Το κακό παιδί του μπαλέτου
Εχει βραβευθεί με τα Τόνι καλύτερου σκηνοθέτη, χορογράφου και μιούζικαλ. Εχει κερδίσει πέντε φορές το βραβείο Olivier και δεκάδες άλλα βραβεία σε όλον τον κόσμο. Ξεκίνησε τον χορό στα 22 του χρόνια και σήμερα υπογράφει τις μεγαλύτερες επιτυχίες στο Λονδίνο και στη Νέα Υόρκη. Χορογράφος και σκηνοθέτης, αλλά πάνω απ’ όλα ένας απλός άνθρωπος που σκέπτεται και συνεχίζει να παίζει δημιουργώντας
– Ποιο ήταν το περιβάλλον σας τα πρώτα χρόνια της ζωής σας;
«Προέρχομαι από μια συνηθισμένη εργατική οικογένεια του Ανατολικού Λονδίνου. Και οι δύο γονείς μου δούλευαν. Τους άρεσαν πολύ τα μιούζικαλ και αυτή ήταν η πιο κοντινή σχέση που μπορώ να πω ότι είχαν με τον χορό. Δεν ήμουν μοναχοπαίδι. Είχα και έναν ακόμη αδελφό».
– Με τι όνειρα μεγαλώσατε;
«Είχε πλάκα η παιδική και εφηβική ζωή μου. Κάθε τόσο όλο και κάποιο σόου έστηνα. Ξέρετε, διάφορα ερασιτεχνικά σόου. Μάζευα παιδιά από τον δρόμο και τα έβαζα να παίζουν στις παραστάσεις μου. Σκηνή μου ήταν ο κήπος ή το δωμάτιό μου, άλλες φορές η εκκλησία. Πάντα αυτό ήθελα να κάνω: να ασχοληθώ με τις σόου μπίζνες. Προσπάθησα να γίνω ηθοποιός αλλά δεν με συγκινούσε ιδιαιτέρως. Τα όνειρά μου επηρεάστηκαν πολύ από τους γονείς μου που λάτρευαν το κινηματογράφο και το θέατρο. Με έπαιρναν πάντα μαζί τους. Κατάφεραν να μου μεταδώσουν τον ενθουσιασμό τους για τις παλιές καλές ταινίες. Είδωλά μου ήταν ο Φρεντ Αστέρ, ο Χίτσκοκ και τα μιούζικαλ της MGM. Αν με ρωτούσατε βέβαια τότε «τι θα κάνεις όταν μεγαλώσεις», δεν θα απαντούσα χορογράφος ή σκηνοθέτης, αλλά αυτό έκανα από παιδί».
– Αφού από παιδί ασχολείστε με όλα αυτά, γιατί αργήσατε τόσο πολύ να γίνετε χορευτής; Αν δεν κάνω λάθος, γίνατε χορευτής στα 22 σας χρόνια.
«Ούτε που σκεπτόμουν να κάνω χορό. Δεν γνώριζα σε τι θα μπορούσα να είμαι καλός. Το μόνο που ήξερα ήταν ότι μου άρεσε να στήνω παραστάσεις. Τίποτε άλλο. Συχνά στη ζωή θέλουμε κάτι πολύ αλλά δεν ξέρουμε πώς να το κάνουμε, πώς να το αποκτήσουμε. Και αυτό είναι ένα πρόβλημα. Τελειώνοντας το σχολείο είχα δουλέψει στην αρχειοθέτηση συμβολαίων στο BBC – άσχετο -, στο βιβλιοπωλείο του Εθνικού Θεάτρου. Εκανα διάφορα γύρω από τον χώρο χωρίς να ασχολούμαι με αυτό που με συγκινούσε. Τότε έβλεπα πολύ χορό και θέατρο. Ωσπου συνάντησα έναν άνθρωπο που μοιάζουμε πολύ και αυτός με έκανε να ενδιαφερθώ ειδικότερα για τον χορό. Πέρασα την οντισιόν σε μια σχολή χορού και τελικά με πήραν. Το ζητούμενο στη ζωή είναι οι συναντήσεις. Αυτές φέρνουν τα πάνω κάτω. Κάνουν το απίθανο πιθανό! Αν και δεν περίμενα να κάνω καριέρα γιατί, όπως είπατε, ήμουν ήδη 22 χρόνων. Τον εαυτό μου θα τον χαρακτήριζα ως τότε αφελή και χωρίς προσανατολισμό αλλά ανοιχτό σε καθετί δημιουργικό. Αυτό με έσωσε!».
– Πιστεύετε στο ταλέντο; Τι είναι ταλέντο;
«Είναι η φαντασία· το να μπορείς να χρησιμοποιείς τη φαντασία σου. Εχω γνωρίσει ανθρώπους που έχουν μεγάλες ευκολίες και επιδεξιότητα σε αυτό που κάνουν αλλά δεν μπορούν να πάνε παρακάτω. Το ταλέντο κάνει τη διαφορά τού σταρ, τη λάμψη πάνω στη σκηνή. Το ταλέντο έχει διαβαθμίσεις αλλά το ταλέντο σε κάνει μοναδικό. Το ταλέντο δεν διδάσκεται ενώ την τεχνική μπορείς να τη μάθεις. Το ταλέντο υπάρχει και το ανακαλύπτεις. Δε προστίθεται με κανέναν τρόπο. Είναι έμφυτο. Γεννιέσαι με αυτό. Η ανακάλυψή του και η αποθέωσή του έχουν να κάνουν με τη ζωή και τις εμπειρίες. Σε έναν ενδιαφέροντα άνθρωπο με μια ενδιαφέρουσα ζωή το ταλέντο ανθεί. Πρέπει να έχεις να πεις κάτι για να σου χρησιμεύσει το ταλέντο αν υπάρχει. Επίσης το ταλέντο θέλει ευκαιρίες. Εχω γνωρίσει ανθρώπους των οποίων το ταλέντο χάθηκε επειδή δεν τους δόθηκε η ευκαιρία να το αναδείξουν, όπως επίσης έχω γνωρίσει ανθρώπους που κατάφεραν να δείξουν το ταλέντο τους αλλά το «εγώ» τους τούς κατέστρεψε. Το ταλέντο κινδυνεύει από το «εγώ»».
– Ποια είναι η αλήθεια σας;
«Η αλήθεια έχει ένα βασικό χαρακτηριστικό: απελευθερώνει εμάς και συσπειρώνει αυτομάτως τους γύρω, το κοινό, γύρω από αυτό που είναι η αλήθεια μας. Για να είναι αλήθεια πρέπει να αφορά και τους γύρω. Ο δημιουργός δουλεύει για να ικανοποιήσει τον εαυτό του αλλά μεγαλουργεί όταν αυτό που ικανοποιεί τον εαυτό του ευχαριστεί και τους άλλους, το κοινό. Η αλήθεια μας είναι η πυξίδα μας. Εγώ όταν πήγα να κάνω τη «Λίμνη των κύκνων», όλοι γύρω μου που ήξεραν την ιδέα μου μού έλεγαν: «Μην το κάνεις, θα καταστραφείς»! Εμένα με συγκινούσε η ιδέα τόσο που δεν μπορούσα να το αποφύγω. Πήρα το ρίσκο. Αυτό που με συγκινεί βαθιά θα συγκινήσει τους άλλους, αυτή είναι η μόνη αλήθεια. Αυτό είναι και το βασικότερο συστατικό της επιτυχίας! Το άλλο συστατικό της επιτυχίας είναι η συνεχής αμφισβήτηση του εαυτού μας. Αυτό μας οδηγεί στο επόμενο βήμα. Η επιτυχία έχει έναν κίνδυνο: να σε κοιμίσει και να αρχίσεις να επαναλαμβάνεσαι για να μην πάψεις να είσαι πετυχημένος. Αυτή είναι η πόρτα της αποτυχίας και πολλοί δεν το καταλαβαίνουν».
– Ποιο είναι το κέρδος της αποτυχίας και ποιο το κόστος της επιτυχίας;
«Τα λάθη και η αποτυχία είναι τα υλικά ενός δημιουργικού ανθρώπου. Χωρίς αποτυχίες και λάθη μένεις γυμνός, χωρίς υλικά. Τα λάθη και οι αποτυχίες μας μάς ωθούν να πάμε κάπου αλλού, στο επόμενο υπέροχο τοπίο της ζωής μας. Χωρίς λάθη η ζωή θα ήταν μονότονη! Το κόστος της επιτυχίας είναι η τάση να επαναλαμβάνεσαι για να αρέσεις στο κοινό. Η επιτυχία είναι επικίνδυνη. Μπορεί να σου κλέψει τη φρεσκάδα σου! Δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι η επιτυχία είναι ένα είδος ελευθερίας: ελευθερία να κάνεις αυτό που θέλεις. Για πολλούς η επιτυχία γίνεται μια φυλακή. Αυτό είναι ένα είδος θανάτου!».
– Η εκπαίδευση είναι ένα όριο; Η εκπαίδευση υπάρχει περίπτωση να γίνει τοίχος αν παλεύει να γίνει πεδιάδα, ανοιχτή θάλασσα;
«Ναι, μπορεί να συμβεί αυτό που λέτε. Στη δουλειά μου αυτοί που νιώθουν γνώστες, εκπαιδευμένοι θεατές, είναι οι πιο ακατάλληλοι για να απολαύσουν και να ταξιδέψουν με το καλλιτεχνικό έργο παρέα. Γι’ αυτό δεν μπορώ και τους κριτικούς του χορού ή τους πολιτικούς αναλυτές ή τους θεωρητικούς της τέχνης. Ολοι αυτοί είναι φυλακισμένοι στις γνώσεις τους! Η τέχνη θέλει ανοιχτά παράθυρα, θέλει έκθεση. Για εμένα το καλύτερο κοινό είναι το ανοιχτόμυαλο κοινό. Πάει να δει μια παράσταση για να αφεθεί, να ζήσει μια εμπειρία, να χαρεί, να πάει κάπου αλλού!».
– Γιατί έρχεται ο κόσμος να δει μια παράστασή σας;
«Αυτό είναι ένα μεγάλο ερώτημα. Γενικότερα εγώ πιστεύω ότι η τέχνη βοηθάει να κατανοήσουμε τα ακατανόητα του εαυτού μας. Και ας μην το καταλαβαίνουμε όταν γίνεται. Η τέχνη είναι μια βιομηχανία που παράγει τα ερωτήματα που πρέπει να θέσουμε στον εαυτό μας. Η χαρά, η αποτυχία, ο ενθουσιασμός είναι οι μυστικές πόρτες που μας βοηθούν να μπούμε μέσα στην ουσία του εαυτού μας. Να βρεθούμε αντιμέτωποι με την αλήθεια μας! Να γνωρίσουμε καλύτερα τον εαυτό μας».
– Ποιο ποσοστό του αρχικού σας ονείρου καταφέρνετε να κάνετε πραγματικότητα;
«Αναλόγως. Ενας συνάδελφος, μεγάλος σκηνοθέτης, μου είπε κάποτε: Το 50% της επιτυχίας ενός έργου είναι το όνειρό σου, η ιδέα σου και το ταλέντο σου. Το άλλο 50% είναι οι συνεργάτες σου. Και αυτό είναι ένα δώρο. Δεν μπορείς να κάνεις τίποτε περισσότερο από αυτό που κάνεις. Το υπόλοιπο σου το δωρίζει ο ηθοποιός σου, ο χορευτής σου, ο σκηνογράφος σου. Τελικά έτσι είναι».
– Ενας μέτριος άνθρωπος μπορεί να δημιουργήσει ένα μεγάλο έργο;
«Δυστυχώς αυτό που λέτε επαληθεύεται από την ίδια τη ζωή. Εγώ έχω δύο χορεύτριες που επάνω στη σκηνή είναι ντίβες, σέξι, θεές και αν τις δεις στη ζωή τα χάνεις. Δεν μπορείς να πιστέψεις ότι πρόκειται για τα ίδια άτομα. Αυτό όμως είναι και το μαγικό στην τέχνη: για τον καλλιτέχνη αυτή είναι η διέξοδος για να ζήσει κάτι που δεν θα μπορούσε ποτέ να ζήσει στην κανονική ζωή του».
– Τι κάνει έναν «μεγάλο» καλλιτέχνη «μύθο»;
«Η μοναδικότητα. Γίνεται ξαφνικά μέτρο για όλους τους άλλους! Προσθέτει έναν άλλον τρόπο να σκεπτόμαστε τα ίδια πράγματα. Είναι μια νέα αρχή στη συνέχεια! Μετά την Κάλλας η όπερα δεν είναι το ίδιο. Μετά τον Σαίξπηρ το θέατρο δεν είναι όπως πριν. Δεν ξέρω αν γίνομαι κατανοητός».
– Με ποιον χορευτή θα θέλατε να συνεργαστείτε;
«Αν μπορούσα, με τον Νιζίνσκι. Ενιωθα πάντα μεγάλο θαυμασμό και ας μην τον έχω δει ποτέ να χορεύει ζωντανά. Από τις φωτογραφίες και μόνο με εμπνέει».
– Για ποιον καλλιτέχνη στην ιστορία της τέχνης θα εγκαταλείπατε αυτό που κάνετε για να δουλέψετε έστω και ως βοηθός του για ένα διάστημα;
«Για τον Φρεντ Αστέρ. Πιστεύω ότι ο Φρεντ Αστέρ έχει υποτιμηθεί ως χορογράφος. Εγινε απλά γνωστός ως χορευτής. Υπήρξε τόσο σεμνός που ποτέ δεν αποκάλεσε τον εαυτό του χορογράφο. Ηταν μοναδικός και δεν σταματούσε να επινοεί καινούργια πράγματα. Θα ήθελα να είμαι σε ένα από αυτά τα στούντιο όταν οι υπέροχες χορογραφίες του ήταν εν τη γενέσει τους. Θα ήθελα να δω με ποιον τρόπο λειτουργεί το μυαλό του. Αν και πιστεύω ότι θα έμοιαζαν όλα με παιχνίδι. Χόρευε τόσο φυσικά σαν να περπατούσε. Νιώθω πως οφείλω το ό,τι είμαι στον Φρεντ Αστέρ».
– Τι είναι η ευτυχία για σας;
«Υποθέτω το αντίθετο μιας μόνιμης στενοχώριας ή του φόβου πως δεν κατάφερες ό,τι θα μπορούσες να καταφέρεις».
– Αν για κάποιον λόγο παθαίνατε αμνησία, τι δεν θα θέλατε να ξεχάσετε από αυτά που ξέρετε;
«Τη μουσική. Οχι ένα συγκεκριμένο κομμάτι μουσικής. Για μένα η μουσική είναι χαρά, απόλαυση και ανακούφιση στο τέλος της ημέρας».
– Σας ευχαριστώ.
«Και εγώ σας ευχαριστώ. Ηταν και για μένα μια μοναδική συνομιλία».
Οι παραστάσεις της «Λίμνης των κύκνων» του Μάθιου Μπορν ξεκίνησαν στις 31 Ιανουαρίου και θα διαρκέσουν ως την Κυριακή 11 Φεβρουαρίου στο Θέατρο Badminton, στο Αλσος Στρατού στο Γουδί. Οι τιμές των εισιτηρίων είναι από 30 ευρώ ως 100 ευρώ. Πληροφορίες για εισιτήρια στα Virgin Megastores στο τηλ. 210 8840.600 και στο www.ticketnet.gr.
