Αν σε μια σχετικά μικρή παραλία μια ιδιωτική επιχείρηση μπορεί να κάνει ετήσιο κύκλο εργασιών 2,5-3 εκατ. ευρώ προσφέροντας κάθε είδους υπηρεσίες προς τους λουομένους, τι τζίρος μπορεί να προκύψει από τη συστηματική εκμετάλλευση των ακτών της χώρας; Το ερώτημα δεν είναι ρητορικό, αφού αυτές τις ημέρες στις περισσότερες παραλίες χιλιάδες μικρομεσαίες επιχειρήσεις, δήμοι, αλλά και κρατικοί φορείς συνωστίζονται για να αποσπάσουν ένα μικρό μερίδιο από τον τρομακτικό τζίρο που πραγματοποιείται σε αυτές. Μια ολόκληρη εποχική «βιομηχανία» έχει ήδη στηθεί εκμεταλλευόμενη τα εκατομμύρια παραθεριστές που επισκέπτονται τις ακτές: ομπρέλες, ξαπλώστρες, καμπίνες, καφέ, μπαρ-εστιατόρια, εταιρείες θαλάσσιων σπορ, που νοικιάζουν ιστιοσανίδες, σκι, αλεξίπτωτα για ένα ή δύο άτομα, «σαμπρέλες», «μπανάνες», ποδήλατα θάλασσας, jet ski, είδη κατάδυσης, και άλλες που προσφέρουν τα πιο απίστευτα μέσα διασκέδασης στο νερό συμμετέχουν σε αυτό που λέγεται «οικονομία της… παραλίας». Πόσος είναι ο τζίρος της; Κανένας δεν μπορεί να απαντήσει με ακρίβεια.
«Το Βήμα» ερεύνησε το θέμα, αποκαλύπτοντας πολύ ενδιαφέρουσες λεπτομέρειες για την εξαιρετικά σοβαρή αυτή επιχειρηματική δραστηριότητα αλλά και τη σκληρή σύγκρουση συμφερόντων που συντελείται… ένα μέτρο από το κύμα.
Η Ελλάδα διαθέτει περίπου 16.000 χιλιόμετρα ακτών, τα μισά από τα οποία βρίσκονται στα χιλιάδες νησιά, ενώ τα υπόλοιπα βρίσκονται στην ηπειρωτική χώρα. Αυτό που κάνει τις ακτές της Ελλάδας να ξεχωρίζουν είναι η μοναδική ποικιλομορφία τους: από τη μια πλευρά υπάρχουν οι παραλίες με μήκος πολλών χιλιομέτρων και από την άλλη είναι οι μικροί κόλποι και οι ορμίσκοι που μπορεί να προσεγγίσει κανείς μόνο από τη θάλασσα. Ταυτόχρονα υπάρχουν οι αμμώδεις παραλίες με αμμοθίνες, οι βοτσαλωτές ακτές, οι παράκτιες σπηλιές με απόκρημνα βράχια και με τη χαρακτηριστική σκούρα άμμο των ηφαιστιογενών εδαφών και οι παράκτιοι υγρότοποι. Με δυο λόγια, οι ελληνικές ακτές δεν επιτρέπουν σε κανέναν να πλήξει…
Το ενδιαφέρον με τη χώρα μας είναι ότι το 2007 είχε 428 παραλίες και 9 μαρίνες που κέρδισαν το βραβείο «Γαλάζια Σημαία» της Ευρώπης. Η επίδοση αυτή κατέταξε την Ελλάδα στη δεύτερη θέση μεταξύ 49 χωρών οι οποίες συναγωνίστηκαν για τις πιο καθαρές θάλασσες.
* Ιδιωτική πρωτοβουλία
Προ τετραετίας ο όμιλος επιχειρήσεων του κ. Νίκου Δασκαλαντωνάκη επινοικίασε μέρος της παραλίας της Βάρκιζας για να στήσει την εταιρεία εξυπηρέτησης λουομένων Yabanaki. Με σκοπό να αναμορφώσει την εκμισθωμένη έκταση 100 στρεμμάτων πραγματοποίησε επενδύσεις 5 εκατ. ευρώ. Το αποτέλεσμα ήταν πράγματι εντυπωσιακό, αφού ο επισκέπτης ανακάλυψε μια εντελώς διαφορετική παραλία η οποία προσέφερε κάθε είδους εξυπηρετήσεις. Οι διαχειριστές της μάλιστα για να καλοπιάσουν και τους κατοίκους της περιοχής προσέφεραν στους δημότες Βάρκιζας τη δυνατότητα ετήσιας πρόσβασης στην ακτή με μια μαγνητική κάρτα αξίας μόλις… 10 ευρώ. Ας ακούσουμε λοιπόν τι αποτέλεσμα έφερε η εκμετάλλευση της παραλίας της Βάρκιζας από τον κ. Δασκαλαντωνάκη. «Σύμφωνα με τις εκτιμήσεις μας, το 2007 ο τζίρος της επιχείρησης θα είναι της τάξεως των 2,5 εκατ. ευρώ» λέει ο κ. Αρης Μανίκης, γενικός διευθυντής του Yabanaki. «Από το ποσό αυτό θα δοθεί ενοίκιο 470.000 ευρώ συν 1% του ετήσιου τζίρου. Επίσης ο Δήμος Βάρκιζας θα λάβει ποσό 180.000 ευρώ, ενώ την ίδια στιγμή η ΕΥΔΑΠ θα λάβει περίπου 120.000 ευρώ. Το κυριότερο όμως είναι ότι οι δεκάδες χιλιάδες λουόμενοι και παραθεριστές θα απολαύσουν υπηρεσίες που θα τους κάνουν να νιώσουν πολιτισμένοι άνθρωποι».
Ο όμιλος Δασκαλαντωνάκη έχει αναλάβει τη διαχείριση δύο ακόμη ακτών: Α’ Βούλας και Β’ Βούλας. Η μεν πρώτη λειτουργεί κανονικά, με αποτελέσματα αντίστοιχα με αυτά της Βάρκιζας: σύμφωνα με υπολογισμούς της επιχείρησης, τις ακτές Βάρκιζας και Α’ Βούλας επισκέπτονται περίπου 200.000 άτομα τον χρόνο. Αν όμως στις δύο ακτές τα πράγματα κυλάνε καλά, στη Β’ Βούλας η εικόνα είναι απογοητευτική. Και αυτό διότι η αντιπαράθεση των επινοικιαστών με όλους τους συναρμόδιους φορείς έχει οδηγήσει τα πράγματα σε αδιέξοδο. «Ξοδέψαμε 750.000 ευρώ σε μελέτες για τον καθαρισμό του πυθμένα» λέει ο κ. Μανίκης, προσθέτοντας ότι «παράλληλα έχουμε δηλώσει την πρόθεσή μας να ξοδέψουμε 1 εκατ. ευρώ για να καθαρίσουμε τον πυθμένα. Συναντήσαμε όμως τη σθεναρή αντίσταση του δήμου αλλά και υπηρεσιών όπως το Λιμεναρχείο. Είναι κρίμα, διότι η συγκεκριμένη παραλία είναι κλειστή πέντε από τα επτά τελευταία χρόνια. Εμείς είμαστε διατεθειμένοι να επενδύσουμε και να προσφέρουμε στο κοινό μια υψηλού επιπέδου λύση, αρκεί να μας αφήσουν οι αρμόδιοι φορείς. Η σημερινή εικόνα πάντως δεν τιμά κανέναν».
Για να αποδώσουμε όμως «τα του Καίσαρος τω Καίσαρι», πετυχημένα παραδείγματα αξιοποίησης ακτών – έστω όχι στον ίδιο βαθμό – δεν συναντά κανείς μόνο στον ιδιωτικό τομέα. Ο Δήμος Πυλαρέων, που εκμεταλλεύεται την εκπληκτική παραλία στον Μύρτο Κεφαλλονιάς, είναι ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα. Είναι αλήθεια ότι η δημοτική αρχή επιθυμώντας να εφαρμόσει ένα μοντέλο ήπιας εκμετάλλευσης της ακτής δεν μπήκε στη λογική «να πουλήσει τα πάντα». Δημιούργησε όμως μια επιχείρηση η οποία προσφέρει στους επισκέπτες της παραλίας σχεδόν τα πάντα: ναυαγοσώστη, βιολογικές τουαλέτες, νερό, ομπρέλες, ξαπλώστρες, φαγητό. «Είμαστε ιδιαίτερα ικανοποιημένοι από τη λειτουργία της δημοτικής επιχείρησης» λέει ο κ. Μάρκος Κοτσιλίνης, δήμαρχος Πυλαρέων, που εξηγεί ότι «τα ετήσια έσοδα της επιχείρησης είναι 350.000 ευρώ, ενώ ο επισκέπτης πληρώνει εξαιρετικά ανταγωνιστικές τιμές για όλες τις υπηρεσίες που απολαμβάνει. Είμαι σίγουρος ότι κάποιος ιδιώτης θα μπορούσε να κερδίσει πολλαπλάσια χρήματα αλλά εμείς είμαστε ικανοποιημένοι από την επιλογή αυτού του μοντέλου ήπιας εμπορικής εκμετάλλευσης που σέβεται αυτό το τεράστιο φυσικό κεφάλαιο».
* Βεντέτα στο Λαγονήσι
Μια αντιπαράθεση που πλέον έχει πάρει τη μορφή βεντέτας – έστω και αν Κρητικός είναι ο ένας μόνον εκ των συμμετεχόντων σε αυτήν – είναι εκείνη της παραλίας του Λαγονησίου. Τη συγκεκριμένη ακτή διαχειρίζεται ο όμιλος επιχειρήσεων του κ. Παντελή Μαντωνανάκη, που ως γνωστόν έχει δημιουργήσει το τεράστιο ξενοδοχειακό συγκρότημα Grand Resort Lagonissi. Ο όμιλος έχει επενδύσει μέχρι στιγμής κεφάλαια 100 εκατ. ευρώ, ενώ το συνολικό επενδυτικό του πρόγραμμα προσεγγίζει τα 150 εκατ. ευρώ. Ενα από τα σημεία που εκμεταλλεύεται η επιχείρηση είναι και η παραλία του Λαγονησίου, την οποία σύμφωνα με εκτιμήσεις της εταιρείας επισκέπτονται κάθε χρόνο 120.000 άτομα. Ενας πρόχειρος υπολογισμός των εσόδων της οδηγεί στο συμπέρασμα ότι μόνον από τα εισιτήρια – το καθένα από τα οποία κοστίζει 14 ευρώ – για την είσοδο στην παραλία η επιχείρηση εισπράττει περίπου 1,7 εκατ. ευρώ. Καταλαβαίνει λοιπόν κανείς ότι αν σε αυτά συνυπολογιστούν και τα έσοδα από τις άλλες υπηρεσίες – καφές, φαγητό – ο συνολικός τζίρος της παραλίας προσεγγίζει, ίσως και να υπερβαίνει, τα 2,5 εκατ. ευρώ. Αυτά προφανώς βλέπει ο δήμαρχος Καλυβίων και «του ανεβαίνει το αίμα στο κεφάλι».
«Εμείς δεν έχουμε τίποτε με τον δήμαρχο» λέει ο κ. Αλέξης Κοιμήσης, γενικός διευθυντής του ομίλου Δασκαλαντωνάκη, που εξηγεί: «Εχουμε βομβαρδίσει τον δήμο με προτάσεις. Εχουμε προτείνει σχεδόν τα πάντα: ειδικές τιμές για τους κατοίκους της περιοχής, δωρεάν προσβάσεις για ξεχωριστές κατηγορίες πωλητών. Ο δήμαρχος όμως είναι ανένδοτος. Επιτρέψτε όμως να σας πω ότι το μοντέλο που προτείνει ο δήμαρχος δεν είναι και το καλύτερο. Μια ματιά στη γειτονική προς εμάς παραλία – την ευθύνη της οποίας έχει ο δήμαρχος – θα πείσει τον καθένα ότι κάτι δεν πάει καλά: η βρώμα και η εγκατάλειψη είναι τα κυρίαρχα στοιχεία».
Συνήγορος των διαπιστώσεων του κ. Κοιμήση είναι η εικόνα που παρουσιάζουν οι δύο ακτές της Βουλιαγμένης: στη λεγομένη λαϊκή πλαζ, την εκμετάλλευση της οποίας έχει ο «Αστέρας» και η οποία έχει τσουχτερό εισιτήριο – 17 ευρώ -, επικρατεί κάθε Κυριακή το αδιαχώρητο. Αντιθέτως, η ακτή που είναι απέναντι από την είσοδο του «Αστέρα» και η οποία είναι ελεύθερη είναι άδεια… Η εικόνα αυτή έρχεται να θέσει σε δοκιμασία το (ασφαλώς δίκαιο) αίτημα των πολιτών για ελεύθερη πρόσβαση στις ακτές.
* Το «ρακένδυτο» Δημόσιο
Πέραν της αντιπαράθεσης δημοτικών αρχόντων και ιδιωτών υπάρχει και ένας τρίτος πόλος. Πρόκειται για το ελληνικό Δημόσιο, που κατά την προσφιλή του συνήθεια – αν και πάμπλουτο – κυκλοφορεί ρακένδυτο. Σύμφωνα με εκτιμήσεις, από τα 347 ακίνητα που διαχειρίζεται η Εταιρεία Τουριστικής Ανάπτυξης περίπου 150 είναι παραλίες. Τι έσοδα έχει λοιπόν το ελληνικό Δημόσιο από τη διαχείριση αυτών των ακτών; Αν απευθύνετε το ερώτημα αυτό στην πολιτική ηγεσία της ΕΤΑ δεν πρόκειται να λάβετε συγκεκριμένη απάντηση. Και αυτό διότι η διοίκηση της ΕΤΑ δεν μπορεί να ασκήσει κανέναν απολύτως έλεγχο στη συντριπτική πλειονότητα των εν λόγω ακτών. Η de facto «έφοδος» των δημοτικών αρχών σε πολλές από αυτές τις ακτές έχει δημιουργήσει μια χαοτική κατάσταση που δεν επιτρέπει σε κανέναν να γνωρίζει ποιος και πόσα εισπράττει από την εκμετάλλευσή τους. Απόφαση της υπουργού Τουριστικής Ανάπτυξης κυρίας Φάνης Πάλλη-Πετραλιά και του διευθύνοντος συμβούλου της ΕΤΑ κ. Χάρη Κοκκώση είναι να υπογραφούν σύντομα προγραμματικές συμβάσεις με τους δήμους που εκμεταλλεύονται ακτές της ΕΤΑ. Με τις συμβάσεις αυτές θα επιχειρηθεί αφενός να δοθεί στους πολίτες η δυνατότητα ελεύθερης πρόσβασης και αφετέρου – μέσω της εκμετάλλευσής τους από τους δήμους – να υπάρξει ένα στοιχειώδες αντίτιμο προς όφελος του Δημοσίου και των δήμων.
Διαφήμιση μιας εγκαταλειμμένης από το κράτος μαγευτικής παραλίας
Η φύση προίκισε τη χώρα μας με τεράστιο πλούτο, η διαχείρισή του όμως από τους ιδιώτες και το κράτος κρίνεται απογοητευτική. Απόδειξη; Στην εφετινή εκστρατεία προβολής της χώρας μας στο εξωτερικό χρησιμοποιείται ένα τηλεοπτικό σποτ που ξεκινάει με το Πόρτο Κατσίκι, την εκπληκτική παραλία της Λευκάδας, που αναδείχθηκε πρώτη μεταξύ πρώτων σε όλη τη χώρα. Πρόκειται για μια παραλία μοναδικής ομορφιάς και καθαρότητας, η οποία ξεκινάει από έναν θεόρατο βράχο κομμένο κάθετα, προφανώς από κάποια γεωλογική αλλαγή. Πολύ σωστά λοιπόν η υπουργός Τουριστικής Ανάπτυξης κυρία Φάνη Πάλλη-Πετραλιά και το επιτελείο της επέλεξαν το φυσικό αυτό κεφάλαιο για να επενδύσουν στη διαφημιστική εκστρατεία της χώρας. Από εδώ και πέρα όμως αρχίζουν τα δύσκολα. Και για να μη μιλάμε εμείς, ας ακούσουμε τον πλέον αρμόδιο: «Το κράτος δείχνει μιαν απίστευτη αδιαφορία για τη συγκεκριμένη ακτή» λέει ο κ. Γιώργος Λογοθέτης, δήμαρχος Απολλωνίων και τυπικά υπεύθυνος για τη συγκεκριμένη περιοχή, προσθέτοντας: «Εχουμε κάνει επανειλημμένα αιτήματα σε όλους τους συναρμόδιους φορείς για μια ελάχιστη επιχορήγηση έτσι ώστε να μπορέσουμε να εκμεταλλευτούμε σωστά αυτό το περιουσιακό στοιχείο, αλλά απευθυνθήκαμε σε ώτα μη ακουόντων».
Στον κόσμο της διαφήμισης βεβαίως δεν «φωτογραφίζεται» το χάος της παραλίας Πόρτο Κατσίκι. Στο τηλεοπτικό σποτ είναι όλα μαγικά. Δεν αποκαλύπτεται η πραγματική εικόνα του μικρο-επαγγελματία που περιμένει τον έλληνα και τον ξένο επισκέπτη για να του προσφέρει τις υπηρεσίες του σε συνήθως υψηλές τιμές. Είναι μάλιστα χαρακτηριστικό ότι όλοι αυτοί που δραστηριοποιούνται στην παραλία Πόρτο Κατσίκι – νοικιάζοντας ξαπλώστρες, ομπρέλες, θέσεις κάμπινγκ, είτε ακόμη πουλώντας διάφορα προϊόντα σε καντίνες – αναμένεται να δώσουν στον Δήμο Απολλωνίων περίπου 20.000 ευρώ(!). Το παραπάνω γεγονός είναι ασφαλώς ένα εξαιρετικά χαρακτηριστικό παράδειγμα του πώς εκμεταλλεύεται το ελληνικό Δημόσιο τον φυσικό πλούτο αυτής της χώρας: και οι υπηρεσίες που παρέχονται είναι άθλιες και τα έσοδα του Δημοσίου ανύπαρκτα.
