Το «Οχι» της Ιρλανδίας, της μόνης χώρας που διεξήγαγε δημοψήφισμα για τη Συνθήκη της Λισαβόνας, αναγκάζει τους «27» να σκεφθούν το ολοένα αυξανόμενο χάσμα μεταξύ του ευρωπαϊκού οικοδομήματος και της κοινής γνώμης των κρατών-μελών της Ευρωπαϊκής Ενωσης (ΕΕ). Αντιμέτωπη με τη νέα κρίση, η ΕΕ καλείται να επανεξετάσει τη συνέχιση της διαδικασίας επικύρωσης της Μεταρρυθμιστικής Συνθήκης έπειτα από αυτό που ο πρόεδρος της Γαλλίας Νικολά Σαρκοζί έσπευσε να αποκαλέσει- ενδεχομένως κάπως επιπόλαια- «ένα απρόβλεπτο γεγονός». Η Συνθήκη της Λισαβόνας δεν μπορεί να προχωρήσει χωρίς την υποστήριξη των λαών. Κάτι που προϋποθέτει περισσότερη δημοκρατία, περισσότερη διαφάνεια και σαφέστερο πολιτικό σχεδιασμό. Η άρνηση των Ιρλανδών, τρία χρόνια μετά το διπλό «Οχι» Γάλλων και Ολλανδών το 2005, αναγκάζει τους κυβερνώντες να διερωτηθούν σχετικά με το πώς επιδρά η Ευρώπη στην καθημερινή ζωή, στη δημοκρατική πρακτική των κρατών-μελών και στην ουσιαστική συμμετοχή των πολιτών τους στους κοινοτικούς προγραμματισμούς. Οι «27» οφείλουν να επαναπροσεγγίσουν το όραμα για μια Ευρώπη των πολιτών. Σύμφωνα με τη γαλλική εφημερίδα «Liberation», υπάρχουν επτά βασικές ιδέες που, αν υλοποιηθούν, ενδεχομένως η Γηραιά Ηπειρος να σωθεί από την αργή και επώδυνη αποσύνθεση.

1Η Ευρώπη να μεριμνά περισσότερο για τα καθημερινά προβλήματα. «Οφείλουμε να είμαστε πιο αποτελεσματικοί στην καθημερινή ζωή των Ευρωπαίων» δήλωσε ο κ. Σαρκοζί, ενώ το Μέγαρο των Ηλυσίων υπογραμμίζει ότι «ο πρόεδρος θέλει για παράδειγμα να θέσουμε στο τραπέζι των συνομιλιών την τιμή του πετρελαίου». Ακόμη κι αν υιοθετηθεί αυτή η πρόταση, πολλοί αναλυτές προειδοποιούν για «ψεύτικες υποσχέσεις». Είναι καλό να συζητηθεί η τιμή του πετρελαίου, λένε, αλλά δεν υπάρχει καμία ευρωπαϊκή αρμοδιότητα σε αυτόν τον τομέα. Απλώς δίνεται η εντύπωση ότι η ΕΕ θα μπορούσε να κάνει κάτι ενώ δεν κάνει τίποτε.

2 Να ενισχυθεί ο ρόλος του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου.

«Αν θέλουμε οι πολίτες να υποστηρίζουν την Ευρώπη, οφείλουμε να δημιουργήσουμε μια Ευρώπη των πολιτών» προειδοποιεί ο πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Σοσιαλιστικού Κόμματος Πολ Ράσμουσεν. Αυτός ακριβώς είναι και ο ρόλος του Ευρωκοινοβουλίου. Οι εκστρατείες ωστόσο για τις ευρωεκλογές ήταν πάντα εθνικές και καμία από τις μεγάλες πολιτικές δυνάμεις που επικρατούν στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο δεν πρότεινε ποτέ ένα πραγματικό σχέδιο για την Ευρώπη. «Η δημοκρατία οργανώνεται από τα πολιτικά κόμματα» υπογραμμίζουν στο Βερολίνο. «Κάθε πολιτική ομάδα πρέπει να κατεβεί στις εκλογές του Ιουνίου 2009 παρουσιάζοντας τον υποψήφιό της για την προεδρία της Επιτροπής αντί να περιμένει να τους προτείνει ένα όνομα το Συμβούλιο Αρχηγών Κρατών και Κυβερνήσεων». Με αυτό συμφωνεί και το Παρίσι.

3Να εκδημοκρατιστεί η διαδικασία επιλογής των ευρωπαίων κυβερνώντων. «Η δημοκρατία ενσαρκώνεται στις προσωπικότητες» σημειώνει η πρόεδρος του Ευρωπαϊκού ΚινήματοςΓαλλία Σιλβί Γκουλάρ. Οι κυβερνώντες της ΕΕ επιλέγονταν πάντα έπειτα από παρασκηνιακές διαπραγματεύσεις μεταξύ των αρχηγών κρατών και κυβερνήσεων, ενώ το Ευρωκοινοβούλιο είχε απλώς την αρμοδιότητα να επικυρώνει τις επιλογές αυτές. Ο πρόεδρος Σαρκοζί επεδίωκε να έχει στα χέρια του μια λίστα ονομάτων (για το αξίωμα του προέδρου της Επιτροπής, του προέδρου του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, του νέου αρμοδίου για την Εξωτερική Πολιτική κτλ.) στη σύνοδο του Δεκεμβρίου, πριν καν από τις ευρωεκλογές του Ιουνίου 2009. Κάτι τέτοιο όμως δεν γίνεται πλέον ανεκτό. Ετσι ο πρόεδρος της Επιτροπής προτείνει τα πολιτικά κόμματα να υποδεικνύουν τον υποψήφιό τους. Για τον πρόεδρο της Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, ο οποίος εκλέγεται από τους 27 αρχηγούς κρατών και κυβερνήσεων, θα πρέπει να υπάρξει πρόσκληση για υποβολή υποψηφιοτήτων και δημόσιος διάλογος. «Και προπαντός πρέπει να σταματήσουμε να προτείνουμε ανίκανους» υπογραμμίζει η κυρία Γκουλάρ.

4 Να δοθεί μεγαλύτερος ρόλος στα εθνικά κοινοβούλια.

Η Συνθήκη της Λισαβόνας προτείνει για πρώτη φορά στα εθνικά κοινοβούλια μια θέση στη λειτουργία της ΕΕ. Γίνονται απευθείας παραλήπτες κάθε οδηγίας και κοινοτικού κανονισμού, όπως επίσης και των προτάσεων για αναθεώρηση των Συνθηκών. Μπορούν να μπλοκάρουν την κατάργηση της ομοφωνίας για ορισμένα θέματα ή να κρούσουν τον κώδωνα του κινδύνου στην περίπτωση που εκτιμήσουν ότι η ΕΕ καταπατεί τις αρμοδιότητές τους. Γιατί να μην εφαρμοστούν άμεσα αυτές οι διατάξεις;

5 Να εκδημοκρατιστεί η λειτουργία του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου.

Η Σιλβί Γκουλάρ εκτιμά ότι αυτό το όργανο, που συγκαλείται τέσσερις ως έξι φορές τον χρόνο και αποφασίζει ομόφωνα, είναι η «μαύρη τρύπα» της δημοκρατίας. «Βρίσκονται στην κορυφή της ευρωπαϊκής πυραμίδας αλλά δεν είναι υπεύθυνοι ενώπιον κανενός» λέει. Και τονίζει: «Κανένας αρχηγός δεν εξελέγη βάσει ενός ευρωπαϊκού προγράμματος,αν και οι αρχηγοί αποφασίζουν για όλα τα σημαντικά ζητήματα που ενδιαφέρουν τους πολίτες, όπως ο ευρωπαϊκός προϋπολογισμός,η επιλογή των κυβερνώντων και τα ευρωπαϊκά σύνορα.Αυτοί αποτελούν το πρόβλημα της δημοκρατίας στην ΕΕ».«Πρέπει να εγκαταλείψουμε αυτό το διευθυντικό σύστημα» παραδέχεται ο υφυπουργός επί Ευρωπαϊκών Θεμάτων Ζαν-Πιερ Ζουιγέ. O υπουργός Εσωτερικών της Γερμανίας Βόλφγκανγκ Σόιμπλε προτείνει ο πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου να εκλέγεται άμεσα μέσω καθολικής ψηφοφορίας.

6 Να δημιουργήσουμε μια Ευρώπη πολλών ταχυτήτων.

«Πρέπει να σταματήσουμε να θέλουμε να επιβάλουμε τον ίδιο ρυθμό σε όλους» εκτιμά ο πρόεδρος της Ενωσης των Ευρωπαίων Νομικών Ζαν-Λικ Σορόν. «Πρέπει να διαχειριζόμαστε την ποικιλομορφία στην καρδιά της Ενωσης» παραδέχεται και ο κ. Ζουιγέ. Αν η Ιρλανδία αρνηθεί να διοργανώσει δεύτερο δημοψήφισμα ή αν ψηφίσει ξανά «Οχι», θα τεθεί το ζήτημα της εξόδου της. Τότε αναμφίβολα το θέμα θα επιλυθεί με τη δημιουργία μιας δεύτερης ΕΕ δίπλα στην πρώτη που θα λειτουργεί βάσει της Συνθήκης της Λισαβόνας.

7 Να οργανωθεί ένα ευρωπαϊκό δημοψήφισμα για τους στόχους της ΕΕ. Ούτε το Παρίσι ούτε το Βερολίνο αντιτίθενται σε μια τέτοια ιδέα. Δεν θα αναγκάζαμε όλους τους Ευρωπαίους να ψηφίσουν για μια νέα Συνθήκη, κατ΄ ουσίαν πολύπλοκη, αλλά πολύ απλά θα διασφαλίζαμε ότι συμφωνούν με τους στόχους της ΕΕ. «Κάτι τέτοιο θα επέτρεπε να εξακριβώναμε αν σε συλλογικό επίπεδο είμαστε σύμφωνοι με τον τελικό σκοπό» εκτιμά ο Ζαν-Πιερ Ζουιγέ. Δεν τίθεται θέμα να πάμε πιο μακριά, κυρίως να επαναδιαπραγματευθούμε ένα νέο Σύνταγμα. Οσον αφορά τη δημιουργία μιας Ευρωπαϊκής Συντακτικής Συνέλευσης, η Γερμανία το αποκλείει. «Η συντακτική εξουσία ανήκει στα κράτη. Για να γίνει διαφορετικά θα πρέπει να τροποποιήσουμε όχι μόνο τις ευρωπαϊκές συνθήκες αλλά και όλα τα εθνικά συντάγματα. Αυτό δεν μπορεί να γίνει αύριο» εξηγούν στο Βερολίνο.