Τις ήρεμες ημέρες μας και τις ανέμελες νύχτες μας ήρθε να αναστατώσει και πάλι ο αναπόφευκτος επίτροπος κ. Αλμούνια. Πρώτα μας είπε ότι καλά τη βγάλαμε ως τώρα οι 14 που έχουμε για νόμισμα το ευρώ στην παρούσα χρηματοοικονομική κρίση. Αλλά πρέπει ως το τέλος του έτους να ισχυροποιήσουμε το λεγόμενο οικονομικό σκέλος της ΟΝΕ. Στην πρόσφατη συνέντευξη του κ. Ντελόρ στο «Βήμα Ιδεών» ο τ. πρόεδρος μας έλεγε ότι, όταν φτιάχναμε το ευρώ, ενώ για το νομισματικό σκέλος δημιουργήσαμε μια ισχυρή νομοθετική βάση με την ίδρυση της ανεξάρτητης Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας, για το οικονομικό σκέλος τα πράγματα έμειναν πιο χαλαρά. Σε περιόδους όμως κρίσης η ανισορροπία αυτή δημιουργεί σοβαρά προβλήματα. Τώρα ο κ. Αλμούνια, δέκα χρόνια μετά την εισαγωγή του ενιαίου νομίσματος, έρχεται και ζητάει ακριβώς αυτό: ρυθμίσεις και εποπτεία από την Επιτροπή για τη θωράκιση του συστήματος στο σκέλος της οικονομικής πολιτικής. Ολα αυτά τα χρόνια το ευρώ κατέκτησε 15 χώρες (με τη Σλοβακία λίαν προσεχώς), ενώ και άλλες ετοιμάζουν τις αναγκαίες προσαρμογές ώστε να το υιοθετήσουν. Τα κριτήρια του Μάαστριχτ είναι μια πρώτη γεύση για μια εναρμονισμένη οικονομική πολιτική.
Θυμάμαι τον τότε πρωθυπουργό της Ιταλίας κ. Ντ΄ Αλέμα να κάνει μια δήλωση-σοκ: «Ο,τι πιο αριστερό υπάρχει σήμερα στην Ευρώπη δυστυχώς είναι τα κριτήρια του Μάαστριχτ. Με το κριτήριο του πληθωρισμού προστατεύονται τα πιο αδύναμα οικονομικώς στρώματα. Με το κριτήριο του ελλείμματος προστατεύονται οι μέλλουσες γενιές στις οποίες μεταθέτουμε την αποπληρωμή τους». Αυτά είχε πει, και τρίβαμε τα μάτια μας. Ιδίως εμείς οι Ελληνες, που τον δανεισμό από τη μεταπολίτευση και μετά θεωρήσαμε καλό να τον αξιοποιήσουμε εκθετικά. Χαλαρά και χωρίς τύψεις. Και όχι πάντα για παραγωγικές επενδύσεις.
Στις αρχές της νέας διακυβέρνησης πολλοί πίστεψαν εκεί στις Βρυξέλλες ότι βάλαμε μυαλό αφού μόνοι μας μπήκαμε στην επιτήρηση του προτελευταίου άρθρου του Συμφώνου Σταθερότητας, αν και με άκομψο τρόπο. Τι έγινε και κινητοποιήθηκε ο επίτροπος; Αν κοιτάξετε την εξέλιξη του εξωτερικού χρέους και το έλλειμμα του ισοζυγίου πληρωμών την τετραετία- νούμερα δεν λέω, μη και τρομάξετε-, θα καταλάβετε τι έπαθαν στις Βρυξέλλες και σε άλλες πρωτεύουσες, που το ενιαίο νόμισμα το έχουν περί πολλού, αλλά και στον ΟΟΣΑ και στο ΔΝΤ. Και βέβαια δεν είναι μόνο η Ελλάδα που έδειχνε ο επίτροπος. Αυτή η εξέλιξη ανησυχεί τους υπευθύνους όχι τόσο για την Ελλάδα όσο για τυχόν εκτροχιασμό του ελλείμματος ισοζυγίου συναλλαγών κάποιας μεγάλης χώρας. Κάτι τέτοιο θα είχε ως αποτέλεσμα την αύξηση των επιτοκίων δανεισμού στο σύνολο της Ενωσης, και αυτό δεν αναμένεται να συμβεί από τη μικρή Ελλάδα παρά μόνο στα δικά της δάνεια.
Είχαμε πιστέψει ότι ο δανεισμός με το ευρώ είναι διασφαλισμένος, όσο κι αν δανειζόμαστε. Η πρόσφατη αύξηση όμως των επιτοκίων για την Ελλάδα κατά 1% περίπου σε σχέση με τις άλλες χώρες της ευρωζώνης από τις χρηματαγορές μας φόρτωσε με 900 εκατ. περίπου! Και το συμπέρασμα που έβγαλε ο επίτροπος ήταν ότι όσοι δεν φρόντισαν να τακτοποιήσουν τα του οίκου τους τη δεκαετία των παχειών αγελάδων θα την πληρώσουν σύντομα και η Επιτροπή θέλει να μπει σε χωράφια ιδιαίτερα πολιτικά και αντιδημοφιλή: τις διαρθρωτικές αλλαγές, το έλλειμμα συναλλαγών και άλλα όπου ως τώρα παρεμβαίνει μόνο με συστάσεις.
Οχι ότι δεν έγιναν προσπάθειες και από τα δύο κυβερνητικά κόμματα- την πρώτη περίοδο με την ένταξη στην ΟΝΕ και τώρα με τις λεγόμενες μεταρρυθμίσεις. Αλλά φαίνεται ότι δεν ήταν αποτελεσματικές και δεν μπόρεσαν να καλύψουν το μεγάλο πρόβλημά μας, το ότι δηλαδή δεν έχουμε αρκετές εξαγωγές σε προϊόντα και υπηρεσίες και δεν είμαστε ελκυστικοί στις ξένες επενδύσεις, ζητήματα αλληλένδετα.
Υπάρχει ένας ατελείωτος κατάλογος από κακώς κείμενα στη φορολογία, στην αποτελεσματικότητα της δημόσιας διοίκησης, στην Παιδεία, στις συντάξεις, στα κίνητρα κτλ. Ολα έχουν λεχθεί και καλό είναι οι πολιτικές δυνάμεις και ιδίως η υπεύθυνη κυβέρνηση να ξαναφρεσκάρουν μια ολοκληρωμένη στρατηγική ανάπτυξης υπό μορφήν Λευκής Βίβλου στην αρχή και, χωρίς μοντέρνες επικοινωνιακές τακτικές σπιν, να την παρουσιάσουν ευθαρσώς στην κοινωνία. Γιατί, αν οι πρώτες σκοτεινές σκέψεις του κ. Αλμούνια διατυπωθούν και υιοθετηθούν από την Ενωση, τα πράγματα θα γίνουν πολύ πολύ δύσκολα για την όποια κυβέρνηση και κυρίως για την κοινωνία. Αλλο να τα φτιάχνουμε μόνοι τα οίκου μας κι άλλο να μας τα επιβάλλουν με επαχθή επιτήρηση ή ακόμη με προσβλητικά πρόστιμα, όπως προβλέπει το τελευταίο άρθρο του Συμφώνου Σταθερότητας.
Το ζουμί είναι πάντως ότι όσο είμαστε κάτω από την προστατευτική ομπρέλα του ευρώ δεν μπορούμε να υποτιμήσουμε το νόμισμα χάνοντας διαρκώς σε ανταγωνιστικότητα. Τελικά η κρίση θα χτυπήσει το πιο ευαίσθητο τμήμα της κοινωνίας: τη νέα γενιά, με σημαντική αύξηση της ανεργίας. Δεν φτάνει λοιπόν που φορτώνουμε τις μελλοντικές γενιές με θλιβερά χρέη, θα τις αποτελειώσουμε και με μια καταθλιπτική ανεργία.
Αν όλες αυτές οι εκτιμήσεις έχουν μια δόση αλήθειας, οι πολιτικές δυνάμεις έχουν χρέος να συνεργαστούν στα θέματα της οικονομίας, τρίζοντας έστω τα δόντια, για χάριν των νέων, πριν να είναι αργά. Αν πάλι κάνω λάθος, ας συνεχίσουμε τις ήρεμες ημέρες μας και τις ανέμελες νύχτες μας.
