Ηστάγδην άρδευση που ήλθε ως πανάκεια για την εξοικονόμηση νερού στις αρχές της δεκαετίας του ΄90 δημιούργησε περισσότερα προβλήματα από εκείνα που κλήθηκε να επιλύσει στη μεγαλύτερη πεδιάδα της χώρας, στον Θεσσαλικό κάμπο. Παρά την κατά 30%-35% εξοικονόμηση νερού, η ανεξέλεγκτη επέκτασή της στις ξηρικές εκτάσεις που έγιναν «με το ζόρι» αρδευόμενες είχε ως συνέπεια ακόμη μεγαλύτερη σπατάλη στον υπόγειο υδροφόρο ορίζοντα. Η αλόγιστη χρήση της σταγόνας και οι λανθασμένες τεχνικές στην εφαρμογή της με τη χαμηλή πίεση της μιας ατμόσφαιρας αντί των 3-3,5 στην κεφαλή που αυξάνει την παροχή νερού (είναι σαν να ποτίζει κανείς με κατάκλιση) έχουν ως αποτέλεσμα να εξαντλούνται με ραγδαίους ρυθμούς πομώνες και να σχίζεται η γη των Θεσσαλών. Τα ρήγματα και η υφαλμύρωση είναι πλέον καθημερινό φαινόμενο, ενώ ο εφετινός χειμώνας, ο οποίος χαρακτηρίστηκε ο πλέον ήπιος των τελευταίων δεκαετιών, έχει φέρει σε απόγνωση τον αγροτικό κόσμο της Θεσσαλίας. Σε όλα αυτά θα πρέπει να προστεθεί η απουσία μεγάλων έργων συγκέντρωσης επιφανειακών υδάτων για να αντιληφθεί ότι η κατάσταση είναι πλέον μη αναστρέψιμη. Η τεχνική της στάγδην άρδευσης που μετέτρεψε τις ερήμους του Ισραήλ σε εύφορες πεδιάδες είχε αντίστροφα αποτελέσματα στη χώρα όπου οι κοινωνίες οργανώνονται με τρόπο άναρχο και απουσιάζουν ο προγραμματισμός, ο χωροταξικός σχεδιασμός, η πολιτική γης και το κτηματολόγιο. Η πιο εύφορη πεδιάδα της χώρας αργά αλλά σταθερά μετατρέπεται σε έρημο…
Στον θεσσαλικό κάμπο λειτουργούν με τρόπο άναρχο περίπου 32.000 γεωτρήσεις. Οπως ο πετρελαιάς που υποδύθηκε ο Ντάνιελ Ντέι-Λούις στη βραβευμένη εφέτος με Οσκαρ ταινία «Θα χυθεί αίμα» ρούφηξε το κοίτασμα πετρελαίου μιας μεγάλης περιοχής με άντληση από τις πετρελαιοπηγές του, έτσι και στον Θεσσαλικό κάμπο η «φλέβα χρυσού» στέρεψε… Τα υπόγεια νερά του ύστερα από την επέμβαση των χιλιάδων γεωτρήσεων έχουν εξαντληθεί και ο εμπλουτισμός τους αποτελεί πλέον ζήτημα ζωής ή θανάτου. Γιατί αποτελεί κοινό τόπο πως χωρίς νερό δεν υπάρχει ζωή. Περιμένοντας επί δεκαετίες τον Αχελώο οι συλλογικοί φορείς επαναπαύθηκαν και τώρα το τίμημα που καλούνται να πληρώσουν είναι βαρύ.
Τα σχέδια της ελβετικής Ελεκτροβάτ για τη δημιουργία μικρών φραγμάτων και ορεινής υδρονομίας που θα επέλυαν το αρδευτικό και πλέον περιβαλλοντικό πρόβλημα της Θεσσαλίας παραμένουν στα συρτάρια των υπουργείων από το 1968 ανεφάρμοστα! Σε μια περίοδο που τα δημητριακά κατακτούν απίστευτες τιμές στην παγκόσμια αγορά, ο σιτοβολώνας της χώρας αργοπεθαίνει, οι βροχές που αποτελούν ευλογία «σπανίζουν» και η σοδειά μειώνεται με δραματικό τρόπο. Σύμφωνα με τον διευθυντή του καπνικού σταθμού Καρδίτσας Ανδρέα Χαραλάμπους, ο οποίος συγκεντρώνει με ευλάβεια εδώ και πολλά χρόνια τα βροχομετρικά στοιχεία της περιοχής, η κατάσταση των υδρολογικών εισροών εφέτος είναι απελπιστική.
Το εφετινό έλλειμμα βροχών στη Θεσσαλία ανέρχεται μέχρι στιγμής (από Οκτώβριο ως Μάρτιο) στα 200 χιλιοστά και με δεδομένο ότι και πέρυσι είχαμε ετήσιο έλλειμμα της τάξεως των 468 χιλιοστών σε σχέση με τον μέσο όρο των τελευταίων 45 ετών, είναι πολύ πιθανόν το καλοκαίρι να ξεκινήσει η άρδευση με έλλειμμα που θα υπερβαίνει τα 500 χιλιοστά… Τα υδάτινα αποθέματα στους μοναδικούς μεγάλους ταμιευτήρες της Θεσσαλίας, τα φράγματα Πλαστήρα και Σμοκόβου, εμφανίζουν μια πρωτόγνωρη καχεξία (έχει ήδη παραβιαστεί το οικολογικό όριο της λίμνης Πλαστήρα με το υδατικό έλλειμμά της να υπερβαίνει τα 70 εκατ. κυβ. μέτρα σε σχέση με πέρυσι, που ήταν επίσης μια κακή υδρολογικά χρονιά). Και το ευτράπελο είναι πως μόλις και μετά βίας απετράπη ύστερα από κατάληψη εργαζομένων και αιρετών της Καρδίτσας στον ΥΗΣ Πλαστήρα να ξοδευτούν για την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας περί τα 9 εκατ. κυβικά υπερπολύτιμου νερού (αυτό που περισσεύει για την ύδρευση) από τη ΔΕΗ στις ημέρες της απεργίας…
Οι επιστήμονες έχουν πειστεί ότι το φαινόμενο των κλιματικών αλλαγών είναι ένα χαοτικό μοντέλο αυτοτροφοδοτούμενο. Η έλλειψη επιφανειακών νερών στη Θεσσαλία μετά και την αποξήρανση της Κάρλας τη δεκαετία του ΄50, σε συνδυασμό με το γεγονός ότι και αυτός ο Πηνειός έχει μετατραπεί σε ρυάκι ακόμη και τους χειμερινούς μήνες την τελευταία διετία, έχει ως αποτέλεσμα να μην υπάρχουν εξατμίσεις, άρα να επηρεάζεται δυσμενώς και το μικροκλίμα του Θεσσαλικού κάμπου από πλευράς βροχοπτώσεων.
Ασφαλή συμπεράσματα ωστόσο με επιστημονική τεκμηρίωση δεν μπορούν να βγουν, καθώς το φαινόμενο της ερημοποίησης της Θεσσαλίας βρίσκεται σε εξέλιξη τις τελευταίες δεκαετίες με αργό αλλά σταθερό και βασανιστικό ρυθμό. Το βάθος των γεωτρήσεων έχει υπερβεί σε αρκετές περιοχές τα 400 μέτρα (όπως στον άξονα ΝικαίαςΦαρσάλων) και στις ίδιες περιοχές το μεγάλο πρόβλημα είναι το πόσιμο νερό, το οποίο είναι έμφορτο νιτρικών (μελέτες ΕΘΙΑΓΕ και ΤΕΕ ΚΔ Θεσσαλίας στα μέσα της δεκαετίας του ΄90).
Οι γεωλόγοι έχουν διαπιστώσει ότι τα ρήγματα λόγω της υπεράντλησης του υδροφόρου ορίζοντα (στο Βελεστίνο στέρεψε η Υπέρεια Κρήνη που αναφέρεται από τους ομηρικούς χρόνους) έχουν επεκταθεί, και από τις παρακάρλιες κοινότητες (Σωτηρίτσα, Μελία, Στεφανοβίκειο) έχουν ζώσει πλέον το πολεοδομικό συγκρότημα της Λάρισας. Ενα μεγάλο εγκάρσιο ρήγμα έχει κάνει την εμφάνισή του τα τελευταία χρόνια στον αεροδιάδρομο της 110 Πτέρυγας Μάχης. Η εφετινή άνοιξη στον θεσσαλικό κάμπο είναι διαφορετική. Χάθηκαν οι οικολογικοί θώκοι για τα πουλιά, διαταράχθηκε η ισορροπία της φύσης, τα τρωκτικά πέρυσι εξαφάνισαν τις καλλιέργειες.
Η γη, στεγνή και δηλητηριασμένη από τα λιπάσματα και τα φυτοφάρμακα, κορεσμένη από την εντατικοποίηση των καλλιεργειών και τις ανεξέλεγκτες χωματερές, ξεχασμένη και χωρίς φροντίδα από το κράτος των Αθηνών, αφού στραγγίστηκε και στύφτηκε σαν λεμονόκουπα από τους ίδιους τους αγρότες, είναι ανήμπορη πλέον να σηκώσει και πάλι το βάρος της σιτάρκειας της χώρας. Στην πιο κρίσιμη περίοδο μάλιστα, που το παγκόσμιο έλλειμμα διατροφής κάνει πιο επιτακτική την ανάγκη ενεργοποίησης του σιτοβολώνα της χώρας, η Θεσσαλική πεδιάδα παραμένει ανήμπορη και άνυδρη, αφυδατωμένη και σε χειμέριο λήθαργο… Η άνοιξη εφέτος στον θεσσαλικό κάμπο είναι σιωπηλή!
Ο κ. Ι. Κολλάτος είναι ηλεκτρολόγος – μηχανολόγος.
