Γιατί ανησυχούν σήμερα οι Ελληνες; Ανεργία, ακρίβεια, Παιδεία, συντάξεις είναι τα τέσσερα μείζονα προβλήματα που συγκέντρωσαν τα υψηλότερα ποσοστά στη μεγάλη έρευνα της Κάπα Research για το «Βήμα Ιδεών» (Δεκέμβριος 2007). Η έρευνα έγινε με τη συμμετοχή πολύ μεγάλου δείγματος ερωτηθέντων, τόσο ποσοτικού όσο και ποιοτικού, και από την άποψη αυτά τα ευρήματά της μπορεί να λειτουργήσουν ως εργαλείο ανάλυσης των διαθέσεων της ελληνικής κοινωνίας σε μια περίοδο εντάσεων και κοινωνικών διεκδικήσεων. Η ανεργία με το 57% των απαντήσεων ως το σημαντικότερο πρόβλημα, η ακρίβεια με το 53,4%, η Παιδεία με το 40,9% και οι συντάξεις με το 40,1% είναι οι τέσσερις πτυχές της καθημερινότητας των Ελλήνων, που έχουν όμως σχέση και με το μέλλον και που τα τελευταία χρόνια αποτελούν την αιτία και το αίτημα κινητοποιήσεων πρωτοφανούς έκτασης. Ας θυμηθούμε το Ασφαλιστικό, επί εποχής Σημίτη, ας θυμηθούμε την Παιδεία, πέρυσι, ενώ το Ασφαλιστικό φαίνεται πως θα πυροδοτήσει και πάλι νέες εκρήξεις όπως δείχνει η αυριανή κινητοποίηση.
Στην έρευνα της Κάπα Research ακολουθούν, με μεγάλη απόσταση, ως σημαντικότερα προβλήματα, η Υγεία με 27,33%, το περιβάλλον με 22,7%, η εγκληματικότητα με 22,1%, οι μετανάστες με 15,9%, το Δημόσιο με 15,3% και τέλος οι σχέσεις Ελλάδας- Ευρωπαϊκής Ενωσης με 3,4%.
Τη στιγμή που η κυβέρνηση επικαλείται το επιχείρημα ότι στις εκλογές του περασμένου Σεπτεμβρίου ψηφίστηκε με μοναδικό «πρόγραμμα» την επιτάχυνση των μεταρρυθμίσεων, τα αποτελέσματα της έρευνας αυτής, ακριβώς επειδή χαρακτηρίζονται από μεγάλη αντιπροσωπευτικότητα, μπορεί να δείχνουν και μια αναντιστοιχία μεταξύ του εκλογικού αποτελέσματος και των διαθέσεων μεγάλης μερίδας του εκλογικού σώματος δυόμισι μήνες μετά τις εκλογές. Πέρα από αυτό όμως, εκείνο που έχει ιδιαίτερη σημασία στην έρευνα αυτή είναι αποχρώσεις που προκύπτουν από επιμέρους ερωτήσεις. Για παράδειγμα στην ερώτηση πού οφείλεται η ακρίβεια, το 48% απαντά «στην καθιέρωση του ευρώ», μια απάντηση που μοιάζει απλουστευτική και «εύκολη». Στο θέμα της Υγείας και στην ερώτηση «για ένα σοβαρό πρόβλημα ποιον θα εμπιστευόσασταν περισσότερο, τα δημόσια ή τα ιδιωτικά νοσοκομεία», το 51% απαντά «τα δημόσια νοσοκομεία», μια απάντηση που συμφωνεί με το διάχυτο αίσθημα καχυποψίας που έχουν οι Ελληνες για το «ιδιωτικό». Το βλέπουμε αυτό και στην ερώτηση για το αν θα πρέπει να λειτουργήσουν ιδιωτικά πανεπιστήμια, όπου το 42,9% απαντά ότι «τα δημόσια πανεπιστήμια πρέπει να αποτελούν τον κορμό της ανώτατης εκπαίδευσης και ώσπου να βελτιωθεί η λειτουργία τους θα ήταν προτιμότερο να μη δημιουργηθούν ιδιωτικά πανεπιστήμια».
Η έρευνα αποκαλύπτει ταυτόχρονα και στοιχεία απάθειας ή ημιμάθειας της ελληνικής κοινωνίας. Απάθεια δείχνουν για παράδειγμα τα χαμηλά ποσοστά που συγκεντρώνει στις απαντήσεις το περιβάλλον. Οι Ελληνες δείχνουν να μην τους αφορά άμεσα, σαν να ζουν σε έναν προστατευμένο κλωβό. Αυτό συνδυάζεται βέβαια με τα χαμηλά ποσοστά κοινωνικής ευαισθητοποίησης, όπως δείχνει, από μια άλλη πλευρά, το γεγονός ότι στη χώρα μας δεν υπάρχει μια σοβαρή «κοινωνία πολιτών» που να παρεμβαίνει και να λειτουργεί ως καταλύτης. Οσο για την ημιμάθεια φαίνεται στην ερώτηση τι σημαίνει παγκοσμιοποίηση. Οι περισσότεροι, αν και η λέξη χρησιμοποιείται σαν ψωμοτύρι, απαντούν απλουστευτικά «κυριαρχία των μεγάλων μονοπωλίων».
