Μια νέα μετάφραση του Κ.Π. Καβάφη στα αγγλικά, στη σειρά των Oxford World’s Classics, κυκλοφόρησε πρόσφατα στον αγγλοσαξoνικό κόσμο. Τη μετάφραση υπογράφει ο Ευάγγελος Σαχπέρογλου, καθηγητής Οικονομίας και Ιστορίας στο Κολλέγιο Αθηνών και στο Ντιρί, τον πρόλογο ο γνωστός ελληνιστής Πίτερ Μάκριτζ, ενώ την ελληνική έκδοση των ποιημάτων που παρατίθενται παράλληλα με τις αγγλικές μεταφράσεις επιμελήθηκε ο ελληνιστής στο Πανεπιστήμιο Κουίνς του Μπέλφαστ Αντονι Χιρστ. Ο Κ.Π. Καβάφης είναι ο μοναδικός έλληνας (ή ελληνικός) ποιητής και γενικότερα συγγραφέας με τόση αξιοθαύμαστη αντοχή στον αγγλοσαξονικό κόσμο. Πρώτος είχε μιλήσει για αυτόν ο Ε.Μ. Φόρστερ στο βιβλίο του Φάρος και φαρίσκος (Εκδόσεις Αλεξάνδρεια), που κυκλοφόρησε το 1923, ένα βιβλίο για την Αλεξάνδρεια το οποίο περιελάμβανε σελίδες για τον Καβάφη και (τις πρωιμότερες) αγγλικές μεταφράσεις ποιημάτων του Αλεξανδρινού. Θυμίζουμε ότι η πρώτη συνολική έκδοση Καβάφη στην Ελλάδα έγινε το 1935, δύο χρόνια μετά τον θάνατο του ποιητή, αλλά ο Καβάφης αρχίζει να γίνεται δημοφιλής στο ελληνικό κοινό μετά τη συνολική έκδοση του Γ.Π. Σαββίδη, το 1963. Επειτα από αυτόν τον καβαφικό κανόνα ο ποιητής επιβάλλεται οριστικά.
Η πρώτη πλήρης μετάφραση έγινε το 1951 από τον Τζον Μαυροκορδάτο· ακολούθησε το 1961 η μετάφραση της Ρέι Ντάλβεν (1905-1992), της ρωμανιώτισσας ελληνοεβραίας καθηγήτριας Ελληνικής Λογοτεχνίας στο Πανεπιστήμιο της Νέας Υόρκης, στην οποία οφείλουμε και κείμενα για τους εβραίους των Ιωαννίνων· τέλος η μετάφραση των Εντμουντ Κίλι και Φίλιπ Σέραρντ, τo 1975, η πιο γνωστή στον αγγλόφωνο κόσμο που στηρίχτηκε στον κανόνα του Γ.Π. Σαββίδη. Ο Πίτερ Μάκριτζ μάς θυμίζει ότι η προσωπικότητα και η ποίηση του Καβάφη έχουν επηρεάσει πλείστους συγγραφείς και καλλιτέχνες του αγγλοσαξονικού κόσμου. Ασφαλώς τον Λόρενς Ντάρελ και το Αλεξανδρινό Κουαρτέτο του, που στοιχειώνεται από τον γέρο ποιητή. Και ύστερα ο Οντεν, ο Στίβεν Σπέντερ, ο Τζέιμς Μέριλ, ο ζωγράφος Ντέιβιντ Χόκνεϊ, ο Κρίστοφερ Μίντλετον, η Ρέιτσελ Χάντας και τόσοι άλλοι. Ο Μάκριτζ μάς θυμίζει ακόμη ότι ο Καβάφης είναι ο μόνος έλληνας λογοτέχνης που το έργο του έχει τροφοδοτήσει την αγγλική γλώσσα με quotations, φέρνοντας ως παράδειγμα τον τίτλο του μυθιστορήματος του νοτιοαφρικανού συγγραφέα Τζ. Μ. Κούτσι Waiting for the Barbarians (Περιμένοντας τους βαρβάρους), το 1980.
Για τους αγγλόφωνους αναγνώστες που θα έλθουν πρώτη φορά σε επαφή με την ποίηση του Καβάφη μέσα από αυτή τη νέα μετάφραση, ο Μάκριτζ στον δοκιμιακό πρόλογό του υποδεικνύει ότι στον ποιητικό κόσμο του Καβάφη υπάρχουν πλευρές εθνικής, πολιτισμικής, Εθνικ, θρησκευτικής, ερωτικής ταυτότητας, και αυτό είναι το στοιχείο που κάνει τόσο δημοφιλή την ποίησή του. Δεν είναι τυχαίο ότι τη διεκδικούν ποικίλες ομάδες ενδιαφερομένων, οι ομοφυλόφιλοι, οι σοσιαλιστές, οι εθνικιστές. Αλλά όπως σημειώνει με καβαφική ειρωνεία ο Μάκριτζ το μόνο σίγουρο είναι ότι ο Καβάφης ήταν ομοφυλόφιλος. Δεν είναι καθόλου σίγουρο ότι ήταν σοσιαλιστής ή εθνικιστής.
Για ανεκδοτολογικούς λόγους θυμίζουμε ότι στην κηδεία της Τζάκι Κένεντι-Ωνάση, το 1994, ο σύντροφός της Μορίς Τέμπλσμαν απήγγειλε την «Ιθάκη». Καθώς όλη η νεκρώσιμη ακολουθία και η απαγγελία του ποιήματος μεταδόθηκαν από το ραδιόφωνο, σε λίγες ημέρες εξαντλήθηκε η έκδοση των Κίλι/Σέραρντ και έγιναν δύο ακόμη επανεκδόσεις.
