Τι θα γίνει όταν τελειώσει το πετρέλαιο; Είναι άραγε αναπόφευκτες οι κρίσεις του καπιταλισμού; Μπορεί κάποτε να εξαλειφθεί η φτώχεια; Είναι εφικτό να συνυπάρξουν η οικονομική ανάπτυξη και η καταπολέμηση της κλιματικής αλλαγής; Θα χαρακτηρισθεί
ο Τζορτζ Μπους ο χειρότερος πρόεδρος στην ιστορία των ΗΠΑ; Αυτές είναι ορισμένες από τις ερωτήσεις για την οικονομία, την πολιτική και τη σύγχρονη κοινωνία τις οποίες έθεσαν στον Τζέφρι Σακς κάποιοι από τους αναγνώστες της βρετανικής
εφημερίδας «Τhe Ιndependent». Ο κορυφαίος αμερικανός οικονομολόγος επιχείρησε να λύσει μερικές από τις απορίες τους, οι οποίες απασχολούν το σκεπτόμενο αναγνωστικό κοινό σε όλον τον κόσμο. Ακολουθούν αποσπάσματα.
– Εισερχόμεθα πράγματι σε μια εποχή ύφεσης και μάλιστα τη χειρότερη από τη δεκαετία του ΄30;
«Σήμερα αντιμετωπίζουμε μια οικονομική κακοδιαχείριση μετά την έκρηξη του ελεύθερου ανταγωνισμού, τη μείωση των φυσικών πόρων και τις περιβαλλοντικές απειλές. Είναι μεγάλες προκλήσεις, που δεν είναι όμως απαραίτητο να φέρουν την καταστροφή, εκτός αν τις χειριστούμε με συγκλονιστικά λανθασμένο τρόπο. Πιστεύω ότι υπάρχει πλούτος στην παγκόσμια οικονομία- αρκετός για να ανταποκριθούμε επιτυχώς στα προβλήματα με το περιβάλλον και στη μείωση των πλουτοπαραγωγικών πηγών.
Η μεγαλύτερη ελπίδα μας είναι να διατηρήσουμε την ψυχραιμία μας αποφεύγοντας βίαιες συγκρούσεις και τον προστατευτισμό και συνεργαζόμενοι όλοι μαζί για την αντιμετώπιση αυτών των προκλήσεων».
– Πρέπει οι κεντρικές τράπεζες να βοηθούν τα πιστωτικά ιδρύματα που πέφτουν θύματα της δικής τους απληστίας;Newsletter
Η ιστορική στήλη του Βήματος στο inbox σου
Γίνε μέλος του καθημερινού newsletter που αποκαλύπτει όσα συμβαίνουν στο πολιτικό παρασκήνιο και απόκτησε πρόσβαση σε αποκλειστικό περιεχόμενο.
«Πρέπει να αποφύγουμε τον οικονομικό πανικό, ο οποίος τροφοδοτεί την κρίση, αλλά δεν πρέπει να βοηθούμε την κακοδιαχείριση και την απερισκεψία. Η συνήθης τακτική για τις κεντρικές τράπεζες είναι να εξασφαλίζουν τη ρευστότητα αλλά όχι να αποτρέπουν χρεοκοπίες και να διατηρούν τις αγορές σε κίνηση χωρίς να αυξάνουν τον πληθωρισμό. Οι ΗΠΑ κινήθηκαν κοντά στις αρχές αυτές με τη μερική κάλυψη που έδωσαν στην επενδυτική τράπεζα Βear Stearns. Φλερτάρουν όμως με μια υπερπληθωριστική νομισματική πολιτική. Οι κεντρικές τράπεζες βρίσκονται κοντά στο όριο μεταξύ του να καταστούν φρουροί κατά του πανικού και του να γίνουν πράκτορες προώθησης ανήθικων πράξεων και τροφοδότησης του πληθωρισμού».
– Μήπως το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο (ΔΝΤ) και η Παγκόσμια Τράπεζα προκαλούν περισσότερη φτώχεια από όση εξαλείφουν;
«Το ΔΝΤ ανέλαβε τον έλεγχο των οικονομιών φτωχών χωρών της Αφρικής και της Λατινικής Αμερικής τις δεκαετίες του ΄80 και του ΄90 χωρίς ικανοποιητικά αποτελέσματα, αφού έδωσε έμφαση στην υπερβολική λιτότητα παρά στην αποπληρωμή του χρέους. Δεν είχε σχεδόν καμία γνώση για τις προκλήσεις της πραγματικής ανάπτυξης. Από τις αρχές της δεκαετίας του 2000 έχει αλλάξει πορεία προς όφελος του ιδρύματος αλλά και των χωρών.
Η Παγκόσμια Τράπεζα είχε και αυτή διαγράψει μια μέτρια πορεία από το 1980, με τον υπερβολικό ζήλο της για την πολιτική της ελεύθερης αγοράς σε χώρες που χρειάζονται τεράστιες αυξήσεις των δημοσίων επενδύσεων. Της διέφυγε όμως το γεγονός ότι η ιδιωτική οικονομία χρειάζεται συμπληρωματικές δημόσιες επενδύσεις, ειδικά στις υποδομές, στο περιβάλλον, στην εκπαίδευση, στη δημόσια υγεία και στη γεωργία. Η Τράπεζα τώρα φαίνεται να μεταρρρυθμίζεται σωστά. Ο κόσμος χρειάζεται ένα υγιές ΔΝΤ και μια υγιή Παγκόσμια Τράπεζα. Και τα δυο φαίνεται ότι βελτιώνονται». – Με τις πληθωριστικές πιέσεις στην Κίνα έφθασε το τέλος της ιλιγγιώδους ανάπτυξής της;
«Η Κίνα εξακολουθεί να έχει εντυπωσιακές δυνατότητες ανάπτυξης, οι οποίες βασίζονται στη ραγδαία τεχνολογική αναβάθμισή της και στους δείκτες μαζικής αποταμίευσης. Αντιμετωπίζει τεράστιες προκλήσεις στη διαχείριση της προστασίας του περιβάλλοντος. Οσο η Κίνα γίνεται πλουσιότερη οι δείκτες ανάπτυξής της θα πέφτουν προς αυτούς των χωρών με τα υψηλά εισοδήματα, αλλά εξακολουθώ να περιμένω ετήσια ανάπτυξη της τάξεως του 7% για τα επόμενα χρόνια, ίσως και υψηλότερη».
– Τι θα συμβεί όταν τελειώσει το πετρέλαιο;
«Οταν η παραγωγή πετρελαίου φτάσει στο υψηλότερο σημείο της και αρχίσει να μειώνεται, θα έχουμε μια πολύ σοβαρή περίοδο επαναπροσαρμογής. Θα πρέπει να στραφούμε σε πιο ακριβές εναλλακτικές πηγές ενέργειας και τεχνολογίες και να κάνουμε οικονομία στην κατανάλωση των καυσίμων. Π.χ., ο άνθρακας μπορεί να υγροποιηθεί αλλά το κόστος είναι υψηλό. Αν προλάβουμε και καθυστερήσουμε τη δραματική μείωση των αποθεμάτων πετρελαίου για μία ή δύο δεκαετίες, μπορούμε να στραφούμε σε εναλλακτικούς τρόπους παραγωγής ενέργειας και σε τεχνολογίες εξοικονόμησης ενέργειας για αυτοκίνητα, κτίρια και βιομηχανίες». – Μπορούν να συνυπάρξουν η οικονομική ανάπτυξη και η καταπολέμηση της κλιματικής αλλαγής;
«Μπορούν να συνδυαστούν αν στραφούμε σε τεχνολογίες χαμηλής εκπομπής καυσαερίων και εξοικονόμησης ενέργειας. Οι δυνατότητες εκμετάλλευσης της ηλιακής ενέργειας είναι τεράστιες. Αν επενδύσουμε πολλά στις εναλλακτικές πηγές ενέργειας, υπάρχουν αρκετές επιλογές για να μπορέσουμε να χαράξουμε την πορεία μας μέσα από αυτόν τον λαβύρινθο».
– Είναι δυνατόν να είναι πλούσιος όλος ο κόσμος ή ο καπιταλισμός για να υπάρχει χρειάζεται τις αποτυχίες;
«Ναι, μπορεί όλος ο κόσμος να είναι πλούσιος. Διότι ο πλούτος εξαρτάται από την παραγωγικότητα, όχι από την παρουσία φτωχών ανθρώπων στον πλανήτη. Διαδίδοντας τις καλύτερες τεχνολογίες σε όλα τα μέρη του κόσμου όλος ο πλανήτης μπορεί να γίνει συμμέτοχος στην ευημερία». – Πιστεύετε ότι ο Τζορτζ Μπους θα μείνει στην Ιστορία ως ένας από τους χειρότερους προέδρους των ΗΠΑ;
«Η κυβέρνησή του θεωρείται ήδη από πολλούς ιστορικούς μία από τις χειρότερες. Τον συγκρίνουν με προέδρους σαν τον Γουόρεν Χάρντινγκ ή τον Τζέιμς Μπιουκάναν. Ενας από τους χειρότερους προέδρους στην Ιστορία; Είναι πιθανόν. Ο χειρότερος; Ακόμη είναι αμφίβολο».
ΕΞΕΧΩΝ ΟΙΚΟΝΟΜΟΛΟΓΟΣ 
Είναι ο μόνος πανεπιστημιακός που το περιοδικό «Τime» έχει επανειλημμένως κατατάξει στους 100 ανθρώπους με τη μεγαλύτερη επιρροή στον πλανήτη. Είναι καθηγητής στη Σχολή Διεθνών και Δημοσίων Σχέσεων και διευθυντής του Εarth Ιnstitute στο Πανεπιστήμιο Columbia.
Είναι επίσης ειδικός σύμβουλος του Γενικού Γραμματέα του ΟΗΕ Μπαν Κι-Μουν. Πρότεινε τη «θεραπείασοκ» ως λύση για τις οικονομικές κρίσεις που αντιμετώπισαν η Βολιβία, η Πολωνία και η Ρωσία. Τάσσεται επίσης υπέρ της ραγδαίας αύξησης της εξωτερικής βοήθειας προς τις φτωχές χώρες, άποψη που έχει προκαλέσει πολλά επικριτικά σχόλια.
Εχει συνεργαστεί με διεθνείς υπηρεσίες αρωγής για την καταπολέμηση της φτώχειας, τη διαγραφή χρεών και τον έλεγχο επιδημιών, κυρίως της διάδοσης του ΗΙV/ΑΙDS, στον αναπτυσσόμενο κόσμο.
