Αναρωτιέμαι πολλές φορές πού οφείλεται όλη αυτή η έκφραση του τραγικά μονότονου πια λαϊκισμού που ανακυκλώνεται μόλις προκύπτει κάποιο ζήτημα ελευθεροτυπίας και ανεξαρτησίας του Τύπου. Αραγε σχετίζεται με την αυξανόμενη τάση ανορθολογισμού της ελληνικής πραγματικότητας ή μήπως με τη συγκεκαλυμμένη δειλία των περισσοτέρων δημόσιων τηλεοπτικών προσώπων, δημοσιογράφων και πολιτικών; Αναφέρομαι στην πρόσφατη συζήτηση που ξεκίνησε για τη λειτουργία των διαδικτυακών μπλογκς και τα όρια ελέγχου του δημοσιοποιημένου λόγου που διατυπώνονται εκεί.
Μάλλον είναι απαραίτητο να ξεκαθαριστούν κάποια πράγματα γι΄ αυτούς που κόπτονται τόσο πολύ για το δικαίωμα της παρρησίας και την υπεράσπιση της δημοκρατίας του Τύπου.
Από καταβολής κόσμου ο δημόσιος λόγος είχε τα χαρακτηριστικά του πολιτικού συστήματος στο πλαίσιο του οποίου εκφραζόταν. Η υπόστασή του όμως πήρε τις πολιτικέςχρηστικές του διαστάσεις μόνο την εποχή της Δημοκρατίας κι έτσι θέλουμε να την εννοούμε ως σήμερα. Με λίγα λόγια, συνεχίζουμε να υποστηρίζουμε ότι ο διάλογος μαζί με τις αξιώσεις της ισηγορίας και της παρρησίας είναι μία από τις βασικότερες αρχές της πολιτικά οργανωμένης κοινότητας και πρέπει γι΄ αυτό τον λόγο να διασφαλίζουμε την απρόσκοπτη λειτουργία του σε όλα τα επίπεδα των κοινωνικών ομάδων. Είναι λοιπόν φανερό ότι ο λόγος συνδέεται άμεσα με την έκφραση των πολιτών και μόνο έτσι ορίζεται η χρησιμότητά του μέσα στον δημόσιο χώρο. Αν όμως θεωρήσουμε ότι μπορεί κάποιος να διατυπώνει απόψεις χωρίς να διαθέτει ταυτότητα και πρόσωπο τότε δεν είναι πολίτης. Κι αν δεν είναι πολίτης τότε πώς αρθρώνει δημόσιο λόγο; Με λίγα λόγια, στην περίπτωση των μπλογκς η ανωνυμία αποτελεί ίσως τη χειρότερη κατάντια της δημόσιας συζήτησης ακόμη κι από αυτή των ολοκληρωτικών καθεστώτων.
Σε κάθε περίπτωση, η αποθέωση της ανευθυνότητας και η δικτατορία του περιττού έχουν νομιμοποιηθεί στο όνομα του «λαϊκού δικαιώματος της ελευθεροστομίας». Ερχεται λοιπόν άλλη μια χρήση ηλεκτρονική να συμπληρώσει την καταστροφική πορεία της ελευθεροτυπίας. Η άποψη, η γνώμη, η κρίση, η επιθυμία θέλουν πρόσωπο και όχι προσωπείο. Αν λοιπόν επιθυμούν κάποιοι να μιλούν ελεύθερα στο Διαδίκτυο πρέπει είτε να δηλώνουν υπεύθυνα το όνομά τους είτε να ταυτοποιούνται ως πρόσωπα στον διαχειριστή της ιστοσελίδας και στη συνέχεια ας χρησιμοποιούν ψευδώνυμο. Διαφορετικά είναι προφανής η δειλία τους και η ασημαντότητα των απόψεών τους. Γιατί καμία γνώμη δεν έχει σπουδαιότητα αν δεν εκπορεύεται από οργανωμένη σε λεκτικά συντάγματα σκέψη που μόνο το άτομο ως «πρόσωπο» διαθέτει.
Για άλλη μία φορά, δυστυχώς, η λαϊκιστική θεώρηση της δημόσιας ζωής αποδεικνύει ότι οι σύγχρονες κοινωνίες δεν αντιλαμβάνονται τι σημαίνει «συμμετοχική δημοκρατία». Ετσι, άλλο ένα πολύ χρήσιμο ηλεκτρονικό μέσο μπορεί να αποτελέσει το όπλο της ανοησίας για επικράτηση και όχι τη μεγάλη ελπίδα που περιμέναμε για μια άμεση αποκεντρωμένη δημοκρατία, για μια νέα «εκκλησία του δήμου». Ισως, πάλι, εντάσσεται και αυτό σε ένα ακόμη κόλπο των άπληστων εξουσιών να θρέψουν πιο εύκολα την αφελή διάθεση της μάζας για επικοινωνία αντί να καλλιεργήσουν πρώτα τη συνείδησή της.
Ο κ. Α. Ζαμπούκας είναι φιλόλογος.
