Γιουστσένκο που προσπαθεί μέσα από τη συνένωση όλων των ορθόδοξων κάτω από μια ανεξάρτητη ουκρανική ηγεσία να αυξήσει τη δική του εκλογική βάση και την πολιτική του ακτινοβολία που προς το παρόν συρρικνώνεται.
Ο ρωσικός Τύπος εκτιμά ότι η μεγάλη αλλαγή της Μόσχας οφείλεται στην «ήττα», όπως χαρακτηριστικά λένε, του «φιλορωσικού ρεύματος» στην Εκκλησία της Ελλάδος. Η συμμετοχή στους εορτασμούς δύο κορυφαίων ηγετών, του Αρχιεπισκόπου Αθηνών κ. Ιερωνύμου και του Αρχιεπισκόπου Τιράνων κ. Αναστασίου , άλλαξε ουσιαστικά τις ενδοορθόδοξες ισορροπίες.
«Εάν η Εκκλησία της Κωνσταντινουπόλεως, το Οικουμενικό Πατριαρχείο,είχε μείνει κλεισμένο στα δικά του ενδιαφέροντα,η ιστορία του κόσμου σήμερα θα ήταν διαφορετική.Είμεθα,λοιπόν,ευγνώμονες διαχρονικά στις πρωτοβουλίες αυτές του Οικουμενικού Πατριαρχείου και για το σήμερα και για το αύριο» είπε ο Αρχιεπίσκοπος Αλβανίας κ. Αναστάσιος στο γεύμα που παρέθεσε στους προκαθημένους ο Μητροπολίτης Κιέβου κ. Βλαδίμηρος.
Η Μόσχα επανασχεδίασε την πολιτική της μέσα σε λίγες ημέρες, όταν διαπίστωσε ότι ο μόνος που εντυπωσιάστηκε από τις απειλητικές φωνές της ήταν ο Αρχιεπίσκοπος Κύπρου! Ετσι φτάσαμε στην κοινή λειτουργία στον λόφο του Αγίου Βλαδίμηρου και σε μια ιδιαίτερα θερμή προσωπική επαφή του Πατριάρχη κ. Αλεξίου με τον Οικουμενικό Πατριάρχη κ.κ. Βαρθολομαίο.
Η δυναμική την οποία θα αποκτήσει ο διάλογος που αρχίζει δεν μπορεί να προβλεφθεί από κανέναν. Κανένας δεν μπορεί να αποκλείσει την αίσια κατάληξη της διαδικασίας μέσα στα χρονικά περιθώρια που έθεσε ο κ.κ. Βαρθολομαίος. Ευχήθηκε δημόσια η 1025η επέτειος του εκχριστιανισμού των Ρώσων να εορταστεί από μία Εκκλησία που θα ενώνει όλους τους ορθοδόξους της Ουκρανίας. Αλλά και κανείς δεν μπορεί να αποκλείσει την καθήλωση στην απογοητευτική σημερινή εικόνα για πολύ περισσότερο από τα πέντε χρόνια που θέτει ο Πατριάρχης ως στόχο. Τα πνεύματα είναι οξυμένα και ο πόλεμος εναντίον του Γιουστσένκο είναι ανηλεής. Ορθόδοξοι ιεράρχες διέδιδαν ότι το προεδρικό περιβάλλον ενδιαφερόταν να μάθει ποιο εστιατόριο σερβίρει πιο παγωμένη μπίρα, κατά τη διάρκεια της θείας λειτουργίας, στον λόφο του Αγίου Βλαδίμηρου. «Αυτό που χρειάζονται είναι παγωμένη μπίρα και μεζέδες, όχι αυτοκεφαλία» κατακεραύνωναν τους πολιτικούς που ηγούνται της κίνησης για την αυτονομία της Ουκρανικής Εκκλησίας. Το βέβαιο είναι ότι κανείς δεν υποτιμά τις δυσκολίες του ουκρανικού ζητήματος. Στο Φανάρι όπου δείχνουν πάντα ιδιαίτερη ευαισθησία στις επιπτώσεις του «εθνοφυλετισμού» στην Εκκλησία θα αντιμετωπίσουν με μεγάλη προσοχή τις διαστρεβλώσεις που προκαλεί η «εθνική» αντίληψη των εκκλησιαστικών πραγμάτων. Το Φανάρι ξέρει ωστόσο, από τη δική του εμπειρία με τις «εθνικές» Εκκλησίες των Βαλκανίων τον 19ο αιώνα, ότι κανείς δεν μπορεί να αγνοήσει τη δυναμική που δημιουργεί η νεωτερικότητα.
Η Μόσχα φαίνεται να μην είναι εξοικειωμένη με αυτή την περίοδο της εκκλησιαστικής ιστορίας. Εκπρόσωποι του Πατριαρχείου της Μόσχας με τους οποίους συζήτησε «Το Βήμα» στο Κίεβο δεν γνώριζαν το όνομα του Θεόκλητου Φαρμακίδη και τη διδασκαλία του για την αυτοκεφαλία των «εθνικών» Εκκλησιών.
