Από την επομένη των τελευταίων εκλογών και με βάση τις δημοσκοπήσεις πολλοί προβλέπουν το τέλος του «Δικομματισμού». Κάποιοι τον «ξορκίζουν» και καθημερινά διατυπώνονται σενάρια για τη «διαδοχή» του… με αποκλεισμό των συνεργασιών! Ο «Δικομματισμός», στον οποίο οφείλουμε την πολιτική σταθερότητα για 34 χρόνια- τη μακροβιότερη του κοινοβουλευτισμού από το 1844-, έχει τη «δική του ιστορία». Η αφήγηση και η υπενθύμιση αυτής της ιστορίας με το ανάγνωσμα που δημοσιεύει «Το Βήμα» και το οποίο θα συνεχισθεί και τις επόμενες ημέρες προσφέρουν μιαν άλλη οπτική των πολιτικών εξελίξεων.
Οπως έχει ήδη αναφερθεί, ο Γ. Παπανδρέου είχε «κλείσει θέση» στους συνδυασμούς του Συναγερμού. Ο Βενιζέλος άρχισε επαφές για συνεργασία με τους Κ. Τσαλδάρη και Θ. Τουρκοβασίλη, αλλά και με τους Αλ. Σβώλο και Ηλία Τσιριμώκο! Για τις κινήσεις αυτές του Βενιζέλου ασκεί έντονη κριτική «Το Βήμα» σε κύριο άρθρο με τίτλο: «Ο πολυκομματικός αρλεκίνος».
Τα αποτελέσματα των εκλογών του 1952 δεν αποτελούν έκπληξη: Ελληνικός Συναγερμός 49,22%, 240 έδρες.
Ενωσις Κομμάτων (ΕΠΕΚ, Φιλελεύθεροι, ΣΚΕΛΔ) 34,22%, 57 έδρες.
Η ΕΔΑ με 9,55% και το Λαϊκό Κόμμα (Τσαλδάρης) με 1,05% μένουν εκτός Βουλής.
Ακολούθησαν πανηγυρισμοί στον Συναγερμό, κατήφεια στο Κέντρο και προβληματισμοί στην ΕΔΑ. Η ΕΠΕΚ κατηγορεί την Αριστερά για τη νίκη του Συναγερμού και η ΕΔΑ το Κέντρο γιατί είχε αρνηθεί εκλογική συνεργασία. Τελικά η ΕΔΑ εκτός Βουλής (είχε 10 βουλευτές στην προηγούμενη Βουλή), ο Πλαστήρας εκτός Βουλής, ο Παπανδρέου στη Βουλή με τη σημαία του Συναγερμού, ο Βενιζέλος με ακρωτηριασμένο κόμμα και ο στρατάρχης Παπάγος με το βασιλικό στέμμα και την αστερόεσσα δίπλα στη γαλανόλευκη ανοίγει τη δεκαετή κυριαρχία της Δεξιάς. Ανάκτορα και Αμερικανοί κέρδισαν τον πρώτο γύρο με συμπρωταγωνιστές τους ηγέτες του Κέντρου και την Αριστερά.
Την απογοήτευση από τη βαριά ήττα του συνασπισμού ΕΠΕΚ- Φιλελευθέρων διαδέχθηκε ο προβληματισμός για το μέλλον. Στο Κόμμα των Φιλελευθέρων εκδηλώνεται η τάση συγχώνευσης των δύο κομμάτων με αρχηγό τον Σοφ. Βενιζέλο. Στο… τραπέζι ρίχτηκαν και ονόματα του Γ. Παπανδρέου, του Π. Κανελλόπουλου, του Στ. Στεφανόπουλου και του Κ. Καραμανλή! Για όσους δεν έζησαν την εποχή εκείνη ή δεν έχουν συγκρατήσει την ιστορία της, αποτελεί έκπληξη πρόταση για την ηγεσία του Κέντρου πολιτικών που προέρχονταν από τη Δεξιά ή συνεργάστηκαν με αυτή.
Να θυμίσω ότι το Κόμμα των Φιλελευθέρων, που θα αποτελούσε τον πυρήνα του σχεδιαζόμενου νέου κόμματος, είχε πολλές φορές συνεργασθεί με το Λαϊκό Κόμμα και ο Βενιζέλος ήταν απροκάλυπτα φιλοβασιλικός. Επίσης, το έντονο αντικομμουνιστικό κλίμα, το οποίο υπέθαλπε και η συμπεριφορά του ΚΚΕ, έσπρωχνε το Κέντρο προς τα Δεξιά. Στην ΕΠΕΚ η κατάσταση ήταν δραματική. Ο Πλαστήρας εκτός Βουλής και βαριά άρρωστος. Το κόμμα ήταν προσωποπαγές λόγω και της μεγάλης λαοφιλίας προς τον «Μαύρο Καβαλάρη».
Στους κόλπους της ΕΠΕΚ αρχίζει αναζήτηση διαδόχου του Πλαστήρα. Το μόνο όνομα που κυκλοφορεί είναι του Γεωργίου Βεντήρη. Με το άνοιγμα της Βουλής η εικόνα της αντιπολίτευσης έχει ως εξής: Οι βουλευτές των Φιλελευθέρων και της ΕΠΕΚ ορίζουν κοινό κοινοβουλευτικό εκπρόσωπο τον Βενιζέλο. Αλλά οι βουλευτές της ΕΠΕΚ θέλουν και δικό τους εκπρόσωπο. Ορίζουν τρεις, Σάββα Παπαπολίτη, Στέλιο Αλαμανή και Εμμ. Μπακλατζή! Ο Βενιζέλος εκδηλώνει και πάλι τάση φυγής! Ο βιογράφος του Γρηγόρης Δαφνής γράφει: «Ο Βενιζέλος, ύστερα από την επικράτησιν του Ε.Σ., ήρχισε να διερωτάται εάν ήτο ορθή η γραμμή που ως τότε είχεν ακολουθήσει και να προβληματίζεται επί της μελλοντικής πορείας του. Θα έπρεπε να συνεχίση την ανάμιξίν του εις τα κοινά ή θα έπρεπε να θεωρήση ότι η αποστολή του έχει τερματισθή; Και εάν συνέχιζε, ήτο ενδεδειγμένον να διατηρήση το Κόμμα των Φιλελευθέρων, που δεν συνεκίνει τας μάζας, ως όργανον επανόδου εις την εξουσίαν;». Μετά τις προγραμματικές δηλώσεις της κυβέρνησης Παπάγου και την ψήφο εμπιστοσύνης (231 υπέρ- 57 κατά) Πλαστήρας και Βενιζέλος έφυγαν μαζί για την Αμερική.
Η αναπληρωματική εκλογή στη Θεσσαλονίκη (18 Ιανουαρίου 1953) θα προκαλέσει νέο πλήγμα στο Κέντρο. Ο Συναγερμός θα αυξήσει τη δύναμή του και θα εκλέξει την πρώτη γυναίκα στο Κοινοβούλιο, την Ελένη Σκούρα. (Οι γυναίκες απέκτησαν δικαίωμα ψήφου για πρώτη φορά το 1952.) Μεγάλη αύξηση θα σημειώσει και η ΕΔΑ με υποψήφιο τον πρόεδρό της Ι. Πασαλίδη. Το Κέντρο, με υποψήφια την Ελένη Ζάννα, θα υποστεί πανωλεθρία. Θα χάσει 8.000 ψήφους!
Νέα αναταραχή στο Κέντρο και ιδιαίτερα στην ΕΠΕΚ. Στόχος ο Σάββας Παπαπολίτης. Οι βουλευτές τον κατηγορούν για το πλειοψηφικό και ότι έχει μετατρέψει το κόμμα σε ουρά του Συναγερμού. Πολλοί βουλευτές της ΕΠΕΚ αποδίδουν την ήττα στη συνεργασία με το Κόμμα των Φιλελευθέρων. Από την άλλη πλευρά η ΕΔΑ προσπαθεί να πλησιάσει τους δυσαρεστημένους βουλευτές της ΕΠΕΚ και να τους πείσει να εγκαταλείψουν τη συνεργασία με τους Φιλελευθέρους και να συγκροτήσουν από κοινού «Δημοκρατικό Μέτωπο»…
Η ΕΠΕΚ απορρίπτει τις προτάσεις για συγχώνευση με τους Φιλελευθέρους και τη συνεργασία με την ΕΔΑ και «θα εξακολουθήση αυτοτελώς τους αγώνας εντός του πλαισίου των λαϊκών ιδεολογικών της κατευθύνσεων». Το μέλλον όμως της ΕΠΕΚ είναι αβέβαιο. Ο Ν. Πλαστήρας επιστρέφει από την Αμερική, όπου υπέστη νέα καρδιακή προσβολή. Στην πραγματικότητα είναι εκτός μάχης. Επαναφέρεται, για τη διαδοχή του, το όνομα του Γ. Παπανδρέου, αλλά είναι έντονες οι επιφυλάξεις των βουλευτών. Ο Γ. Παπανδρέου ανήκει, τυπικά, στην κυβερνητική πλειοψηφία και έχει δώσει ψήφο εμπιστοσύνης στην κυβέρνηση Παπάγου.
Το Εκλογοδικείο ακυρώνει την εκλογή έξι βουλευτών του Κέντρου στον Πειραιά και του Λύτινα στο Ρέθυμνο. Στις αναπληρωματικές εκλογές (29 Μαρτίου 1953) ο Συναγερμός θα κερδίσει και τις 7 έδρες! Βαθαίνει η κρίση στο Κέντρο. Ειδικά στο Ρέθυμνο η ήττα είναι μεγάλη. Ο Συναγερμός αυξάνει τη δύναμή του. Είναι προσωπική ήττα του Βενιζέλου. «Μεγάλη γάτα της πολιτικής», ο Γ. Παπανδρέου διαπιστώνει το κενό ηγεσίας στο Κέντρο και καραδοκεί. Πολλά τα στελέχη, αλλά δεν υπάρχει ο ένας, που συγκεντρώνει τα προσόντα για να ανασυγκολλήσει τις δυνάμεις του Κέντρου και να διεγείρει τους οπαδούς.
Το ηγετικό προφίλ του Βενιζέλου έχει ξεθωριάσει και η αμφισβήτησή του, ακόμη και μέσα στο κόμμα του, είναι έκδηλη. Ο Παπανδρέου θα εκμεταλλευτεί τη νέα δίκη στο Αναθεωρητικό Στρατοδικείο για τη «σκευωρία» στην Αεροπορία (24 Φεβρουαρίου 1953). Οι αποκαλύψεις για τα βασανιστήρια σε βάρος των κατηγορουμένων συγκλονίζουν την κοινή γνώμη. Η δίκη πολιτικοποιείται. Συμβάλλει σε αυτό και ο τότε υπουργός Αμυνας Π. Κανελλόπουλος, ο οποίος με ειδική νομοθετική διάταξη διατηρεί στην ηγεσία της Αεροπορίας τον κύριο υπεύθυνο της σκευωρίας Κελαϊδή. Πλαστήρας και Βενιζέλος σιωπούν. Δεν τολμούν να αντιδράσουν, ίσως και από ενοχές. Στην πρώτη δίκη, το 1952, είχαν αποδεχθεί την άποψη των σκευωρών ότι επρόκειτο για «κομμουνιστική συνωμοσία».
Ο Παπανδρέου εκφράζει το δημόσιο αίσθημα και τις αντιδράσεις της κοινής γνώμης για τα βασανιστήρια. Οι καταγγελίες για βασανιστήρια- δηλώνει- δημιουργούν μέγα ηθικό θέμα και τονίζει: «Εις την δίκην αυτήν δεν κρίνεται μόνον η τύχη των κατηγορουμένων. Κρίνεται η τύχη της Δικαιοσύνης και της Δημοκρατίας».
Με αφορμή και την υποτίμηση της δραχμής από τον Μαρκεζίνη ο Παπανδρέου διαχωρίζει τη θέση του από τον Συναγερμό- είχε εκλεγεί στο ψηφοδέλτιο της Αχαΐας ως συνεργαζόμενος- και περνάει στην αντιπολίτευση.
Η υποτίμηση της δραχμής προκαλεί αύξηση στις τιμές σε όλα σχεδόν τα προϊόντα κατά 35%. Ταυτόχρονα η κυβέρνηση καταργεί τον νόμο 2222 του Κέντρου και λύνει τα χέρια των εργοδοτών για ελεύθερες απολύσεις. Ακρίβεια και αθρόες απολύσεις προκαλούν έκρηξη αντιδράσεων. Η αντιπολίτευση αδυνατεί να τις αξιοποιήσει πολιτικά. Η εσωστρέφεια στα δύο κόμματα του Κέντρου είναι καταλυτική.
Οι αναπληρωματικές εκλογές στο Ρέθυμνο στις 24 Φεβρουαρίου 1953 ήταν η αφορμή για τη διάλυση της ΕΠΕΚ. Ο Πλαστήρας αποφάσισε να υποστηρίξει τον Φιλελεύθερο υποψήφιο Λύτινα, ενώ οι βουλευτές του είχαν προτείνει τον επεκικό Ασκούτση. Εντονη κριτική κατά του Πλαστήρα ασκεί και η προσκείμενη στον Καρτάλη εφημερία «Προοδευτικός Φιλελεύθερος». Ο Πλαστήρας αντιδρά «άκομψα». Ζητεί από τα μέλη της Κοινοβουλευτικής Ομάδας να υπογράψουν ανακοίνωση με την οποία να καταδικάζουν «τα κακόβουλα δημοσιεύματα». Οι Γ. Καρτάλης, Στ. Αλαμανής και Ν. Ασκούτσης αρνούνται να υπογράψουν και διαγράφονται από το κόμμα! Θα ακολουθήσει διαγραφή και του πρώην υπουργού Πατρίκιου, διότι με δηλώσεις του στην «Αυγή» τάχθηκε υπέρ της συνεργασίας Κέντρου και Αριστεράς.
