Δ ύο χρόνια μετά τον θάνατο της Σούζαν Σόνταγκ (1933-2004) οι εκδόσεις Farrar, Straus & Giroux κυκλοφόρησαν έναν τόμο με τίτλο Susan Sontag:Αt the Same Τime, Εssays & Speeches που περιέχει δημοσιευμένα και ανέκδοτα δοκίμιά της τα οποία καλύπτουν ένα ευρύ φάσμα ενδιαφερόντων: από τη θέση του συγγραφέα στον σημερινό κόσμο, τις διαφορές ανάμεσα στην ποίηση και στην πεζογραφία ως τα σχετικά πρόσφατα γεγονότα που αφορούν την αμερικανική κοινωνική και πολιτική πραγματικότητα μετά την 11η Σεπτεμβρίου. Διαβάζοντας κανείς αυτό το βιβλίο συνειδητοποιεί σχεδόν από τις πρώτες σελίδες του πως με τον θάνατο της Σόνταγκ όχι μόνο τα αμερικανικά αλλά και τα παγκόσμια Γράμματα έχασαν μιαν από τις οξύτερες και τις πλέον θαρραλέες φωνές τους.
Τη μεταπολεμική ιστορία της αμερικανικής διανόησης, όπως έχει τονιστεί, είναι αδιανόητο να τη συλλάβουμε αν δεν λάβουμε υπόψη ότι σημαδεύτηκε από το έργο και την παρουσία αυτής της θαρραλέας γυναίκας που έδωσε άλλη διάσταση στον τρόπο προσέγγισης των πολιτιστικών και πολιτικών φαινομένων, κυρίως όμως στο πώς διαβάζει κανείς τα κείμενα, δηλαδή πώς διεισδύει στον γραπτό- και όχι μόνοπολιτισμό της εποχής του και στην περιπέτεια των ιδεών που τον καθορίζουν. Και αυτό γιατί εκτός των άλλων η Σόνταγκ με το έργο της έχτισε μια γέφυρα ανάμεσα στην Αμερική και στη Γηραιά Ηπειρο μεταφέροντας τους προβληματισμούς, τα επιτεύγματα και την πνευματική ατμόσφαιρα της σύγχρονης Ευρώπης στον Νέο Κόσμο και δημιουργώντας ένα συναρπαστικό μείγμα ιδεών και ερμηνευτικών προσεγγίσεων. Υπήρξε και παρέμεινε ως το τέλος της ζωής αμερικανοευρωπαία – αν επιτρέπεται ο νεολογισμός-, με κριτική και ηθική συνείδηση ασυμβίβαστη, γι΄ αυτό και δεν δίστασε να πάει συχνά εναντίον του ρεύματος δημιουργώντας ποικίλες διχογνωμίες.
Είναι σπάνιο να διαβάζει κανείς δοκίμια με την ευχαρίστηση που του προκαλούν τα καλά έργα μυθοπλασίας. Τέτοια είναι η περίπτωση των δοκιμίων της Σόνταγκ. Από το παθιασμένο νεανικό της βιβλίο Εναντίον της ερμηνείας (1966) ως τα εκπληκτικά της κείμενα για την ασθένεια και το ΑΙDS ( Η νόσος ως μεταφορά, 1978, και Το ΑΙDS και οι μεταφορές του, 1988), τα θαυμάσια δοκίμιά της Περί φωτογραφία ς (1977), που από μόνα τους αρκούν για να την κατατάξουν ανάμεσα στους κλασικούς του είδους, και τα κείμενα που απαρτίζουν αυτό το μεταθανάτιο βιβλίο της. Τα αισθητικά ζητήματα δένονται άρρηκτα με τα ηθικά ερωτήματα στο δοκιμιακό της έργο που είναι ασφαλώς σημαντικότερο από τα μυθιστορήματά της- και ας θεωρούσε η ίδια ότι ήταν πρωτίστως μυθιστοριογράφος.
Αξίζει να τονίσουμε ότι η Σόνταγκ με τα κείμενά της διέδωσε το έργο του Ρολάν Μπαρτ, του Μπένγιαμιν και της γαλλικής avant garde στις ΗΠΑ και αποτέλεσε το πρότυπο για μια ολόκληρη γενιά, o μέντορας και η μούσα των συγγραφέων και διανοουμένων της Νέας Υόρκης, το μεγάλο όνομα ιστορικών εντύπων όπως το Ρartisan Review, που από περιθωριακό τροτσκιστικό έντυπο με τη δική της συμβολή αναδείχθηκε σε ένα από τα σημαντικότερα περιοδικά λογοτεχνίας και ιδεών και στο οποίο κατέθεσε ορισμένα από τα σημαντικότερα κείμενά της, και φυσικά το Νew Υork Review of Βooks, του οποίου υπήρξε από τους κυριότερους συμβούλους και συνεργάτες.
